استاد مطهری از زبان بزرگان

● مقام معظم رهبری
مرحوم مطهری عمیق ترین ، عالم ترین و منطقی ترین فردی بود كه ما می شناسیم . از همه ی كسانی كه در این شیوه اندیشه ی روشنفكرانه ی اسلامی كاری كردند و زحمتی كشیدند و خدمتی كردند ، مرحوم مطهری عالم تر و فاضل تر و عمیق تر بود . علاوه بر این كه آدم فاضل و عمیقی بود ، بسیار هم پركار بود ، یعنی آدمی نبود كه بنشیند تا یك وقتی پیش بیاید و یك كاری انجام بدهد ، مرتب مشغول كار بود ، هم می نوشت ، هم سخنرانی می كرد . نوشته ی ایشان و سخنرانی های ایشان هر دو مثل درس بود .
● آیت الله طالقانی
اندیشمند محقق كه عمری را یكسر در تحصیل و تحقیق و تألیف و تعلیم و تبیین معارف اسلام گذراند ، به شهادت نایل شد و چشم از جهان فرو بست همان كه در سوگ شهدا فلسفه ی شهادت را در منابر می سرود و آرزوی چنین مرگی را داشت ، برای آخربن بار جبین خونین و چهره ی گلگونش را به خاك سایید و بیش از پیش مطهر شد و در بدرقه ی هزاران شهید ما رفت و سپس رجوع الی الله و الی جنه المأوی .
● استاد علامه طباطبایی
مطهری یك هوش فوق العاده ای داشت و حرف از او ضایع نمی شد . حرفی كه می گفتیم به مغزش می زسید . علاوه بر مسأله ی تقوا و انسانیت و جهات اخلاقی كه انصافا – داشت ، ما یك هوش فراوانی هم داشت و هر چه می گفتیم هدر نمی رفت ، مطمئن بودم كه هدر نمی رود . این عبارت عبارت خوبی نیست ، بنده وقتی كه ایشان به درسم می آمدند ، حالت رقص پیدا می كردم از شوق و شعف ، به جهت این كه انسان می داند هر چه بگوید هدر نمی رود و محفوظ است .
● آیت الله فاضل لنكرانی
مطهری تنها كسی است كه توانسته مشكل ترین مسائل علمی را در قالب الفاظ ساده ، به نحوی كه حتی یك « واو » نه زیاد باشد ، نه كم ، در قالب عبارت ساده بیان كند . هر كسی كه مختصر آشنایی با این مسائل داشته باشد ، می تواند از این كتاب ها بهره مند شود . البته این ویژگی در مقایسه با سایر كتاب ها مشخص خواهد شد .
● شهید آیت الله دكتر بهشتی
مرحوم مطهری نقشی موثر و پربار بر روی جوانان داشت ، چون از یك سو با مطالعه روی مسائل مورد نیاز تحصیل كرده ها و دانشگاهی ها و یافتن پاسخ های منطقی و اسلامی به آنها و عرضه آن پاسخ ها به این نسل ، خود به خود پیوند نزدیك تری میان خودشان و اسلام و این قشر به وجود می آوردند و از این طریق به طور طبیعی ایشان كه روحانی بودند با این جوانان بیشتر نزدیك می شدند و بیشتر با هم جوش می خوردند . و از یك طرف در این گفت و گوها و برخوردها و سؤال ها و جواب ها و بحث ها با پی بردن به معماهایی كه از نظر فكری سر راه نسل جوان علاقه مند به اسلام قرار می گرفت و منتقل كردن این ها به روحانیون دیگر و حوزه ها ، باز یك زمینه ی طبیعی برای رشد این پیوند را فراهم می كرد .
● شهید محراب آیت الله صدوقی
هنگامی كه امام پاریس تشریف داشتند و بنده هم در خدمت امام بودم ، آنچه فهمیدیم این بود كه امام به فكر بكر مرحوم آیت الله مطهری بی نهایت اعتماد داشت و در كلیّه ی كارهای مربوط به پیروزی انقلاب با ایشان هم در شور قرار می گرفت .
● آیت الله جوادی آملی
استاد از لحاظ روحی و اخلاقی ، در یك كلام اهل واقعیت بود ، مرد حق و واقع بود . مردم عموما – حرف هایی را كه می زنند خود عمل نمی كنند یا به همه ی آنها عمل نمی كنند ؛ ولی اهل واقعیت اعمالی را كه انجام می دهند ، محسّناتی را كه دارند ، و فضایلی را كه بدان آراسته اند ؛ ده یك یا صد یكی اش را نیز بیان نمی كنند . در تمام سال هایی كه ما تقریبا – همه روزه به غیر از درس نیز در ارتباط های دیگر خدمتشان بودیم ، یك كلام و یك جمله و یك حركت كه از آن بوی تظاهر به زهد و تقدس استشمام شود در كلامشان نبود . همیشه رفتاری عادی داشتند و حال آنكه سرتاسر زندگیشان تقوی و تهذیب نفس بود .
● حجت الاسلام شهید دكتر مفتح
استاد مطهری در تاریخ معارف اسلامی هیچ گاه فراموش نمی شود . « مرحوم شلتوت » یك مطلبی دارد ، می گوید كه به حجاب معاصرت یك پرده ای است كه جلوی درخشش افراد را در زمان خودشان می گیرد .
یعنی اگر انسان با یك شخصیت علمی هم زمان و معاصر است چون هم زمان است نمی تواند عظمت آن را درك كند ؛ اما هر مقدار كه زمان می گذرد و این حجاب كنار می رود عظمتش تجلّی می كند . و مرحوم مطّهری در حجاب معاصرت بود .
● شهید حجت الاسلام محلّاتی
بارزترین و مهم ترین خصوصیت شهید مطهری تعبّد او به اعتقادات و احكام اسلامی بود . و به این دلیل ، و نیز به خاطر تسلّط و چیرگی فراوانش در علوم اسلامی ، انحرافات را قبل از دیگران می شناخت و با آنها مبارزه می كرد .
● آیت الله مهدوی كنی
صفت نفس مطمئنه در استاد شهیدمان مرحوم مطهری بارز و نمایان بود . می دانید اطمینان خاطر به این است كه حوادث آدم را متزلزل نكند و نلغزاند . عدّه ای هستند كه در مسیر هستند لكن به صرف برخورد به یك حادثه و یك فتنه و خلاصه یك وضع فوق العاده ازراه باز می مانند . آنجا است كه انسان های معمولی پایشان می لغزد و محكوم جو و جریانات می شوند و نمی توانند شخصیت خود را حفظ كنند ؛ ولی آنها كه نفوس مطمئنه دارند و خود را ساخته اند ، اینها محكوم محیط نمی شوند .
● آیت الله موسوی اردبیلی
رفتار بسیار جالبی داشت ، با شاگرد ، دوست ، آشنا ، بیگانه . و از نظر فضایل اخلاقی دارای فضایل اخلاقی زیادی بود . برخوردش ، صحبتش ، رفت و آمدش ، دوستی هایش ، موضعگیری هایش همه و همه روی موازین شرعی بود . حساب شده و اسلامی . فروتن بود ، متواضع بود ، حقوق دیگران را بسیار محترم می شمارد و هیچ گاه اثری از تكبّر در ایشان ندیده بودم با همه رفتارش یك رفتار انسانی كامل و مسلمان بود .
● حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی
مثل یك پاسدار دقیق و نگهبان همیشه بیدار مواظب بود كه خواب زده ها ، شرق زده ها و ماركسیست زده ها اگر بخواهند چیزی به نام اسلام وارد جریان فكری مسلمین كنند ، دفع نماید . نوشته های ایشان شاهد این جریان است ؛ حواشی كه بر كتاب روش رئالیسم دارند و نوشته های بعدی شان و حتی در مسائل اجتماعی مثلا – حقوق زن و چیزهایی از این قبیل هم خیلی مقیّد بود كه اصالت معارف اسلامی را حفظ بكند . البته نسبت به چیزهای وارداتی اگر حرف حسابی بود و منافاتی با اسلام نداشت ، هیچ تعصب به خرج نمی داد . این افكار به عنوان یك دستاورد فكری انسانی برای ایشان قابل قبول بود .
● آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی
در برابر فضل و كمال و لیاقت در هركس یافت می شد – حتی آنان كه از راهش جدا بودند – خاضع بود و انصاف می داد و حتی به زبان می آورد . بارها راجع به بعضی از رجال سیاسی و روحانی از او می شنیدم كه : « فلان كس گرچه زیربنای فكری سیاسیش انگلیسی است ، اما دارای چنین صفات و فضایلی است . » این نوع داوری خود حاكی از چند فضیلت است : واقع بینی ، انصاف ، دلبستگی به فضیلت ، حق گویی و تسلط بر اعصاب ، چه بسیارند كسانی كه اگر با كسی اختلاف نظر دارند یا عیبی در او سراغ دارند ، همه ی خصلت ها و اوصاف خوب او را ندیده می گیرند و بناحق درباره اش قضاوت می كنند .
● استاد محمد رضا حكیمی
مرحوم مطهری با قرآن كریم انس بسیار داشت . از سخنرانی ها و گفتارهای تفسیری وی این امر به خوبی مشهود است . در فهم نكات تعبیری قرآن نیز دستی داشت . این چگونگی از دقت و ممارست و ذوق نیرومند و مطالعه ی تفاسیر حاصل می گردد .
● شهید دكتر محمد جواد باهنر
عجیب بود ، كمتر مسأله فلسفی ، اجتماعی ، سیاسی و تاریخی بود كه در محضر ایشان مطرح بشود و استاد فورا – یك قطعه ی تاریخی ، یك روایت ، یك آیه ، یك قطعه از فلان فیلسوف و نویسنده یا یك قطعه از فلان جامعه شناس به عنوان شاهد آن مسأله اقامه نكند ، گویی یك فرهنگ سیار بود .
● آیت الله صانعی
بنده خودم از كسانی هستم كه با این كه مقداری طلبگی كرده ام ، چهار تا كلمه هم بلدم ، اما سابقه ندارد یك جا از سخنرانی شهید مطهری ملول شوم ، وقتی گوش می دهم می بینم كلمه به كلمه اش فایده است ، كلمه به كلمه اش درس است . برای انسان دو دقیقه حرف می زند ، ده تا باب علمی برای انسان باز می شود .
● آیت الله امینی
مطهری مثل آن اسلام شناسان روشنفكر نبود كه معنویات و تعبّدیات را كوچك بشمارد و پشت پا به آنها بزند ، بلكه موازی با مبارزه با جمود و تحجّر فكری از آنها هم حمایت می كرد .
● حجت الاسلام سید محمد خاتمی
گر چه كار اصلی آن بزرگوار فلسفه بوده اما تقریبا – در تمام رشته های معارف اسلامی صاحب نظر و در بعضی از آنها در قله های بلند اجتهاد بود ؛ جامعیت در فقه ، در فلسفه ، در تفسیر ، در كلام ، در تازیخ ، در مسائل اقتصادی ، در اجتماعیات و در سایر رشته ها كه تنوع آثار شهبد مطهری گویای این مسأله است و تمام آثاری كه در این رشته ها نوشته است از عمق كافی برخوردار است .
● آیت الله مشكینی
ایشان هنگامی كه وارد تحصیل شدند ، جوان بسیار خوش استعدادی بودند . آن وقت ها كه ما ایشان را می شناختیم ، فكر و استعداد و ادراكشان بسیار قوی و خوب و میان رفقا نیز ممتاز بود . یكی دیگر از امتیاز ذاتی كه بنده در ایشان دیدم ، این بود كه مطلبی را كه دریافت می كرد ، فورا – در آن دقت می نمود و رشد می داد و مطلب را تكمیل می كرد و به بیان بهتر و برتری بازگو می نمود .

منبع : مجمع جهانی شیعه شناس