نقش سازنده ایران در جریانی جدید در منطقه

تحولاتی در جبهه بندی های کشورهای عربی و اسلامی در حال شکل گیری است. جریانات رو به رشدی که اتفاقی و گذرا نیستند، در حال گسترش اند. هر کشوری که در عمل شایستگی آن را نشان دهد می تواند به نوعی رهبری این جریان را در دست گیرد یا بخشی موثر از این حرکت باشد. کشورهای عربستان و مصر که سابقاً متحدی همواره موافق با آمریکا نشان می دادند، مدتی است (پس از حمله آمریکا به عراق) که برای این که هویت رای مستقل خود را به آمریکا و دنیا نشان دهند، ساز مخالف زدند، اما این آهنگ متفاوت متأسفانه نه در جهت مثبت که در جهتی منفی حرکت کرد؛ تا بدانجا که صدام جنایتکار را شهید معرفی کردند و مردم مظلوم غزه را تا حد زیادی تنها گذاشتند. کمک های فکری و مالی آنان به سلفی های تندرو که بزرگترین ضربات را به پیکره اسلام ناب محمدی وارد کردند (ضربه ای که حتی دشمنان خارجی نتوانستند به اسلام بزنند) و عملاً حقیقت اسلام را که دین رحمت و عدالت است، به عنوان دین نفرت و جهالت معرفی سازند (که باید آنان را به حق بازآفرینی فرهنگ جاهلیت در دنیای امروز شمرد)، تحولی نه به مثبت که در جهتی منفی است. ملاک عمل ما در این خصوص باید همان جمله ارزشمند حضرت علی باشد که فرمود: اگر حرف حقی را حتی از دشمن خود شنیدی، بپذیر و اگر سخن ناحقی را ولو از دوست خویش شنیدی، قبول نکن. جریانات و جنبش ها و دولت هایی که در جهت مبارزه ریشه ای با ترور، تعصب و فرهنگ جاهلی گام بر می دارند، می بایست با آنان همراه شد، چنان که پیامبرمان با بسیاری از اهل کتاب چنین کرد.
در اتحادیه عرب و کشورهای اسلامی نیز جمهوری اسلامی ایران اگر شایستگی و اعتماد حقیقی خود را به ثبوت برساند، می تواند نقشی سازنده در شکل گیری جریانی جدید داشته باشد. در صورتی که این جریان قوت گیرد، امید می رود کشورهایی که تنها برای استقلال رأی به راهی غلط رفته اند، خود را با این جریان درست همراه سازند. ایران باید حلقه پیوندی مستقیم و غیرمستقیم بین این کشورها باشد. کشورهای سوریه و سودان که از قبل مواضعی همسو با ایران دارند. عراق هم در سطح دولت و هم مردم با ایران مواضع بسیار نزدیکی دارد و تنها ماندن آن در اتحادیه عرب آنان را ناگزیر به این سوی خواهد کشاند. کشور قطر که اخیراً موضعی جدید در پیش گرفته از طریق شبکه الجزیره نقشی مهم در جهان اسلام و منطقه و جهان یافته است، می بایست این تأثیرگذاری را به گونه ای مثبت تغییر دارد؛ به طوری که از طریق جریان ها و اهرم هایی، این شبکه از بلندگویی برای تندروهای تروریست به بلندگویی برای معرفی اسلام مردم سالار و متعهد و مسئول بدل شود. می توان با کمی درایت و اعتماد متقابل، بحرین و لبنان را نیز با خود همراه ساخت. ایران در هر دو کشور متحدانی دارد، اما علاوه بر آن باید به سوی جلب اعتماد با سران آنان گام بردارد و به فصول مشترک با آنان معطوف شود، نه موارد اختلاف.
اگر مخالفت هایی در لبنان با دوستان ایران هست، اما رئیس جمهور لبنان انسان قابل اعتماد و منصفی است و می توان با دیپلماسی کدورت ها را دور کرد. کویت که به جریان مصر و عربستان نپیوسته است، تنها مانده و با احترام متقابل می توان نقشی سازنده به او داد. در مصر نیز برخلاف برخی سردمداران آن رژیم، مردم و برخی از احزاب نظر بسیاری مساعدی نسبت به جمهوری اسلامی ایران دارند و در بلند مدت می توان به پیوستن آن به این جریان جدید خوش بین بود، به خصوص که مصر کشوری با قابلیت های بالقوه بسیار است. با کمی خوش بینی بیشتر می توان امیدوار بود که عمان و یمن نیز با اعتماد و احترام متقابل به این جریان ملحق شوند.
در میان کشورهای اسلامی نیز ترکیه، مالزی و اندونزی از قبل قابل تعریف در این جمع اند. دولت جدید پاکستان که با گروه های تندروی مذهبی و تروریست درگیر است برای حل این معضل چند ساله نیاز به کمک های دولت های همسایه به خصوص ایران و افغانستان دارد. ایران با پیوند زدن این حلقه به کشورهای آسیای منطقه می تواند به کشوری بسیار تأثیرگذار و مهمتر از آن، با نقشی سازنده بدل شود و عملاً اسلام حقیقی و انسانی را به جای اسلام ترور و جنایت جایگزین سازد.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی
دکترای جامعه شناسی از تگزاس آمریکا