دولت الکترونیک فرصت ها و محدودیت‌ها

فرآیندهای ذاتی و توسعه تکنولوژی و جهانی شدن، فرصت های عمده یی برای اقتصادهای محلی و عوامل فرهنگی دربر خواهد داشت، البته محدودیت هایی هم در کار خواهد بود. از دیدگاه نظری، تکنولوژی های جدید ارتباطات از راه دور در جریان جهانی شدن بعد بالقوه یی به فعالیت های فرهنگی و اقتصادی محلی خواهد بخشید، مشروط به آنکه فرصت های لازم برای عوامل اقتصادی و سیاسی و فرهنگی محلی- چه در مورد گشودن مرزهای استعدادها، مهارت ها، کارآفرینی و نوآوری هایی که بتوانند در آنها غوطه ور شوند و چه در مورد ایجاد و تقویت پیوستگی های لازم بین امور محلی و امور جهانی- فراهم می آمد. این بعد بالقوه ممکن است به سبب دلبستگی کوته نگرانه بیشتر منافع اقتصادی محلی هرگز به فعلیت درنیاید و شکاف بین جامعه محلی و روندهای اجتماعی و اقتصادی مشهور به جامعه اطلاعاتی همچنان باقی بماند و از طرفی دیگر برخی جوامع بشری از هم اکنون در حال تجربه جهان شهری الگوی واقعی یا مجازی جامعه اصولی تر مدرن هستند و بعد بالقوه آن را درک کرده و از آن استفاده مطلوب می برند. در واقع اقتصاد مبتنی بر اطلاعات بدون بازار مشخصی به شکوفایی نمی رسد. بدون دستیابی به مهارت ها، منابع و زیرساخت های موجود در سطح جوامع محلی، امتیازات بالقوه رقابت پذیری در سطح جهانی به فعل در نخواهد آمد.
امتیازات منسوب به جامعه عصر اطلاعات باید از طریق همجوش های فرهنگی، تکنولوژیکی واقعاً در سطوح محلی را نیز بهرهمند سازد. در غیر این صورت، حاشیه یی شدن بسیاری از مردم جامعه های محلی را در پی خواهد داشت. در واقع نوعی پشتیبانی عمومی در سطح محلی لازم است تا توسعه از پایین محقق شود. یکی از مهم ترین مواضع محدودکننده در زمینه توسعه خدمات ارتباطی پیشرفته و نوین- چه در سطحی محلی و چه در سطح ملی-فقدان پشتیبانی محلی، زیرساخت های جدید و عدم انطباق با تحولات پیرامون ناشی از تکنولوژی هاست. مسوولان کشور ما باید توجه کنند تکنولوژی چیزی بیش از یک وسیله ساخته درست انسان ها، یا یک جعبه ابزار ساده است، بلکه از نزدیک با فرهنگ، سازمان اجتماعی، روش های عملیاتی و ساختارهای سیاسی و اقتصادی جامعه در هم تنیده شده است. تکنولوژی به رغم اهمیت آشکارش در زندگی روزمره ما، اغلب به عنوان یک عامل حساس و مهم در امور بین المللی و همچنین در سیاستگذاری های ملی و صنفی نادیده گرفته شده است. تکنولوژی اغلب نقش قاطعی در امور جهان ایفا کرده است و به نظر می رسد تکنولوژی های نوین اطلاعاتی در ارتباطی به پژمردگی کاملاً محسوس حاکمیت ملی خواهد انجامید. واقعیت این است که اکنون تار و پود حقیقی جامعه- اندیشه ها، ارزش ها و زبانی که اینها را سامان می دهد- به طور کلی بازتاب دهنده تحولات جاری تکنولوژی است. به اجمال می توان گفت تکنولوژی قادر است یک نوع شیوه زندگی را منسوخ کند و شیوه دیگری به جای آن بنشاند.
امروزه تکنولوژی توان آن را یافته است که نوعی جامعه جوانی ایجاد کند. توسعه های نوین در ارتباطات و حمل و نقل، ما را عملاً به دنیایی واحد وارد می سازد که در آنجا تفاوت های محلی همچنان باقی می ماند ولی در متن نوعی فرهنگ جهانی پرتحرک و گسترش یابنده به پیش می تازد. تکنولوژی تنها علل تحولات اجتماعی و اقتصادی نیست، ولی از قدرتمندترین علت هاست و ممکن است این به مذاق همگان خوش نیاید و ممکن است همگان طالب آن نباشند. ولی موجودیت آن انکارناپذیر است. این تکنولوژی است که وابستگی متقابل جامعه های محلی عامل و بین المللی را پدید آورده و تقویت کرده است؛ وابستگی هایی که بس پردامنه تر از تمام تجربیات پیشین ماست. البته کاستلز توانست با ارائه یک تحلیل جامع بنیان های نظری شناخت جامعه جدید را پی ریزی کند. در واقع برای درک دنیای جدید که به قول کاستلز با انقلاب تکنولوژی های اطلاعاتی شکل گرفته است، ما ناچار از مطالعه و بررسی معتبرترین متون نوشته شده در این مورد، یعنی سه گانه اطلاعات هستیم. سه گانه کاستلز کاری جامع و در سطح جهانی است و گسترش جامعه اطلاعاتی را در گستره جهانی پیگیری می کند. با در هم فشرده شدن زمان و مکان (تاملینسون، ۱۳۸۱) و بازتابی شدن جهان (گیدنز، ۱۳۷۶) و فوق قلمروگرایی (شولت، ۱۳۸۲) هرگونه تحول و تغییری در هر کجای جهان به گونه یی در زندگی ما و در همه سطوح و جنبه های آن تاثیرگذار است.
بنابراین اهمیت درک این دنیا و مطالعه متون معتبر و پایه در زمینه شناخت این تغییرات از مهم ترین وظایف ماست تا به درک درستی از فرآیند های مربوط به جامعه اطلاعاتی برسیم.
اما به نظر می رسد مشکل و چالش عمده در کشور ما تنها نبود ساختار تکنولوژیک نیست، بلکه عدم گسترش فرهنگ این نوع دولتمداری در بین شهروندان و سازمان های دولتی و نگرش آنها، خصوصاً دولت نسبت به فضای مجازی است. ارتباط میان دولت الکترونیک و حکومتداری خوب به قدری نزدیک است که برخی صاحب نظران معتقدند دولت الکترونیک اگر نهایتاً به حکومت داری بهتر منجر نشود هرگز رسالت خود را به انجام نرسانیده است. دولت الکترونیک شیوه یی است برای حصول اطمینان از اینکه همه شهروندان به گونه یی یکسان از فرصت مشارکت در تصمیماتی برخوردارند که به نوعی بر وضعیت و کیفیت زندگی آنها تاثیر می گذارد. این شکل جدید از حکومتداری، شهروندان را از مصرف کنندگان منفعل خدمات دولتی به بازیگران فعال تبدیل می کند که می توانند درباره نوع خدماتی که به آن نیاز دارند، اظهارنظر کنند. دولت الکترونیک امکانات گسترده یی را برای عینیت یافتن آرمان های حکومتداری خوب فراهم می کند و با به کارگیری فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به بهبود فرآیندهای ارائه خدمات در بخش عمومی، تسریع ارائه خدمات به شهروندان، پاسخگوتر شدن ماموران دولتی، شفاف شدن اطلاعات، کاهش فاصله میان مردم و دولتمردان، مشارکت اثربخش تر شهروندان و اعضای جامعه مدنی در فرآیند تصمیم گیری عمومی، گسترش عدالت اجتماعی از طریق فرصت های برابر افراد برای دسترسی به اطلاعات و... کمک شایانی می کند.

علی حاجی محمدی
برگرفته از سایت دکتر سعیدرضا عاملی

منبع : روزنامه اعتماد