حیات وحش و مناطق حفاظت شده ، استان آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی به دلیل موقعیت طبیعی و ساختار توپوگرافیك كه رودخانه‌ها، تالاب‌ها، مرداب‌ها، دریاچه‌های كوچك و بزرگ و سواحل را در بر گرفته، به عنوان یكی از زیستگاه‌های مهم حیات‌وحش و گونه‌های جانوری كشور شناخته شده است. برخی از این گونه‌ها بومی و برخی دیگر مهاجرانی هستند كه زمان مشخصی را در منطقه به سر می‌برند. عمده‌‌ترین جانوران مهاجر استان را پرندگانی تشكیل می‌دهند كه جهت زمستان‌گذرانی به زیستگاه‌های استان روی می‌آورند.
مهمترین گونه‌های جانوری شناخته شده استان عبارت‌اند از : قوچ، میش، گوزن، كل، بز، گراز، خوك، خرس، گرگ، خرگوش، روباه، پلنگ، مار، موش، سنجاب و ... كه در اقصی نقاط استان پراكنده‌اند. همچنین پرندگان مهاجر مختلفی نیز از قبیل كبك معمولی، قمری، باقرقره، فاخته، تنجه، لاشخور (كركس)، جغد و ... كه در مناطق مختلف استان زندگی می‌كنند.
تنوع گونه‌های جانوری و پرندگان بومی و مهاجر استان، به اندازه‌ای دارای اهمیت بین‌المللی است كه زیستگاه عمده آنها (به غیر از دریاچه ارومیه و جزایر آن) به عنوان یكی از مهمترین پناهگاه‌ها و زیستگاه‌های حیات‌وحش از طرف یونسكو به ثبت رسیده و به عنوان پارك ملی ارومیه معروف است.
به اقتضای اهمیت ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی زیستگاه‌های حیات‌وحش به منظور حفظ تعادل اكولوژیكی و اهمیت و نقشی كه حیوانات و پرندگان در زنجیره حیات طبیعی ایفا می‌كنند، كانون‌هایی از استان به عنوان مناطق حفاظت ‌شده شناسایی گردیده‌اند تا اقدامات لازم جهت جلوگیری از شكار بی‌رویه و انقراض نسل وحوش موجود در آنها به عمل آید. اهم این كانون‌ها عبارت‌اند از :
- منطقه‌ حفاظت شده پارك ملی ارومیه كه كل دریاچه ارومیه و سواحل و جزایر آن را در بر می‌گیرد. این منطقه كه تا سال 1354 به عنوان شكارگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت، بعد از سال مذكور به عنوان یكی از مهمترین زیستگاه‌های حیات‌وحش به ثبت رسیده و مورد حفاظت قرار گرفته است. این منطقه مأمن حیوانات و پرندگانی از قبیل قوچ، میش، گوزن، پلنگ،‌ مار،‌ فلامینگو، غازهای وحشی، قو، پلیكان، مرغابی و ... است. پوشش گیاهی برخی از جزایر این منطقه، بیشه‌زار و نیمه‌جنگلی می‌باشد كه كل وسعت آن در حدود 4810 هكتار برآورد شده است. هر نوع شكار صید در این منطقه ممنوع است.
- منطقه حفاظت شده (مراكان) كه در جنوب سواحل ارس و شمال شهرستان ماكو واقع شده و دارای پوشش گیاهی نیزار و بیشه‌زار است. در این منطقه حیوانات و پرندگانی از قبیل قوچ، میش، پلنگ، مار، موش، سنجاب، گراز، جغد، لاشخور و ... زندگی می‌كنند و جزو مناطق شكار ممنوع محسوب می‌شود.
- منطقه‌ حفاظت شده آغ‌گُل كه نزدیك منطقه مراكان، ‌بین پلدشت و ماكو قرار گرفته است و یكی از زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر و گونه‌های جانوری بومی محسوب می‌شود. انواع حیوانات این منطقه عبارتند از : قوچ، میش، كل، بز و پرندگان بومی و مهاجر آن كبك معمولی و چیل است.
این منطقه دارای دو بخش جداگانه است كه در یك بخش از آن شكار ممنوع و در بخش دیگر تحت شرایطی حیواناتی مثل گراز، گرگ،‌ روباه و برخی از پرندگان شكاری و كبك معمولی شكار می‌شوند.
علاوه بر مناطق حفاظت شده و شكار ممنوع استان كه در گذشته به عنوان شكارگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت، چند شكارگاه مجاز مشخص نیز در استان وجود دارد كه شرح آنها به قرار زیر است :
- شكارگاه آغ‌گُل كه در غرب پلدشت، در نزدیكی رودخانه ارس واقع شده و حیواناتی از قبیل گراز، خوك، روباه، سنجاب و پرندگان شكاری از جمله كبك را در خود جای داده است.
- شكارگاه‌های آزاد خوی و ماكو كه در شهرستان‌های مذكور واقع شده‌‌اند و قلمرو وسیعی را در بر می‌گیرند. این شكارگاه‌ها دارای جانورانی هستند از قبیل قوچ، میش، كل، بز، گراز، پرندگان شكاری و هم‌چنین كبك معمولی و چیل، فاخته، قمری، باقرقره، انواع مرغابی،‌ غاز وحشی و ... شكار در این شكارگاه‌ها با نظارت سازمان محیط زیست انجام می‌گیرد.
- شكارگاه‌های آزاد جنوب و مركز استان كه حیواناتی از قبیل خرس، روباه، ‌انواع سنجاب، انواع قو،‌ فلامینگو، پلیكان، درنا،‌ كبك، خرس، خرگوش و ... در آنها زندگی می‌كنند. با نظارت و مجوز سازمان محیط زیست،‌ شكار در این شكارگاه‌ها مجاز است.