عسلویه و لزوم توجه دولتمردان ‏

عسلویه مهمترین منطقه استراتژیکی باتعداد۲۴فازبه بالا با بکار گیری نزدیک به یکصدهزار نیرو سهم بسزایی در اقتصاد ایران ایفا می کرد.‏
حتما برای شما سوال پیش می آید چرا مگر اکنون این نقش را ایفا نمی کند قصد داریم در این تحقیق مختصر نگاهی به عسلویه در چند سال اخیربیندازیم وباتوجه به اینکه نگارنده خود مدت زیادی به صورت پاره وقت درعسلویه حضور داشته لذا جای شبهه ای باقی نمی ماند.‏
● ابتدا مقدمه ای در شناخت منطفه عسلویه
عَسَلویه شهری از توابع شهرستان کنگان ویک منطقه عظیم صنعتی از توابع استان بوشهر در جنوب ایران است. این روستا در دوازده کیلومتری شرقی روستای نخل تقی و در هفت کیلومتری روستای بیدخون و در کرانه خلیج فارس واقع شده‌است.
این منطقه در شرق استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس در ‏‎۳۰۰‎‏ کیلومتری شرق بندر بوشهر و در ‏‎۴۲۰‎‏ کیلومتری غرب شهرستان بندر لنگه و در ‏‎۵۷۰‎‏ کیلومتری غرب بندر عباس واقع است(همجواری استان بوشهر با استان‌ها : از شمال به منطقه اسیر در فارس، از شرق به هرمزگان و از غرب به خوزستان کهگیلویه و بویراحمد) و حدود ‏‎۱۰۰‎‏ کیلومتر باحوزه گاز پارس جنوبی که درمیان خلیج فارس واقع شده (دنباله حوزه گنبد شمالی قطر) فاصله دارد
موقعیت مورد نظر برای منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس مزایای قابل توجهی دارد، از جمله کمترین فاصله ممکن با میدان گاز پارس جنوبی، وجود فرودگاهی که درزمان ساخت وساز میتواند سرویس مناسبی به عنوان فرودگاه بین المللی استقرار یابد، دسترسی مستقیم به آب دریا، عمق مناسب سواحل ازنظر بندری، برخوردار از شبکه‌های تأسیسات زیرساختی شریانهای ارتباطی فرامنطقه‌ای، وجود نیروی کار بالقوه در شهرها وروستاهای اطراف، طبیعت سرسبز وچشم اندازهای طبیعی زیبا وجود دارد
محدوده منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس براساس مصوبه هیات وزیران وشورای عالی مناطق آزاد تجاری / صنعتی به این شرح تعیین گردیده‌است: ازغرب به روستای شیرینو، ازجنوب به خلیج فارس، ازشمال به دامنه ادامه سلسه جبال زاگرس وازشرق به روستای چاه مبارک. این محدوده طبق مصوبه هیئت محترم وزیران ‏‎۱۰۰۰۰‎‏ هکتار بوده که براساس استانداردها تفکیک میگردد.‏
با توجه به پتانسیلهای این منطقه، کمبود اراضی مناسب و لزوم توسعه صنایع بالادست نفت وگاز(با دسترسی مناسب به دریا) درمحدوده منطقه ویژه وهمچنین قرار داشتن مکان فعلی روستاهای نخل تقی و عسلویه در محدوده‌ای با خطر سنجی بالا، عدم دسترسی مناسب به شریانهای پیرامون منطقه و نامناسب بودن مکان فرودگاه نظامی فعلی (خطر سنجی بالا در همجواری با صنایع بالا دست، عدم امکان استفاده بهینه اهالی منطقه از آن و...) درنظراست در آینده نزدیک نسبت به جابجایی فرودگاه وروستاهای نخل تقی وعسلویه سایت نیروهای نظامی به مکانهای مناسب واستفاده از اراضی فوق به عنوا ن توسعه صنایع بالا دست اقدام شود. ضمنا با توجه به لزوم استقرار واحدهای مایع سازی گاز(‏DME,GTL,LNG‏) درمنطقه وعطف به مسائل ایمنی و حریم و فاصله لازم این واحدها از دیگر واحدهای صنعتی، زمینی ساحلی به وسعت تقریبی ‏‎۲۰۰۰‎‏ هکتار واقع در ‏‎۲۰‎‏ کیلو متری غرب منطقه جهت استقرار واحدهای فوق پیش بینی شده‌است.‏
عسلویه معروفترین بخش منطقه ویژه اقتصادی پارس است که هر ساله شاهد حضور تعداد قابل توجهی از افراد جویای کار است. جمعیت بومی منطقه عسلویه حدود ‏‎۳۰۰‎‏ نفر است که بیشتر آنها اهل سنت هستند. با احداث پروژه‌های توسعه‌ای منطقه و تخمین‌های مقایسه‌ای رقم کل جمعیت شاغل در پایان دوره بهر‌ه‌برداری کامل به رقمی بالغ بر یک‌صد هزار نفر خواهد رسید. در سال ‏‎۱۳۸۷‎‏ مسئولان منطقه ویژه اقتصادی پارس به تمامی کارکنان خود مهلت دادند که تا اول آبان‌ماه همانسال یا ازدواج کنند یا از کار اخراج شوند‏
با تاسیس شرکت نفت و گاز پارس، بندر عسلویه در استان بوشهر و در سواحل نیلگون خلیج همیشه پارس، حرکت به سمت تبدیل شدن به قطب بزرگ انرژی جهان را آغاز کرد.
عسلویه در ‎۲۷۰‎‏ کیلومتری جنوب شرقی بوشهر، در منطقه ای واقع شده که میادین گازی بزرگ پارس جنوبی، پارس شمالی، گلشن و فردوسی را دربرمی گیرد که در این میان میدان گازی پارس جنوبی از موقعیت ممتازی برخوردار است. این میدان یکی از بزرگترین منابع گازی جهان است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد.
مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربع و سهم ایران از آن ۳۷۰۰ کیلومتر مربع است. ‏‎۱۴‎‏ تریلیون متر مکعب گاز به همراه ۱۸ میلیارد شبکه میعانات گازی، ذخیره انرژی میدان پارس جنوبی را تشکیل می دهد که حدود ۸ درصد از کل گاز جهان و نیمی از ذخایر گاز کشور است.
جنگ هشت ساله تحمیلی رژیم بعث عراق بر ضد کشور ما ایران موجب شد برداشت از میدان گازی پارس جنوبی با تاخیر آغاز شود و از آن جا که منابع این میدان گازی بین ایران و قطر مشترک است، قطر سال ها زودتر از ایران برداشت از آن را آغاز کرد و از ایران پیش افتاد. اما برای جبران این عقب ماندگی، در دی ماه سال ۱۳۷۷ خورشیدی، شرکت نفت و گاز پارس تشکیل شد تا مسوولیت توسعه کلیه فازهای میدان گازی پارس جنوبی، همچنین میادین گازی پارس شمالی، گلشن و فردوسی را بر عهده بگیرد و حقوق ایران در میدان مشترک گازی با قطر استیفا گردد. از همان زمان بود که عسلویه، حرکت شتابناک خود برای تبدیل شدن به قطب بزرگ انرژی جهان را آغاز کرد.
شتاب فعالیت هایی که از سوی شرکت نفت و گاز پارس برای اجرای طرح های توسعه میدان گازی پارس جنوبی و سایر مخازن صورت می گرفت به حدی بود که در همان زمان، بسیاری از رسانه های جهان، عسلویه را با آبادان مقایسه کردند و نوشتند همان گونه که نیم قرن پیش، در آبادان شاهد تولد قطب بزرگ تولید نفت درجهان بودیم، اکنون قطب بزرگ گاز جهان در عسلویه متولد می شود. طراحی به سرعت صورت گرفت و میدان گازی پارس جنوبی به ۲۴ فاز تقسیم شد.
عملیات توسعه فازهای ۲ و ۳ میدان گازی پارس جنوبی در مهرماه ۱۳۷۶ از سوی گروه توتال پارس جنوبی با سهم ۴۰ درصد به عنوان متصدی اصلی و شرکت های گازپروم روسیه و پتروناس مالزی هر یک با سهم ۳۰ درصد واگذار شد و در بهمن ماه ۱۳۸۱، بهره برداری از آن باحضور سید محمدخاتمی رئیس جمهور وقت آغاز شد تا طبق برنامه از پیش تعیین شده، روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گازدر این دو فاز تولید شود.
در آبان ماه ۱۳۸۳، سیدمحمد خاتمی دوباره به عسلویه رفت و این بار، طرح توسعه فاز یک با ظرفیت تولید روزانه ۲۸ میلیون متر مکعب گاز طبیعی افتتاح شد. کمتر از پنج ماه بعد، در فروردین ماه ۱۳۸۴، فازهای ۴ و ۵ میدان گازی پارس جنوبی نیز با ظرفیت تولید روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گاز از مخزن با حضور خاتمی افتتاح شد تا برگ زرین دیگری در کارنامه انرژی کشور ثبت شود.
اکنون فعالیت برای توسعه فازهای ۶، ۷، ۸ و سایر فازهای میدان گازی پارس جنوبی ادامه دارد تا پس از افتتاح کامل ۲۴ فاز این میدان گازی، شاهد تولید ۸۲۰ میلیون مترمکعب گاز در روز باشیم که موجب می شود عسلویه، بندری که برای ایجاد تاسیسات خشکی و توسعه مرحله ای این میدان انتخاب شده، به عنوان نامی مطرح در تولید انرژی در جهان شناخته شود.
البته همانگونه که ذکر شد، شرکت نفت و گاز پارس صرفا وظیفه توسعه میدان گازی پارس جنوبی را بر عهده ندارد. بلکه میدان گازی پارس شمالی در فاصله ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرق بوشهر به عنوان یکی از بزرگترین میادین مستقل گازی کشور با حجم گاز در جای ۵۸/۹ تریلیون فوت مکعب، میدان گازی گلشن در فاصله ۱۸۰ کیلومتری جنوب شرقی بوشهر با پیش بینی تولید روزانه ۳۶ میلیون متر مکعب گاز و میدان گازی فردوسی در فاصله ۱۹۰ کیلومتری جنوب شرقی بوشهر با پیش بینی تولید روزانه ۱۵/۳ میلیون متر مکعب گاز، از دیگر میادین زیر پوشش فعالیت های شرکت نفت و گاز پارس هستند.
با افتتاح کامل این طرح ها، نه تنها نیاز کشور به گاز، به طور کامل رفع می شود، بلکه زمینه برای افزایش میزان صادرات آن نیز فراهم می گردد.
علا وه بر آن با تزریق گاز تولید شده از این میادین به مخازن نفتی، می توانیم شاهد افزایش تولید نفت از چاه های فرسوده و قدیمی نفت کشور باشیم.
ضمن اینکه ایجاد اشتغال، یکی دیگر از دستاوردهای مهم توسعه میادین گازی تحت پوشش شرکت نفت و گاز پارس، به ویژه میدان گازی پارس جنوبی است; به طوری که هم اکنون بیش از ۶۰ هزار نفر به صورت مستقیم در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس مشغول فعالیت هستند که این آمار به مرور زمان و با تکمیل فازهای باقی مانده میدان گازی پارس جنوبی باز هم افزایش خواهد یافت.
اگر به عسلویه سفر کنید، خواهید دید که طرح توسعه میادین گازی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، چه تاثیرات مثبتی در شکوفایی و رونق استان بوشهر داشته است.
توسعه فعالیت های صنعتی، خدماتی، گمرکی، حمل و نقل، تعمیرات و ارتباطاتی در این منطقه، موجب رونق گرفتن عسلویه و مناطق اطراف آن و رفع نسبی محرومیت از این خطه شده است.
در حقیقت، طرح های پشتیباتی نفت و گاز پارس که در قالب ساخت تاسیسات زیربنایی و پشتیبانی از جمله فرودگاه ها، راه ها، بنادر، خطوط لوله سراسری گاز، شهرک های مسکونی و تاسیسات رفاهی تبلور یافته، چهره منطقه را به کل دگرگون کرده است.
به عنوان نمونه فرودگاه بین المللی خلیج فارس که جایگزین فرودگاه قدیمی پارس در عسلویه شده، یکی از مجهزترین فرودگاه های کشور است یا احداث راه‌آهن شیراز- بوشهر- عسلویه که به تازگی آغاز شده، صرفا به دلیل وجود منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس توجیه پذیر است.
چنین مسایلی نشان می دهد که منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس چه تاثیرات شگرفی در رونق اقتصادی کشور دارد.
در چنین شرایطی، ضرورت توجه بیشتر به عسلویه و شرکت نفت و گاز پارس به عنوان مجری طرح توسعه فازهای ۲۴ گانه میدان گازی پارس جنوبی، بیش از پیش احساس می شود چرا که افتخار توسعه فازهای ۲۴ گانه میدان گازی پارس جنوبی و سایر میادین گازی تحت پوشش شرکت نفت و گاز پارس، متعلق به تمامی مردم ایران است. بنابراین دولتمردان باید بیش از گذشته به این منطقه ویژه اقتصادی توجه نشان دهند.
افتتاح هر چه سریع تر فازهای باقی مانده از میدان گازی پارس جنوبی باعث می شود تا هر چه زودتر عقب ماندگی ایران از قطر در برداشت گاز از میدان مشترک که حاصل تاخیر طولا نی ایران در آغاز این مسیر است رفع شود. کسانی که در اغلب ماه های سال در درجه حرارت ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد و رطوبت ۸۸ درصدی که در بهترین شرایط هیچ گاه از ۶۰ درصد کمتر نمی شود به طور شبانه روزی در تلا ش هستند، درانتظار عنایت دولتمردان هستند تا با تمام وجود درک کنند تلا ش ها و زحمات آن ها از ارزش و اعتباری درخور برخوردار است.‏
در آغاز عسلویه بهشت کارگران و متخصصان معرفی می‌شد.‏
شرایط کاری نابسامان، عدم پرداخت به موقع حقوق کارگران و اخراج‌های وسیع، موجب اعتراض‌ها و اعتصاب‌هایی در این منطقه شده است. پیمانکاران، مشکلات مالی و فنی جاری را ناشی از تحریم‌های جهانی می‌دانند
حقوق‌ها بستگی به شرکت‌ها دارد. شرکت‌ها بنا به میل خودشان حقوق پرداخت می‌کنند. برخی شرکت‌ها از سه ماه حقوق معوقه دارند تا هشت ماهه یا یک ساله.
هر پیمانکار درعسلویه خودش، بنا به موقعیت مالی به کارگران حقوق پرداخت می‌کند؟
نازلترین حقوق‌ها مربوط به کارگرهای ساده است که با روزی هشت هزارتومان مشغول به کار هستند. هیچ بیمه یا مزایای دیگری هم به آنها تعلق نمی‌گیرد. نه تنها بیمه، حتا امکانات خوابگاهی و غذا، به غیر از ناهار که در محیط کار کارگرها هستند و برای کارفرما کار می‌کنند، شام هم بهشان تعلق نمی‌گیرد.‏
کارگر ساده از کارهای ساختمانی گرفته تا کارهایی مثل کابل‌کشی، حمل ونقل، بارگیری و تخلیه بار و کارهای خدماتی بدون تخصص مشغول هستند
تا یک سال پیش تعداد کارگرهای مشغول به کار در این منطقه حدود ‏‎۵۰‎هزار نفر بود ولی الان حدود ‏‎۳۰‎هزار نفرشده. یعنی با ‏‎۲۰‎‏ هزار نفر حدودا، تصفیه حساب شده و آنها رفته‌اند. بعضی شرکت‌ها و پروژه‌ها در حال تعطیل‌شدن هستند. به خاطر همین، پیمانکارها یا کارفرماها اقدام به تقلیل نیروهایشان کرده‌اند.
علت تعطیل‌شدن این پروژه‌ها چه هست؟ سرمایه‌گذاری نمی‌شود به اندازه‌ی کافی؟
به نظر می‌رسد بخش بزرگی ناشی از مسایل تحریم و اینجور مسایل باشد
عملیات اجرایی پروژه عظیم "پارس جنوبی"، در سال‌های دهه ۷۰ [دوره اصلاحات]آغاز شد و می‌توان گفت که روند اجرا و اهمیت اقتصادی این پروژه، به گونه‌ای بود که در چند سال، عسلویه به "پایتخت انرژی ایران" معروف شد.
مشترک بودن منابع گازی بین ایران و قطر، مسئولان و مجریان را بر آن داشت هر آنچه را که در توان دارند، به کار بندند تا بهره‌برداری از فازهای مختلف عسلویه در مدت زمان کمتری انجام شود، اما روند اجرای این پروژه‌ها، چند سالی است که بسیار کند و بعضا متوقف شده است و به رغم قول وزیری هامانه، وزیر قبلی نفت، به رئیس‌جمهور مبنی بر این‌که گازهای تصفیه‌شده در فازهای ۹ و ۱۰ در پاییز ۸۶ وارد خط سراسری خواهد شد، با گذشت ماه‌ها از آن، می‌بینیم که هنوز باید به انتظار بنشینیم تا این رویا به واقعیت بپیوندد.
این در حالی است که فازهای دیگر این پروژه بزرگ ملی، روزگار بهتری ندارند.
فازهای ۶، ۷ و ۸ که تا سال ۸۴ بیش از ۹۰ درصد از عملیات اجرایی آن به پایان رسیده بود، اکنون به گونه‌ای با مشکل روبه‌رو شده است که مقامات نفتی از آینده آن، هیچ سخنی نگفته‌اند.
کاهش بسیار شدید نیروی کار مشغول از حدود شصت‌هزار نفر به ۲۵هزار نفر، باعث شده است تا با توجه به هزینه یازده تا پانزده میلیونی که برای اشتغال هر نفر محاسبه شده است، بار مالی ۳۵۰ تا ۵۲۵ میلیارد تومانی برای ایجاد اشتغال این افراد بر دولت تحمیل شود.
هرچند که پیش از این، مقامات مسئول، کاهش نیروی انسانی را معلول پایان مرحله ساخت‌وساز و آغاز مرحله بهره‌برداری برشمرده‌اند، اما این مهم را در نظر نگرفته‌اند که منطقه آزاد ویژه انرژی پارس جنوبی، مشتمل بر ۲۸ فاز است که پایان یافتن هر فاز، باید با آغاز فاز دیگر همراه باشد
با تأخیر در بهره‌برداری از هر یک از فازهای یادشده، کشور از روزانه یک میلیون دلار سود خالص محروم می‌شود که با توجه به مشترک بودن این میدان گازی، تعلل در بهره‌برداری پنج فاز در دست اجرا، باعث می‌شود سالانه بیش از ۸ / ۱ میلیارد دلار از سرمایه‌های این مرز و بوم، در اختیار دولت قطر و شرکت‌‌های غربی قرار گیرد.
یک مقام آگاه در این‌باره گفت: قطر عملیات بهره‌برداری از این منبع گازی را به صورت مشارکتی به شرکت‌های غربی واگذار کرده و به دلیل سود سرشاری که این شرکت از تسریع و تداوم عملیات استخراج و غارت اموال ایران به دست می‌آورد، از بهترین و مدرنترین تجهیزات حفاری و استخراج استفاده می‌کند.
این در حالی است که آگاهان مسائل نفت و گاز، بارها نسبت به کمبود ۱۵۳ میلیون مترمکعبی گاز در زمستان ۸۷ و تکرار بحران گازی زمستان گذشته هشدار داده‌اند، به گونه‌ای که مدیران استان گیلان از هم‌اکنون، خود را برای قطعی گاز شهری در زمستان آتی آماده می‌کنند.
در پایان باید یادآور شد که تأخیر در آغاز عملیات اجرایی فازهای ۱۵ و ۱۶ قرارگاه خاتم‌الانبیاء و ۱۷ و ۱۸ شرکت گسترش و نوسازی صنایع ایران (‏IDRO‏) و بهره‌برداری از فازهای ۶، ۷ و ۸ به مدیریت مشارکت "‏TIJD‏" و فازهای معطله ۹ و ۱۰ به مدیریت "‏OYEK‏" بی‌کاری ۳۵ هزار نفر نیروی کار، تاراج میلیون‌ها دلار از ثروت کشور توسط بیگانگان، همه و همه پرسش‌هایی است که پاسخگویی شفاف و قانع‌کننده مقامات مسئول را می‌طلبد. تأخیر در پیشبرد پروژه‌های مهم کشور در عسلویه، موجب کاهش ۴۵ هزار نیروی کار در این منطقه و زیان حدود ۲ میلیارد دلاری کشور در سال و شادی وصف‌ناشدنی قطر، همسایه جنوبی کشورمان شده است.‏
از آنجای که من در سالهای اوج پیشرفت پارس جنوبی در عسلویه حضور داشتم مهمترین دلایل پیشرفت سریع در آن سالها به قرار زیراست.‏
‏۱) توجه ویژه رییس جمهوروقت آقای خاتمی وتلاش وی درجهت رشداقتصادی باسیاست رقابت با قطر دربرداشت از ذخایر
‏۲) قراردادهای بیع متقابل باشرکتهای اروپایی که این هم حاصل اندیشه گفتگوی تمدن ها بودازطرف آقای خاتمی
‏۳) توجه ویژه دولت وبکارگیری نیروهاوپیمانکاران متخصص وهمچنین نظارت دقیق بر رونداجرایی
‏۴) حضورشرکتهای بزرگی چونtootal-gktوهمچنین استفاده از دانش روز دنیا وبهره گیری متخصصان داخلی از علم روزو...
اما چرا با افزایش بهای نفت دربازارهای جهانی وعلرغم راه افتادن چرخ حرکت درچندسال اخیر درعوض پیشرفت عسلویه-مابا متوقف شدن طرح ها وکندی اجرا واخراج کارگران مواجه شده این
دلایل این افول دقیقا عکس دلایل پیشرفت آن درسالهای ریاست جمهوری آقای خاتمی است.‏
چراکه مسئله هسته ای وبدنبال آن تحریم ها سبب خروج سرمایه وشرکتهای خارجی از این منطقه وهمچنین اخراج کارگران ودرنهایت متوقف شدن وکندی اجرای فازهای در دست اجراشد
درپایان امیدواریم دولتمردان توجه ویژه ای به این منطقه استراتژیک داشته باشند زیرا این حوزه مشترک بایستی ایران تلاش کندتانسبت به قطرسهم بیشتری از منابع نفت وگازاسخراج کند چراکه برداشت بیشتر مساوی فروش بیشتر ورشداقتصادی می شود لذاباعقدقراردادهای بیع متقابل باشرکتهای بزرگ دربرداشت هرچه بیشترازاین منابع خدادادی تلاش کنندتالااقل خودمان درزمستان باقطعی گاز مواجه نشویم.

محمود موسایی

منبع : روزنامه صدای عدالت