مروری بر ۱۲ دوره حضور تیم‌ملی ایران در جام ملت‌های آسیا

تیم‌ملی كشورمان پرسابقه‌ترین تیم شركت كننده در رقابت‌های جام ملت‌های آسیا به حساب می‌آید‌. ملی پوشان كشورمان از سال ۱۹۶۰ یعنی از دومین دوره این رقابت‌ها در آن حضور داشتند و تنها در سال ۱۹۶۴ به دلیل برگزاری مرحله نهایی این مسابقات در كشور رژیم اشغالگر قدس در این مسابقات شركت نكرند‌.
اما فوتبال ایران حدود ۲۰ سال پیش از این تاریخ دارای تیم‌ملی شد‌. در سال ۱۳۲۰ (۱۹۴۱) اولین تیم‌ملی زیر نظر مرحوم حسین صدقیانی تشكیل شد‌. این تیم در اولین پیكار خود در كابل پایتخت افغانستان به مصاف تیم‌ملی این كشور رفت كه البته این بازی بدون رد و بدل شدن گلی به پایان رسید‌.
تیم‌ملی كشورمان تا پیش از شركت در مسابقات جام ملت‌های آسیا نتایج پرنوسانی داشت‌. سنگین‌ترین شكست‌های تاریخ فوتبال كشورمان هم در همین دوره به ثبت رسید‌. در سال ۱۹۵۰ تیم‌ملی كشورمان در استامبول با نتیجه ۶ بر یك مقابل تیم‌ملی فوتبال‌تركیه شكست خورد و در سال ۱۹۵۸ در توكیو با ۵ گل مغلوب تیم‌ملی كره جنوبی شد‌.
البته ناگفته نمانده كه شكست ۷ بر یك مقابل تیم فوتبال رم ایتالیا در سال ۱۹۹۸ و شكست ۴ بر صفر مقابل مكزیك در خردادماه گذشته نیز جزو شكست‌های سنگین ملی پوشان كشورمان محسوب می‌شود‌. از سوی دیگر تیم‌ملی كشورمان دو نتیجه تاریخی را نیز در طول عمر خود رقم زد و آن پیروزی ۱۷ بر صفر مقابل مالدیو در سال ۱۹۹۷ و پیروزی ۱۹ بر صفر مقابل گوام در سال ۲۰۰۰ میلادی بوده است‌.
تیم‌ملی ما تاكنون ۳۹ سرمربی داشته كه موففقیت‌ها و شكست‌های بسیاری را با آنها تجربه كرده است‌. ۳ دوره حضور در جام جهانی از دستاوردهای مهم فوتبال ایران بوده و ۱۲ دوره حضور در جام ملت‌های آسیا و همچنین ۳ قهرمانی پی درپی در این رقابت‌ها از افتخارات فوتبال ایران به شمار می‌رود‌. در این گزارش چند قسمتی سعی برآن است تا مروری داشته باشیم بر ۱۲ دوره حضور ملی پوشان كشورمان در مسابقات جام ملت‌های آسیا‌.
● ۱۹۶۰- كره جنوبی
تیم‌ملی كشورمان پس از عضویت فدراسیون فوتبال كشورمان در كنفدراسیون فوتبال آسیا در سال ۱۹۵۸ حضور خود در جام ملت‌ها را آغاز كرد‌. در سال ۱۹۶۰ جام ملت‌ها طی مرحله (مقدماتی منطقه‌ای و نهایی) انجام می‌شد كه تیم‌ملی كشورمان نیز در منطقه غرب آسیا شركت كرد و در گروهی ۴ تیمی با تیم‌های پاكستان، هند و رژیم اشغالگر قدس همگروه شد‌.
تیم ایران آغازی طوفانی در این رقابت‌ها داشت اما نهایتاً نتوانست به مرحله نهایی كه در كره جنوبی برگزار می‌شد صعود كند‌. ملی پوشان ما در اولین مسابقه خود در جام ملت‌های آسیا موفق شدند با ۳ گل تیم رژیم اشغالگر قدس را شكست دهند و در ادامه نیز با نتیجه ۴ بر یك مقابل پاكستان به پیروزی برسند‌.
اما تیم‌ملی ایران در سومین بازی خود در مرحله رفت با نتیجه ۳ بر یك مقابل تیم‌ملی هند كه در آن زمان به پشتوانه بازیكنان و مربیان انگلیسی از قدرت خاصی برخوردار بود، شكست خورد تا روند ناكامی ما در این دوره آغاز شود‌. هرچند كه ملی پوشان ما در دیدار برگشت مقابل رژیم اشغالگر قدس به نتیجه مساوی یك - یك دست یافتند اما دیدار با پاكستان امید ایران برای صعودرا از بین برد‌.
پاكستانی‌ها موفق شدند در این بازی با نتیجه سنگین ۴ بر یك ایران را شكست دهند تا پیروزی ۲ بر یك ایران در بازی برگشت مقابل هند تأثیری در صعود آنها نداشته باشد‌. به این‌ترتیب تیم‌ملی كشورمان از صعود به مرحله نهایی این دوره از مسابقات جا ماند تا مرحله نهایی با ۴ تیم كره جنوبی، چین، ویتنام جنوبی و رژیم اشغالگر قدس در سئول به شكل دوره‌ای انجام شود و نهایتاً كره‌ای‌ها برای دومین بار پیاپی (والبته آخرین بار) به قهرمانی جام ملت‌ها دست یابند‌.
● ۱۹۶۸ – ایران
پس از آنكه تیم‌ملی كشورمان در مساباقت سال ۱۹۶۴ شركت نكرد، میزبانی چهارمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا به كشورمان اختصاص یافت‌. این دوره از مسابقات نیز ابتدا در ۳ گروه به شكل مقدماتی برگزار شد و تیم‌های برتر هر گروه به همراه تیم‌ملی ایران به عنوان میزبان و تیم رژیم اشغالگر قدس به عنوان مدافع عنوان قهرمانی در تهران بازی‌های مرحله نهایی را به انجام رساندند‌.
بازی افتتاحیه این دوره از جام ملت‌ها در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۴۷ (۱۰ می‌۱۹۶۸) در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی) بین دو تیم‌ملی ایران و تایوان برگزار شد‌. ملی پوشان كشورمان كه با مربیگری محمود بیاتی در این مسابقات شركت كرده بودند، در اولین دیدار موفق شدند با ۴ گل تایوان را شكست دهند و خود را به عنوان مدعی اول كسب عنوان قهرمانی مطرح كنند‌. تیم‌ملی در دومین بازی خود نیز موفق شد با دو گل بر هنگ كنگ چیره شود و سومین دیدار را نیز با نتیجه ۳ بر یك مقابل میانمار پشت سر بگذارد‌.
اما آخرین دیدار این دوره از مسابقات که جشن قهرمانی را برای تیم‌ملی ایران بپا كرد پیروزی ۲ بر یك ملی پوشان ایران مقابل تیم رژیم اشغالگر قدس بود. این پیروزی، قهرمانی مقتدرانه‌ای را برای ایران به ارمغان آورد چراكه تیم‌ملی كشورمان بدون شكست و مساوی با كسب حداكثر امتیاز بیشترین گل زده و كمترین گل خورده و با ۳ امتیاز اختلاف نسبت به میانمار به مقام قهرمانی دست یافت.
این قهرمانی راه موفقیت تیم‌ملی كشورمان را تا ۱۰ سال بعد از آن هموار ساخت‌. طی این ده سال ضمن تجدید قهرمانی در آسیا قهرمانی در بازی‌های آسیایی و صعود به جام جهانی نیز در كارنامه درخشان تیم‌ملی قرار گرفت‌.● ۱۹۷۲- تایلند
قهرمانی مقتدرانه تیم‌ملی كشورمان در رقابت‌های جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۶۸ معادلات فوتبال در آسیا را برهم ریخت و با آغاز دهه ۷۰ میلادی بارقه‌هایی در تحول فوتبال آسیا به وجود آمد‌. میزبانی رقابت‌های جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۷۲ برای اولین بار به كشورهای جنوب شرق آسیا رسید‌. تایلند كه قصد داشت صنعت توریسم را در كشور خود جا بیندازد تصمیم گرفت با برگزاری رقابت‌های جام ملت‌ها آغاز مبتكرانه در صنعت جدید خود داشته باشد‌. در این سال تیم‌ملی كشورمان به عنوان مدافع عنوان قهرمانی بدون شركت در رقابت‌های انتخابی در مسابقات شركت كرد‌.
تیم‌ملی كشورمان در مسابقه مقدماتی جهت تعیین گروه بندی با نتیجه ۲ بر صفر مقابل كامبوج به پیروزی دست یافت تا به همراه تیم‌های تایلند و عراق در گروه یك قرار بگیرد‌. ملی پوشان كشورمان در اولین بازی مرحله گروهی با ۳ گل عراق را در هم كوبیدند و به دنبال آن با پیروزی ۳ بر ۲ مقابل میزبان رقابت‌ها با حداكثر امتیازات راهی مرحله نیمه نهایی شود‌.
در این مرحله تیم ایران مجدداً با تیم كامبوج روبرو و باز هم موفق شد این تیم را با نتیجه ۲ بر یك شكست دهد‌. تیم‌ملی كشورمان در دیدار فینال باید به مصاف قدرت سنتی آسیا یعنی كره جنوبی می‌رفت‌. كره‌ای‌ها كه از دومین دوره برگزاری این مسابقات به بعد نتواسته بودند طعم شیرین قهرمانی را مجدداً تجربه كنند در دیدار فینال تلاش بسیاری از خود نشان دادند كه عنوان قهرمانی را از این مدعی تازه وارد پس بگیرند‌. اما ملی پوشان كشورمان كه در این دوره با هدایت محمدرنجبر پا به رقابت‌ها گذاشته بودند در دیدار نهایی موفق شدند كره جنوبی را با نتیجه ۲ بر یك شكست داده و دومین قهرمانی پیاپی را به نام خود ثبت كنند و با كره جنوبی در تعداد قهرمانی برابر شوند‌.
● ۱۹۷۶ – ایران
دو قهرمانی پیاپی تیم‌ملی ایران در جام ملت‌ها دیگر نام ایران را به عنوان یكی از قدرت‌های برتر فوتبال قاره كهن جا انداخته بود‌. از سوی دیگر كشور ایران و شهر تهران تجربه موفق میزبانی بازی‌های آسیایی در سال ۱۹۷۴ را پشت سر گذاشته بود و تمام مسائل برای میزبانی دوباره ایران مهیا بود‌. ششمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا درحالی در تهران و در ورزشگاه آزادی برگزار شد كه تیم‌ملی ایران با تجربه حضور دو ساله فرانك اوفارل ایرلندی به سطح بسیار خوبی در فوتبال دست یافته بود‌.
هدایت تیم‌ملی پس از پایان بازی‌های آسیایی تهران به حشمت مهاجرانی واگذار شد و این مربی خوش فكر ایرانی قصد داشت ظرف دوسال تیم‌ملی ایران را برای صعود به جام جهانی آماده كند‌. در این دوره از مسابقات در كنار تیم‌ملی ایران كه از یك سو میزبان مسابقات بود و از سوی دیگر مدافع عنوان قهرمانی، تیم‌های چین، عراق، كویت، مالزی و یمن جنوبی حضور داشتند‌.
این ۶ تیم در دوگروه ۳ تیمی قرعه كشی شدند‌. به این‌ترتیب تیم‌ملی كشورمان به همراه تیم‌های عراق و یمن جنوبی در گروه ۲ قرار گرفت‌. شاگردان حشمت مهاجرانی در دیدار افتتاحیه مسابقات موفق شدند با دو گل نورایی و حسن روشن تیم‌ملی عراق را شكست دهند‌.
اما ملی پوشان كشورمان در دومین بازی این رقابت‌ها نیز یكی از پرگل‌ترین بازی‌های تاریخ حضور خود در جام ملت‌های آسیا را به ثبت رساندند. بازیكنان تیم‌ملی در بازی مقابل یمن موفق شدند با نتیجه ۸ بر صفر حریف خود را در هم بكوبند و مقتدرانه به نیمه نهایی صعود كنند‌. گل‌های ایران در این بازی را عزیزی (۲ گل)، نورایی (۲ گل)، خورشیدی و پرویز مظلومی (۳ گل) به ثمر رساندند‌. در دیدار نیمه نهایی ملی پوشان كشورمان به مصاف چین رفتند‌. چینی‌ها كه از آغاز رقابت‌های جام ملت‌ها به دنبال كسب عنوان قهرمانی در این رقابت‌ها بودند مقابل شاگردان مهاجرانی بسیار كوبنده ظاهر شدند و اجازه ندادند ملی پوشان كشورمان در وقت قانونی به گل دست یابند‌. اما در وقت اضافه افت بدنی چینی‌ها و تداوم حملات بازیكنان ایران موجب شد كه تیم‌ملی با دوگل خورشیدی (در دقیقه ۱۰۰) و حسن روشن (در دقیقه ۱۱۹) تیم‌ملی چین را شكست داده و راهی فینال شود‌.
دیدار نهایی روز ۲۳ خرداد ۱۳۵۵ در ورزشگاه آزادی تهران برگزار شد‌. پیش از انجام این دیدار تیم‌ملی چین با پیروزی یك بر صفر مقابل عراق عنوان سومی رقابت‌های جام ملت‌های آسیا را از آن خود ساخته بود‌. تیم‌ملی مقابل كویتی قرار گرفت كه پیش از انجام این بازی موفق به اخذ امتیاز میزبانی رقابت‌های دوره بعد شده بود‌. این ماجرا تیم‌ملی كویت را كه در آن سال‌ها تیم بسیار منسجم و خوبی را نیز داشت با روحیه مضاعف به زمین مسابقه فرستاد‌.
دیدار ملی شاگردان حشمت مهاجرانی و شاگردان ماریو زاگالوی برزیلی یكی از فراموش نشدنی‌ترین بازی‌های تاریخ جام ملت‌ها به شمار می‌رود‌. كویتی‌ها در طول بازی همپای ملی پوشان ایران به رقابت پرداختند و حتی در مقاطعی تیم‌ملی را تحت فشار قرار دادند تا اینكه در دقیقه ۷۱ علی پروین از روی یك ضربه كاشته تیم‌ملی ایران را به گل رساند‌. برتری تیم‌ملی ایران از یك سو فشار حملات كویت را بالا برد واز سوی دیگر تیم ایران را به لاك دفاعی فرو برد‌.
این وضعیت مهاجرانی را مجبور كرد كه از شاگردان خود بخواهد كه به بازی تأخیری رو بیاورند‌. هرچند كه بازی تأخیری ایرانی‌ها با پاس‌های تكضرب تیم‌ملی ایران را لحظه به لحظه به سومین قهرمانی نزدیك می‌كرد اما تماشاگران مشتاق ایرانی از اینكه تیم رویایی شان با ضد فوتبال حریف را تحقیر می‌كنند بسیار ناراحت شده و بازیكنان محبوبشان را به باد انتقاد گرفتند‌. به هرحال تیم‌ملی سومین قهرمانی را در فینالی طاقت فرسا به دست آورد‌. قهرمانی كه ۳۱ سال است روی عدد ۳ باقی مانده است‌.● ۱۹۸۰- كویت
هرچند كه روند قهرمانی تیم‌ملی كشورمان در جام ملت‌ها با پایان دهه ۷۰ به پایان رسید اما در طول دهه ۸۰ میلادی نیز ایران همواره در جمع چهار تیم نهایی رقابت‌ها حضور داشت‌.
رقابت‌های جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۸۰ برای اولین بار در یك كشور عربی برگزار شد‌. كویت كه در دوره پیشین این رقابت‌ها با كسب عنوان نایب قهرمانی نشان داده بود كه توانمندی خاصی در فوتبال آسیا پیدا كرده با اعتماد به نفسی مضاعف میزان رقابت‌هایی بود كه برای اولین بار ۱۰ تیم در مرحله نهایی آن حضور داشتند‌.
ملی پوشان كشورمان كه به عنوان مدافع عنوان قهرمانی بدون حضور در مرحله انتخابی مستقیماً به مسابقات راه پیدا كرده بودند، در گروه یك با تیم‌های كره شمالی، سوریه، چین و بنگلادش همگروه شدند‌. تیم‌ملی كشورمان كه برای اولین بار با نام جمهوری اسلامی ایران در مسابقات جام ملت‌های آسیا شركت كرده بود، حسن حبیبی را به عنوان سرمربی روی نیمكت داشت‌.
بازیكنان تیم‌ملی ایران در اولین بازی مقابل حریف ناشناخته‌ای به نام سوریه قرار گرفتند كه تا پیش از این سابقه حضور در فوتبال رده اول آسیا را نداشت‌. این بازی به‌رغم پیش‌بینی‌ها با تساوی بدون گل به پایان رسید‌. توقف ایران مقابل سوریه تازه وارد كمی معادلات را به هم ریخت‌. تساوی مجدد ایران در دومین پیكار مقابل تیم‌ملی چین با نتیجه ۲ - ۲ نیز وضعیت ایران را پیچیده‌تر كرد‌‌، چرا كه كره شمالی با دو پیروزی و چین نیز با یك پیروزی پر گل مقابل بنگلادش صدر جدول را تا اینجای كار به خود اختصاص داده بودند‌. اما ایران در سومین دیدار خود، در حالی به مصاف جدی‌ترین رقیب خود یعنی كره شمالی رفت كه نتیجه‌ای به غیر از پیروزی منجر به حذف مدافع عنوان قهرمانی در همان دور مقدماتی می‌شد‌.
اما غیور مردان كشورمان موفق شدند در یك بازی نفسگیر رقیب سرسخت خود را با نتیجه نزدیك ۳ بر ۲ شكست داده و امید‌‌های خود برای صعود را زنده نگاه دارند‌. اما آخرین پیكار ایران برای كسب صدرنشینی مقابل بنگلادش انجام شد و ملی پوشان ما موفق شدند با نتیجه ۷ بر صفر حریف خود را شكست داده و به صدر جدول صعود كنند‌. به این‌ترتیب ایران با كسب ۶ امتیاز و تفاضل گل بیشتر نسبت به كره شمالی در صدر قرار گرفت و به همراه كره‌ای‌‌ها به نیمه نهایی صعود كرد‌.
از آن سو نیز دو تیم كره جنوبی و كویت از گروه ۲ به رقابت‌های نیمه نهایی صعود كرده بودند‌. حضور ۴ تیم قدرتمند در مرحله نیمه نهایی برای اولین بار در تاریخ جام ملت‌ها به این مسابقات جلای تازه‌ای داده بود و رقابت‌های این مرحله را جذاب و حساس ساخته بود‌. ملی پوشان در نیمه نهایی به مصاف میزبان رفتند تا به گونه‌ای فینال دوره قبل را تكرار كنند‌.
بازی سنگینی بود و شرایط میزبانی مقدمات برد را برای كویتی‌‌ها مهیا كرده بود‌. نیمه اول بدون گل به پایان رسید اما در نیمه دوم، میزبان فشار خود را دوچندان كرد تا اینكه در دقیقه ۶۳ دروازه تیم‌ملی كشورمان فروریخت‌. ملی‌پوشان کشورمان پس از دریافت گل تلاش بسیاری برای كسب نتیجه مساوی و جبران گل خورده از خود نشان دادند اما این كویتی‌‌ها بودند كه یك بار دیگر در دقیقه ۸۵ دروازه تیم‌ملی كشورمان را گشودند‌. تیم‌ملی ایران تنها در دقیقه ۹۰ توسط حسین فركی موفق شد یكی از گل‌های خورده را جبران كند تا به بازی رده بندی برسد‌.
تیم‌ملی كشورمان در بازی رده بندی دوباره مقابل تیم‌ملی كره شمالی قرار گرفت‌. كره‌ای كه در مرحله نیمه نهایی مقابل حریف همسایه خود یعنی كره جنوبی ۲ بر یك شكست خورده بود‌. هرچند كه ملی پوشان ما در مرحله مقدماتی در یك رقابت تنگاتنگ مقابل كره شمالی به پیروزی رسیده بودند اما در دیدار رده‌بندی بازی كاملاً یك طرفه ایرانی‌‌ها موجب پیروزی ۳ بر صفر آنها مقابل كره شمالی شد‌. گل دقیقه ۴۹ بهتاش فریبا آغازگر روند پیروزی بخش تیم‌ملی كشورمان در این بازی بود‌. پس از آن نیز فركی در دقایق ۶۶ و ۷۶ دو بار دیگر برای تیم‌ملی گلزنی كرد و اولین عنوان سومی رقابت‌های جام ملت‌های آسیا را برای تیم‌ملی كشورمان به ارمغان آورد‌.
در دیدار نهایی این رقابت‌ها نیز كویت میزبان كه با غلبه بر رقیب دیرینه و مدافع عنوان قهرمانی و با تكیه بر امتیازات ویژه میزبانی با انگیزه دو چندان پا به میدان فینال گذاشته بود، و موفق شد حریف قدرتمند و نامدار خود یعنی كره جنوبی را با ۳ گل در هم بكوبد و با اقتدار جام قهرمانی را بالای سر ببرد‌.
تیم‌ملی كشورمان اگرچه نتوانست برای چهارمین بار پیاپی از عنوان قهرمانی خود در آسیا دفاع كند اما عنوان بهترین گلزن رقابت‌ها به بهتاش فریبا رسید‌. بهتاش فریبا با به ثمر رساندن ۷ گل نه تنها آقای گل مسابقات لقب گرفت بلكه ركورد گلزنی جام ملت‌ها را نیز شكست‌. این عنوان سومی اولین نتیجه تیم‌ملی كشورمان در فصل جدید رقابت‌های جام ملت‌های آسیا بود‌. فصلی كه از آغاز دگرگونی در فوتبال قاره كهن خبر می‌داد‌.● ۱۹۸۴ – سنگاپور
درحالی كه كشور اسلامی ایران با تجاوز نیروهای بعث عراق مواجه بود و رزمندگان اسلام از یك سو از مرزهای عزیز كشورمان دفاع می‌كردند و از سوی دیگر مردان و زنان ایرانی برای ساختن ایران اسلامی تلاش می‌كردند، ورزشكاران این مرز و بوم نیز در این تلاش بودند كه نام جمهوری اسلامی ایران را در عرصه‌های مختلف بین‌المللی طنین انداز كنند‌.
در سال ۱۹۸۴ میزبانی رقابت‌های جام ملت‌های آسیا برای سومین بار به جنوب شرق آسیا رسید و این بار سنگاپور مسؤولیت میزبانی از ۱۰ تیم برتر آسیا و برگزاری مهم‌ترین رقابت‌های فوتبال در آسیا را برعهده گرفت‌. تیم‌ملی كشورمان پس از ۲ دوره حضور به عنوان مدافع عنوان قهرمانی، برای حضور در این دوره در مسابقات انتخابی شركت كرد‌.
ملی پوشان كشورمان در مرحله نهایی در گروه ۲ با تیم‌های چین، امارات، سنگاپور و هند همگروه و در اولین پیكار موفق به شكست امارات با نتیجه ۳ بر صفر شدند‌. مهم‌ترین رقیب تیم‌ملی در این دوره از رقابت‌ها تیم چین بود‌. چینی‌ها كه سال‌های دراز به دنبال كسب مقام قهرمانی این مسابقات بودند تیمی منسجم را به این پیكار‌ها فرستادند‌. ملی پوشان كشورمان پس از پیروزی درخشانی كه مقابل امارات به دست آوردند بسیار امیدوار بودند با كسب پیروزی مقابل چین نیز بتوانند موقعیت مناسبی برای صعود پیدا كنند‌. پیروزی ۲ بر صفر مقابل پین مدعی تقریباً كار را برای صعود تیم‌ملی یكسره كرد‌.
تیم‌ملی كشورمان درحالی كه در دو بازی بعدی خود مقابل هند و سنگاپور كار سختی نداشت اما نتوانست به خوبی ظاهر شود و با دو تساوی (بدون گل مقابل هند و یك - یك مقابل سنگاپور) به كار خود در مرحله مقدماتی پایان بخشید‌. این تساوی‌ها نهایتاً موجب شد كه تیم‌ملی با ۶ امتیاز به عنوان تیم دوم به نیمه نهایی صعود كند‌.
تیم‌ملی كشورمان در مرحله نیمه نهایی با قدرت جدید فوتبال آسیا یعنی عربستان مواجه شد‌. تیم‌ملی كشورمان با برنامه مقابل عربستان و حملات آنان ظاهر شد و پیش از پایان نیمه اول موفق شد توسط شاهرخ بیانی در دقیقه ۴۳ به گل دست یابد‌.
در نیمه دوم سعودی‌ها تلاش بسیاری را برای جبران گل خورده به انجام رساندند‌. حتی یكی از حملات آنان از روی خط دروازه توسط شاهین بیانی بیرون كشیده شد اما نهایتاً در دقیقه ۸۷ اشتباه شاهین بیانی منجر به باز شدن دروازه خودی شد و بازی به تساوی كشیده شد‌. دو وقت اضافه نیز بدون ردوبدل شدن گلی به اتمام رسید تا ضربات پنالتی تعیین كننده فینالیست باشد‌. اما ضربات جبار پنالتی این بار به سود سعودی‌ها كار كرد و آنها را به فینال مسابقات راهی كرد‌.
تیم‌ملی كشورمان برای دومین بار پیاپی به مسابقه رده بندی راه یافت و این بار مقابل كویتی قرار گرفت كه در دوره پیشین رقابت‌ها مانع صعود ایران به دیدار نهایی شده بود‌. كویتی‌ها در دقیق ۲۱ دروازه ایران را باز كردند و تا دقیقه ۸۱ این نتیجه را حفظ كردند تا اینكه در این لحظه از بازی ناصر محمدخانی گل تساوی را به ثمر رساند و تعیین تیم سوم رقابت‌ها را به ضربات پنالتی واگذار كرد‌. ملی پوشان كشورمان این بار نیز نتوانستند در پنالتی‌ها موفق باشند و بازی را به كویت واگذار كردند تا اولین و آخرین مقام چهارمی نصیب تیم‌ملی ایران شود‌.
● ۱۹۸۸ – قطر
مسابقات جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۸۸ در حالی برگزار شد كه تیم‌ملی ایران با نسلی جدید از جوانان به مسابقات وارد شده بود‌. زنده یاد پرویز دهداری جمعی از جوانان مستعد را در كنار هم جمع كرده بود تا در مسابقات جام ملت‌ها حضور پیدا كنند‌. هرچند كه در مقاطعی بیماری مرحوم دهداری اجازه حضور او روی نیمكت تیم‌ملی را نمی‌داد و رضا وطنخواه وظایف سرمربی بزرگ تیم‌ملی كشورمان را انجام می‌داد اما شیوه مدیریت و مربیگری این مربی تیم منسجمی را راهی مسابقات قطر كرد‌.
تیم‌ملی كشورمان در این دوره از مسابقات در گروه یك با تیم‌های كره جنوبی، قطر، امارات و ژاپن قرار گرفت‌. گروه، گروه بسیار سختی بود‌. حضور قطر میزبان در كنار تیم قدرتمندی همچون كره جنوبی و تیم ناشناخته ژاپن كه برای اولین بار در رقابت‌ها حضور داشت، مسابقات دیدنی و جذابی را نوید می‌داد‌. ملی پوشان در اولین میدان به دیدار میزبان رفتند و با اقتدار با دو گل این تیم را مغلوب كردند‌.
دومین دیدار تیم‌ملی كشورمان مقابل ژاپن تازه وارد بود‌. تیمی كه بعد‌ها معلوم شد آتش زیر خاكستر بوده است‌. ایران‌ها با ژاپنی‌ها مساوی كردند تا تك امتیاز چشم بادامی‌ها را در این دوره از مسابقات به آنها تقدیم كنند‌. شكست ۲ بر صفر تیم‌ملی مقابل كره جنوبی و به دنبال آن پیروزی یك بر صفر مقابل امارات منجر به این شد كه تیم‌ملی ایران با كسب ۵ امتیاز به عنوان تیم دوم به نیمه نهایی صعود كند‌. عربستان مدافع عنوان قهرمانی و چین مدعی همیشگی نیز از گروه دیگر به نیمه نهایی راه یافتند‌ تا در نیمه نهایی دوباره ایران و عربستان به دیدار هم بروند‌.
تنها نكته‌ای كه موجب شكست مجدد ایران مقابل عربستان در مرحله نیمه نهایی شد تجربه كم بازیكنان ما و سیاست عرب‌ها در حفظ نتیجه بود‌. سعودی‌ها در دقیقه ۲۰ به گل رسیدند و تا پایان بازی از تنها داشته خود دفاع كردند تا باز هم فرصت حضور در فینال از تیم‌ملی كشورمان گرفته شود و عربستان برای دومین بار پیاپی به قهرمانی نزدیك شود‌.
سومین دیدار رده بندی پی در پی باید مقابل چین برگزار می‌شد‌. بازی ۱۲۰ دقیقه بدون گل به پایان رسید تا نوبت به ضربات پنالتی برسد‌. در آن دوره دروازه‌بان جوان و جویای نامی درون دروازه تیم‌ملی ایران قرار داشت‌. احمدرضا عابدزاده فرصتی داشت تا خود را به همه ثابت كند‌. چینی‌ها ۳ پنالتی زدند و ایرانی‌ها هم ۳ پنالتی با این تفاوت كه ۳ پنالتی ایرانی‌ها گل شد و ۳ پنالتی چینی‌ها توسط عقاب آسیا مهار‌!● ۱۹۹۲ – ژاپن
درحالی كه تا سال ۱۹۸۸ حتی خبری از نام ژاپن در بین تیم‌های آسیایی نبود به یكباره تیم فوتبال این كشور توانست با سابقه یك دوره حضور، میزبانی رقابت‌ها را به دست آورد و به عنوان مدعی عنوان قهرمانی در رقابت‌ها حاضر شود‌. از سوی دیگر تیم‌ملی فوتبال ایران با سابقه قهرمانی در رقابت‌های فوتبال بازی‌های آسیایی پكن با قدرت و انگیزه در این مسابقات شركت كرده بود‌ اما سال ۱۹۹۲ بدترین سال حضور تیم‌ملی فوتبال ایران در مسابقات جام ملت‌های آسیا بود‌.
تیم‌ملی كشورمان در این دوره از رقابت‌ها در گروه یك با ژاپن میزبان، تیم‌ملی امارات و كره شمالی همگروه بود‌. ملی پوشان كشورمان در اولین دیدار با اقتدار وارد میدان شدند و مقابل كره شمالی صف كشیدند‌. شاگردان علی پروین در این دیدار بسیار منسجم عمل كردند و موفق شدند با دو گل فرشاد پیوس در دقیقه ۳۰ و زنده یاد سیروس قایقران در دقیقه ۸۰ مقابل حریف خود پیروز شوند و اولین ۲ امتیاز این دوره از رقابت‌ها را به دست آورند‌. اما ملی پوشان كشورمان در دومین بازی مقابل اماراتی كه با قدرت در مسابقات ظاهر شده بود بدون گل متوقف شدند تا در بازی آخر مقابل میزبان مسابقات قرار بگیرند‌.
علی پروین كه در ۱۸۰ دقیقه دو بازی اول خود دست به‌تركیب خود نزده بود و حتی یك تعویض نیز انجام نداده بود، تیم‌ملی را دوباره بدون تغییر به میدان فرستاد‌. ملی پوشان ما تنها با كسب یك تساوی می‌توانستند به همراه امارات راهی مرحله بعدی مسابقات شوند ولی میزبانی ژاپن شرایط را برای ملی پوشان كشورمان سخت كرده بود‌. این بازی با قضاوت جمال شریف از كشور سوریه برگزار شد‌. مسابقه پرحاشیه‌ای كه تا دقیقه ۷۵ بدون گل ادامه داشت‌. در پانزده دقیقه پایانی بود كه اشتباهات داوری موجب عصبانیت بازیكنان ما شد‌.
اعتراضات پی درپی ملی پوشان ایران و درگیری آنها با داور سوری موجب شد كه ۳ بازیكن تیم‌ملی به نام‌های مرتضی كرمانی مقدم، مجتبی محرمی و فرشاد پیوس از زمین اخراج شوند و ایران دقایق آخر بازی را ۸ نفره ادامه دهد‌. نهایتاً تیم ۸ نفره ایران كه تا آن لحظه نیز هیچ تغییری در‌تركیبش داده نشده بود بیش از ۸۷ دقیقه نتوانست جلو تیم گمنام ژاپن دوام بیاورد و در همین دقیقه میورا دروازه تیم‌ملی كشورمان را گشود و تیم‌ملی را از گردونه رقابت‌ها حذف كرد‌. پیروزی مقابل ایران انگیزه مضاعفی را به تیم ژاپن تزریق كرد و موجب شد كه آنان در دیدار فینال عربستان مدعی را كنار زده و مقام قهرمانی را به دست بیاورند‌.
● ۱۹۹۶ – امارات متحده عربی
پس از ناكامی تیم‌ملی در سال ۱۹۹۲ و به دنبال آن عدم موفقیت ملی پوشان در صعود به مسابقات جام جهانی ۲۰۰۴ آمریكا مسؤولان فدراسیون تصمیم گرفتند كه تغییرات عمده‌ای در تیم‌ملی به وجود بیاورند‌. تیم‌ملی با هدایت محمد مایلی كهن و با جمعی از نام‌های جوان و جویای نام البته در كنار چهره‌هایی با تجربه همچون استیلی، زرینچه، عابدزاده و‌... راهی امارات شد‌. تیم‌ملی در این دوره از رقابت‌ها در گروه ۲ با تیم‌های عربستان سعودی، عراق و تایلند همگروه شد‌. تیم‌ملی جوان ایران در اولین پیكار بر اثر بی‌تجربگی نتوانست نمایش خوبی مقابل عراق داشته باشد و به راحتی نتیجه را به حریف نه چندان قدرتمند خود واگذار كرد‌. عراقی‌ها دو بار در دقایق ۳۷ و ۷۰ دروازه احمدرضا عابدزاده را گشودند و تنها علی دایی در آخرین دقیقه از روی نقطه پنالتی یكی از گل‌های خورده را جبران كرد‌.
اما نوار موفقیت‌های چشمگیر تیم‌ملی از دومین دیدار مقابل تایلند شروع شد‌. چند تغییر تاكتیكی موجب شد كه انسجام تیم‌ملی پوشان بالا برود‌. دومین دیدار مقابل تایلند برگزار شد و بازی با نتیجه ۳ بر یك به سود ایران به پایان رسید‌. نعیم سعداوی در دقیقه ۳۷، مهرداد میناوند در دقیقه ۵۴ و علی دایی در دقیقه ۷۰ برای تیم‌ملی گلزنی كردند و تنها گل تایلند را سناموآنگ معروف به ثمر رساند‌. این بازیكن همچنان در تیم‌ملی تایلند حضور دارد و یكی از مهره‌های كلیدی این تیم در مسابقات حال حاضر جام ملت‌ها محسوب می‌شود‌.
سومین بازی شاگردان مایلی كهن مقابل مدافع عنوان قهرمانی یعنی عربستان بود‌. وقتی سوت پایان این بازی كشیده شده كمتر كسی نتیجه روی تابلو ورزشگاه را باور می‌كرد‌. سفیدپوشان كشورمان در یك بازی حساب شده و سراسر حمله مدافع عنوان قهرمانی و مدعی شماره یك مسابقات را با ۳ گل در هم كوبیدند‌. اولین گل بازی را كریم باقری در دقیقه ۱۲ به ثمر رساند و به دنبال آن علی دایی در دقیقه ۳۷ دومین گل بازی را وارد دروازه عربستان كرد‌. در نیمه دوم نیز خداداد عزیزی كه در این دوره از مسابقات عنوان بهترین بازیكن را به خود اختصاص داد در دقیقه ۴۷ سومین گل را برای ملی پوشان زد تا پیروزی ارزشمند و تاریخی ایران به ثبت برسد‌.
این دو پیروزی پرگل ملی پوشان را به عنوان صدرنشین گروه ۲ راهی یك چهارم نهایی كرد تا در این مرحله ایران به مصاف كره جنوبی برود‌. ملی پوشان كشورمان در این بازی نتیجه تاریخی را رقم زدند‌. هرچند كه كره‌ای‌ها ابتدا در دقیقه ۱۱ توسط كیم دو هیون دروازه ایران را گشودند و حتی گل تساوی بخش باقری در دقیقه ۳۰ بلافاصله توسط سین تائه یونگ پاسخ گفته شد و نیمه اول با نتیجه ۲ بر یك به سود كره به اتمام رسید اما طوفان علی دایی و خداداد عزیزی در نیمه دوم چنان شكستی را بر مدعی كسب عنوان قهرمانی وارد كرد كه هیچ گاه از خاطر آنان پاك نشود‌.
علی دایی روی بازیسازی‌های عزیزی ۴ بار دیگر دروازه كره‌ای‌ها را گشود تا در پایان بازی سرمربی چشم بادامی‌ها با چشم‌هایی گریان روی اسكوربورد ورزشگاه نتیجه ۶ بر ۲ را تماشا كند‌. ایران با اقتدار به نیمه نهایی پا گذاشت جایی كه باید دوباره به مصاف عربستان می‌رفت‌. به‌رغم اینكه ملی پوشان یك بار در مرحله نیمه نهایی به راحتی موفق شده بودند تیم‌ملی عربستان را شكست دهند اما بازی نیمه نهایی فضایی كاملاً متفاوت داشت‌.
ورزشگاه شهر ابوظبی یك صدا سعودی‌ها را تشویق می‌كرد و حتی جمال القندور داور مصری این بازی نیز در سوت‌هایش نیم نگاهی به نیمكت عربستان داشت‌. گل عزیزی پذیرفته نشد تا بازی در وقت قانونی و اضافی بدون گل به اتمام برسد‌ و در نهایت ضربات پنالتی و شكست ایران‌...
باز هم تیم‌ملی ایران به رده بندی رسید و این بار باید با كویت بازی می‌كرد‌. دو تیم انگیزه چندانی نداشتند و بازی بیشتر به یك پیكار دوستانه شبیه بود‌. جاسم الهویدی اولین گل بازی را در دقیقه ۱۵ وارد دروازه ایران كرد اما پیش از پایان نیمه اول سانتر ناقص میناوند در موقعیت بسیار نامناسب به علی دایی رسید و او با شیرجه‌ای تماشایی و با ضربه سر دروازه كویت را گشود‌. بازی به تساوی كشیده شد و بدون انجام وقت‌های اضافی ضربات پنالتی و درخشش عابدزاده مقام سومی را به ایران تقدیم كرد‌.● ۲۰۰۰- لبنان
حضور تیم‌ملی كشورمان در رقابت‌های جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه و موفقیت آنان در بین سال‌های ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۰ تیم پرامیدی را راهی رقابت‌های جام ملت‌ها كرد‌. بازیكنان ایرانی كه پس از موفقیت‌های پی در پی از جام ملت‌های سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰ مورد توجه باشگاه‌های اروپایی قرار گرفته بودند و با حضور در لیگ‌های معتبر اروپا اعتبار مضاعفی به تیم فوتبال كشورمان بخشیده بودند در قالب تیمی مدعی به لبنان سفر كردند‌.
جلال طالبی كه تجربه هدایت تیم‌ملی ایران در جام جهانی ۱۹۹۸ را نیز داشت هدایت تیم‌ملی كشورمان را برعهده گرفت و ملی پوشان در گروه یك با تیم‌های عراق، تایلند و لبنان همگروه شدند و با شروعی توفانی موفق شدند میزبان رقابت‌ها را در اولین گام با نتیجه ۴ بر صفر شكست دهند‌. كریم باقری، علی دایی و حمید استیلی (۲گل)، موفق شدند تیم كشور میزبان را در ورزشگاه ملی شهر بیروت شكست دهند‌.
دومین پیكار ملی پوشان كشورمان مقابل تیم‌ملی تایلند بود كه این بازی با نتیجه تساوی یك بر یك به پایان رسید‌. تیم‌ملی كشورمان در حالی كه در دقیقه ۱۲ بازی از تیم نه چندان نامدار تایلند گل خورد تا دقیقه ۷۳ در تلاش برای جبران گل بود كه نهایتاً در این دقیقه علی دایی موفق شد گل تساوی بخش را به ثمر برساند‌. تیم‌ملی كشورمان در سومین بازی خود در این مرحله موفق شد باز هم با قدرت گلزنی علی دایی تیم فوتبال عراق را شكست داده و با ۷ امتیاز به عنوان تیم اول گروه به مرحله یك چهارن نهایی صعود كند‌.
در این مرحله از مسابقات تیم‌ملی باید به مصاف تیم كره جنوبی می‌رفت‌.
در حالی كه همه علاقه‌مندان فوتبال در كشورمان پای گیرنده‌های تلویزیونی منتظر تكرار نتیجه ۶ بر ۲ دوره پیشین بودند بازی متفاوت و به دور از انتظاری از تیم‌ملی به معرض نمایش درآمد‌. بازیكنان تلاش‌های بی‌برنامه‌ای داشتند و نمی‌توانستند به صورت هدفمند روی دروازه حریف فشار بیاورند‌. نهایتاً در ۲۰ دقیقه پایانی كریم باقری‌هافبك شوتزن تیم‌ملی كشورمان با یك ضربه دیدنی تیم‌ملی را یك بر صفر جلو انداخت‌. درحالی كه همه منتظر شنیدن سوت پایان بازی و جشن صعود تیم‌ملی به مرحله نیمه نهایی بودند ناگهان كیم سانگ سیك مهاجم تیز چنگ كره از فرصت استفاده كرد و در آخرین ثانیه‌‌ها كار را به تساوی كشاند‌. وقت اضافی و گل طلایی باید تعیین كننده تیم صعود كننده به نیمه نهایی می‌شد‌.
وقت اضافی اول دیری نپایید هنوز عدد نشان دهنده دقایق بازی ۳ رقمی نشده بود كه كاپیتان علی دایی در محوطه جریمه تیم‌ملی به قصد دفع توپ با حركتی آكروباتیك به سمت توپ شیرجه زد و توپ را مستقیماً مقابل پاهای لی دونگ گوك گذاشت تا او هم كار را تمام كند و از صعود تیم‌ملی كشورمان به نیمه نهایی رقابت‌های سال ۲۰۰۰ جلوگیری كند‌. تیم‌ملی ژاپن در فینال این دوره از رقابت‌ها با یك گل عربستان را شكست داد و دومین قهرمانی خود را جشن گرفت‌.
● ۲۰۰۴- چین
تیم‌ملی كشورمان به جام جهانی ۲۰۰۲ صعود نكرد و میروسلاو بلاژویچ مربی معروف كروات تیم‌ملی را‌ترك كرد و دستیار خود برانكو ایوانكوویچ را به یادگار باقی گذاشت تا مسؤولان فدراسیون با این مرد كروات قراردادی بلند مدت ببندند‌. تیم‌ملی این بار با گروهی از بازیكنان دنیا دیده و شاغل در لیگ‌های اروپایی و آسیایی راهی چین شد‌. ایران بی‌شك یكی از شانس‌های قهرمانی مسابقات به حساب می‌آمد و بسیاری از این تیم پر ستاره می‌ترسیدند‌.
تیم‌ملی كشورمان در گروه ۴ با تیم‌های ژاپن، عمان و تایلند همگروه شد‌. ملی پوشان كشورمان در اولین بازی انتقام تساوی ناباورانه دوره گذشته را از تایلند گرفتند و با ۳ گل عنایتی، نكونام و دایی این تیم را شكست دادند‌. دیدار دوم ملی پوشان با تیم‌ملی عمان بود‌.
بازی سخت و نفس‌گیری كه نهایتاً به تساوی انجامید‌. عمانی‌‌ها در نیمه اول تیم‌ملی را شوكه كردند و با دو گل دقایق ۳۲ و ۴۱ احمد الحسنی تیم‌ملی را در منگنه قراردادند‌. برتری عمانی‌‌ها تا دقیقه ۷۲ تغییری نكرد تا اینكه علی كریمی توانست یكی از دو گل را جبران كند‌. بازی تا دقیقه ۹۲ با برتری عمان ادامه داشت اما در این لحظه از بازی محمد نصرتی مدافع تیم‌ملی گل نجاتبخش را وارد دروازه حریف كرد و یك امتیاز بازی را برای اردوی ایران به ارمغان آورد‌. دیدار نهایی در حالی برگزار شد كه تساوی دو تیم ایران و ژاپن هر دو تیم را راهی مرحله بعد می‌كرد‌. اما بازیكنان تیم‌ملی كه قصد داشتند به عنوان تیم برتر گروه راهی یك چهارم نهایی شوند از ابتدا تا پایان روی دروازه ژاپن حمله كردند، فشار حملات ایران به قدری زیاد بود كه ژاپنی‌‌ها در ۱۵ دقیقه پایانی‌ترجیح دادند با حفظ توپ و بازی تأخیری اجازه ادامه حملات را به ایرانی‌‌ها ندهند و البته در این كار هم موفق شدند و بازی بدون گل به پایان رسید‌.
در مرحله یك چهارم نهایی برای سومین بار پیاپی تیم‌ملی باید به مصاف كره جنوبی می‌رفت‌. تیم‌ملی كه انگیزه بالایی برای شكست دادن تیم چهارم جهان داشت با قدرت وارد میدان شد‌.اولین گل بازی را كریمی در دقیقه ۱۰ به ثمر رساند‌. كره‌ای‌‌ها ۶ دقیقه بعد پاسخ گل را دادند و كار به تساوی كشیده شد‌. ۴ دقیقه از گل كره نگذشته بود كه باز هم كریمی دروازه چشم بادامی‌‌ها را بازكرد ولی این کره‌ای‌ها بودند كه به این راحتی‌‌ها تن به شكست نمی‌دادند و در دقیقه ۲۵ باز هم كار را به تساوی كشاندند تا بازی نیمه اول با تساوی به پایان برسد‌.
در نیمه دوم و در دقیقه ۵۱ پارك جی سونگ به اشتباه دروازه خودی را باز كرد و نتیجه را ۳ بر ۲ به نفع ایران برگرداند اما كیم نام ایل باز هم در دقیقه ۶۸ كار را به تساوی كشاند اما علی كریمی ستاره تیم‌ملی در این دیدار در فاصله ۱۳ دقیقه به پایان بازی چهارمین گل بازی را به ثمر رساند و تیم چهارم جهان را از گردونه رقابت‌ها حذف كرد‌.
تیم‌ملی در نیمه نهایی باید به مصاف چین میزبان می‌رفت‌. بازی در وقت قانونی و اضافی تحت فشار تماشاگران پر تعداد چینی و كمی هم لطف داوری با تساوی یك - یك به پایان رسید‌. اولین گل را چینی‌‌ها در دقیقه ۱۹ به ثمر رساندند و علوی در دقیقه ۳۸ با شوت سنگینی از راه دور كار را به تساوی كشاند‌. اما ضربات پنالتی‌... میرزاپور در ۳ ضربه اول موفق شد یكی از ضربات چینی‌‌ها را مهار كند اما دو ضربه پایانی ما توسط مبعلی و گل محمدی به هدر رفت و بازهم فینال مسابقات از دست رفت‌.دیدار رده بندی مقابل تیم شگفتی ساز بحرین انجام شد‌. البته بحرین مقابل ایران حرفی برای گفتن نداشت و تیم‌ملی با نتیجه ۴ بر ۲ موفق به شكست حریف شد‌.

منبع : روزنامه پاس جوان