فوران ماده از ستاره در حال مرگ

این گونه ستارگان عموما سحابی هایی کشیده و طویل ایجاد می کنند.پوسته ی بیرونی ستاره به سمت بیرون رانده شده و به شکل فواره از ستاره خارج می شوند.این فواره ها به شکلی پرپیچ و خم از ستاره به سمت بیرون دفع می شوند و این نشان دهنده ی دوران آرام ستاره به دور خود است.
شکل زیر تصور یک تصویرگر از فواره های ماده در اطراف ستاره ی در حال مرگ W۴۳A که توسط میدان مغناطیسی قوی ستاره محدود شده اند.اثر دوران ستاره به دور خود در شکل پر پیچ و خم این فواره ها در تصویر مشخص است.
اخترشناسان با استفاده از رادیو تلسکوپ VLBA (مجموعه ای از ده رادیو تلسکوپ در نقاط مختلف دنیا که قطر هر کدام به ۲۵ متر می رسد) به مطالعه ی این ستاره پرداختند و دریافتند که مولکول هایی که از این ستاره ی در حال مرگ خارج می شوند در فواره هایی باریک که توسط میدان مغناطیسی قوی ستاره محدود شده اند قرار گرفته و به سمت بیرون حرکت می کنند.
این ستاره (به نام W۴۳A) که در صورت فلکی عقاب قرار دارد ،در مرحله ی تشکیل یک سحابی سیاره نماست.سحابی سیاره نما پوسته ای از گاز درخشان به دور ستاره ی در حال مرگ است که از مواد خارج شده از ستاره تشکیل می شود.در سال ۲۰۰۲ ،اخترشناسان ستاره ای را کشف کردند که مواد را به صورت دو فواره از خود خارج می کرده است.این کشف، گام بزرگی در فهم چگونگی تشکیل سحابی های سیاره نمای کشیده بود.
"ووتر ولمینگز" از رصدخانه ی "جودرل بنک" در دانشگاه منچستر می گوید:"سوال بعدی این بود که چه پدیده ای در حال محدود کردن این فواره های ماده می باشد.نظریه پردازان ابتدا میدان مغناطیسی را مورد ظن قرار دادند و حالا ،با کشف جدید ، ما اولین مدارک را دال بر اثر میدان مغناطیسی بر این فواره ها در دست داریم."
ولمینگز اضافه می کند:"دانشمندان سابقا میدان های مغناطیسی را در فوران های مواد در اطراف کوازار ها و پروتوستار ها تشخیص داده بودند اما مدارک ، نشان دهنده ی تاثیر میدان مغناطیسی بر محدودیت این فواره ها نبوده است.حال ، رصد های انجام شده توسط تلسکوپ VLBA ارتباط مستقیم بین میدان مغناطیسی و این فواره های محدود شده را به وضوح نشان می دهد."
دانشمندان با استفاده از تلسکوپ VLBA و بررسی مسیر و قطبش امواج رادیویی ساطع شده از مواد درون فواره ها ،توانستند قدرت و جهت این میدان مغناطیسی را که در اطراف فواره ها قرار داشته و آنها را محدود می کنند ،بدست آورند.
"فیلیپ دایموند" از رصدخانه ی جودرل بنک می گوید:"رصد های ما،مدل های نظری اخیر را تایید می کنند که بر اساس آنها این فواره های محدود شده توسط میدان مغناطیسی اشکال پیچیده ای را ، که گاها در سحابی سیاره نما دیده می شود ایجاد می کنند."
در طول زندگی عادی خود ،ستاره ها مانند خورشید انرژی خود را از واکنش های هسته ای اتم های هیدروژن که در هسته ی آنها رخ می دهد به دست می آورند.به تدریج که این ستاره ها به انتهای زندگی خود نزدیک می شوند ،شروع به پخش و رها کردن لایه های بیرونی خود در فضا می کنند تا در نهایت رمبش کرده و به یک کوتوله ی سفید که در ابعاد زمین است تبدیل می شوند.تابش های شدید فرابنفش که از کوتوله ی سفید ساطع می شود موجب درخشش گاز های رها شده در فضا و ایجاد یک سحابی سیاره نما می شوند.این دوره ی تبدیل از یک ستاره به سحابی سیاره نما بیش از چند دهه به طول نمی انجامد و در نتیجه ستاره ی W۳۴A فرصت بسیار خوبی برای اخترشناسان است تا این دوره ی کوتاه را مشاهده کنند.
با وجود آنکه اکثر ستاره هایی که سحابی های سیاره نما را به وجود می آورند ،خود کروی هستند ،اکثر سحابی های بوجود آمده این خاصیت را ندارند.در عوض اشکال پیچیده ای را به نمایش می گذارند.مثلا بسیاری ار سحابی های سیاره نما به شکل کشیده و دراز می باشند.رصدهای اولیه از ستاره W۳۴A
یکی از شیوه های تشکیل سحابی های کشیده را بر دانشمندان آشکار کرده است.رصد های آینده دانشمندان را یاری خواهد کرد تا شیوه های دیگر تشکیل این فواره ها را بهتر درک کنند.
مواد رصد شده که در درون فواره ها قرار داشتند ،در منطقه ای در فاصله ی ۲۰۰ میلیارد کیلومتری از ستاره اصلی واقع شده و در حال تقویت و تابش امواج رادیویی در فرکانس ۲۲ گیگا هرتز می باشند. این مناطق به همان طریقی که لیزر امواج نور مرئی را تقویت می کند ،امواج مایکروویو را قوی تر می سازند و به همین دلیل به "میزر" ها معروفند.
رصد های اولیه نشان دادند که این فواره ها به شکلی پرپیچ و خم در حال خروج از ستاره هستند و این واقعیت نشان می دهد که ستاره ی اصلی ، به آرامی دوران می کند.

سهند پیربادیان
گروه علمی نابغه‌های ایران

منبع : شبکه سی. پی. اچ