پرورش میگو

مقدمه
نقش و جایگاه آبزیان در رژیم غذایی از گذشته حائز اهمیت بوده و امروزه آبزیان بعنوان یكی از منابع پروتئینی (پروتئین سفید ) مورد توجه انسان قرار گرفته و با كشف عوارض منفی ناشی از مصرف پروتئین های حیوانی قرمز به مصرف هرچه بیشتر آنها روی آورده است.از طرف دیگر با پیشرفتهای گسترده در علوم ، استفاده بهینه و موثر از آبزیان در صنایع غذایی ، بهداشتی ، آرایشی ، دارویی مورد توجه قرار گرفته است . به دلایل فوق كشورهای صنعتی و پیشرفته به انجام تحقیقات گسترده در مورد نقش آبزیان در معیشت اقتصاد و سایر جنبه های آن همت گمارده و از نتایج این تحقیقات بطور عملی سود می برند. علاوه بر نقش غذایی ، آبزیان از دیدگاه اقتصادی مخصوصا از نظر اشتغالزدایی حائز اهمیت بوده و می توانند نقش موثری در كاهش نرخ بیكاری ایفا نمایند برای مثال مزارع گسترده پرورش میگو و ماهی می توانند خیل عظیمی از نیروهای انسانی جویای كار را تحت پوشش قرار داده و علاوه بر آن تعداد قابل توجهی شغل بطور غیر مستقیم در ارتباط با آن ایجاد نماید.
اجرای طرحهای پرورش میگو بدلایل زیر همواره با موفقیت همراه بوده :
۱ - نیاز به سرمایه اندك جهت تاسیس و راه اندازی مزارع پرورش میگو در مقایسه با صنایع دیگر
۲ - وجود بازار مصرف و تقاضا در داخل یا خارج كشور
۳ -هزینه پایین تولید در مقایسه با دیگر رشته ها
۴ - سرعت بازگشت سرمایه در این صنعت در مقایسه با صنایع دیگر
پرورش میگو:
پرورش میگو دریایی در اماكن محصور مانند دریاچه های كوچك و مخازن از سال ۱۹۷۰ میلادی رونق گرفت. در حال حاضر بیش از ۵۰ كشور به تولید و صادرات این محصول می پردازند.در كشور اكوادور (كه مهمترین تولید كننده غرب بشمار می آید ) سالانه در آمدی بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار از صادرات میگو حاصل می شود . در تایلند ( مهمترین تولید كننده شرق) سود حاصل از صادرات میگو از مرز یك میلیارد دلار گذشته است . بعلاوه كشورهایی چون هند ، اندونزی ، چین ، مالزی ، تایوان، بنگلادش ، سریلانكا ، تایوان ، فیلیپین ، ویتنام ، میانمار ، سراسر آمریكای مركزی و جنوبی دارای مزارع وسیع و پیشرفته میگو می باشند.كشورهای ایالات متحده ژاپن و كشورهای اروپایی از وارد كنندگان عمده میگو بشمار می آیند.
پرورش میگو به دو صورت انجام می گیرد:
۱ - روش یك مرحله ای
۲ - روش دو مرحله ای
در روش یك مرحله ای میگوهای نوزاد پس از اینكه مدت زمان كوتاهی را در مخزنهای سازگار كننده می گذارنند مستقیما به حوض ها و دریاچه های پرورش انتقال می یابند. اما در روش دو مرحله ای میگوهای نوزاد پس از سپری شدن چند هفته از حوضچه های مخصوص به دریاچه ها و مخازن پرورش منتقل می شوند.
مزارع پرورش میگو سالانه دوبار محصول تولید می نمایند البته مزارعی كه در مدار ۱۰ درجه استوایی قرار دارند قادرند تا ۳ بار در سال به تولید میگو بپردازند.
آب و هوا در تولید میگو نقش عمده و اساسی دارد در حالت كلی بارانهای سنگین و دمای بالا برای كشت میگو مناسب می باشد . از طرف دیگر درصد نمك و املاح معدنی موجود در آب نیز حائز اهمیت می باشد.
سیستم های پرورش میگو در جهان:
بطور كلی كشت میگو در جهان بر اساس اندازه مخازن و تراكم ذخیره سازی میگو در آنها به ۳ دسته كلی تقسیم بندی می شود:
۱- سیستم گسترده یا سنتی : با ظرفیت ذخیره سازی و تراكم پایین
۲ - سیستم نیمه متمركز یا نیمه صنعتی : با ظرفیت ذخیره سازی و تراكم متوسط
۳- سیستم متمركز یا صنعتی: با ظرفیت ذخیره سازی و تراكم بالا
۱- سیستم گسترده یا سنتی (Extensive Farming):
پرورش میگو در این روش در مخازن و دریاچه های مرتبط با آب رودخانه ها و خلیج ها صورت می گیرد این مخازن در اندازه های چندین هكتاری ساخته شده و ظرفیت ذخیره سازی در آنها كمتر از ۲۵۰۰۰ میگو در هر هكتار می باشد بعبارت دیگر تراكم بین ۲ تا ۵ عدد میگو در هر متر مربع می باشد . دوره كشت بسته به مكان مزرعه ، گونه میگو و سایر عوامل بین ۱۰۰ الی ۱۴۰ روز بطول می انجامد آب این مخازن به میزان ۱ تا ۵% بوسیله جزر و مد دریا تعویض شده بهمین دلیل نیازی با استفاده از پمپ های تعویض آب نمی باشد.
(نمای شماتیك از سیستم گسترده)
تغذیه میگو بوسیله گیاهان و جانوران ذره بینی كه در داخل كف دریاچه ها وجود دارند صورت می گیرد. لازم به ذكر است كه هیچگونه تغذیه مصنوعی مورد نیاز نمی باشد اما در بعضی موارد جهت تقویت موجودات ذره بینی از مواد آلی یا شیمیایی استفاده می شود هزینه ساختمانی و عملیاتی در این سیستم نسبتا پایین است اما میزان محصول نیز در مقایسه با سیستم های دیگر كم در حدود ۵۰ تا ۵۰۰ كیلو گرم میگو در هر هكتار می باشد . قیمت میگوی تولیدی در این سیستم بین ۱ تا ۳ دلار برای هر كیلو میگوی زنده می باشد این سیستم در كشورهای ویتنام ، اندونزی ،اكوادور مرسوم می باشد.
۲-سیستم نیمه متمركز یا نیمه صنعتی (Semi-Intensive Farming):
كشت نیمه متمركز در دریاچه ها و مخازن كاملا محصور صورت می گیرد این مخازن دارای ابعادی به وسعت ۲ تا ۳۰ هكتار می باشند.ظرفیت ذخیره سازی میگو بین ۱۰۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ لارو میگو در هر هكتار می باشد بعبارتی تراكم كشت در حدود ۸ تا ۲۰ عدد میگو در هر متر مربع است دوره پرورش در این سیستم بالای ۱۴۰ روز بطول می انجامد . آب این مخازن به مقدار ۱۰ تا ۲۵% توسط پمپ های مخصوص تعویض می شود. تغذیه میگو بصورت مصنوعی و با پخش مواد غذایی در سطح مخازن به مقدار ۱ تا ۲ بار در روز انجام می گیرد. البته مقدار تغذیه بر اساس حجم میگوی زنده تخمینی در مخازن و بر اساس جداول مرتبط صورت می گیرد. هزینه ساختمانی و تاسیساتی برای راه اندازی در این سیستم بین ۱۰۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰ دلار برای هر هكتار متغیر است.میزان میگوی برداشتی در حدود ۵۰۰ كیلو گرم تا ۵ تن می باشد. قیمت میگوی تولیدی در بازار جهانی در حدود ۲ تا ۶ دلار برای هر كیلو گرم زنده می باشد. این سیستم در كشورهای هندوراس،مكزیك ، كلمبیا ،اكوادور و چین مرسوم است.
(نمای شماتیك از سیستم نیمه متمركز)
۳ - سیستم متمركز یا صنعتی(Intensive Farming):
كشت متمركز در مخازن كوچك ۱ تا ۵/۱ هكتاری با ظرفیت ذخیره سازی بیش از ۳۰۰۰۰۰ لارو میگو در هر هكتار مرسوم است بعبارت دیگر تراكم كشت بین ۲۰ الی ۵۰ عدد میگو در هر متر مربع می باشد . میزان تعویض آب در این مخازن زیاد و بالای۳۰ % در روز می باشد . تغذیه میگو بصورت مصنوعی و با بخش جیره های غذایی مقوی بصورت ۵ نوبت در روز صورت می گیرد . هزینه ایجاد چنین مزارعی نسبتا زیاد است و تحت شرایط مختلف بین ۲۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰۰ دلار برای هر هكتار می باشد . البته میزان محصول تولیدی در مقایسه با دو سیستم قبلی زیاد و در حدود ۵ تا ۲۰ تن میگوی زنده در هر هكتار می باشد قیمت میگوی تولیدی بر حسب كیفیت بین ۴ تا ۸ دلار برای هر كیلو زنده می باشد . كشورهای تایلند ، اندونزی ، تایوان دارای مزارع پرورش میگو در این سیستم می باشند.

تهیه و تنظیم:مهندس مهدی كاظمی