تولید می‌کنیم پس هستیم!

شكاف دیجیتالی در عصر اطلاعات در نهایت یك وضعیت انسانی است میان برخورداران و محرومان از اطلاعات، وجود این شكاف در بین كشور‌های شمال و جنوب ، در درون هر كشور، میان شهرنشینان وروستائیان ،زنان و مردان، ... فاقد سواد دیجیتالی، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه تحقق برنامه‌‌های دهكده جهانی است.
یكی از مهم‌ترین و چالش برانگیزترین زمینه‌ها در حوزه اینترنت و شبكه مبحث محتوا و محتوا سازی است كه بحث های زیادی را به همراه داشته است. محتوا در اینترنت از جنبه های گوناگون قابل بررسی است. در این اینجا هدف نقد و یا ارزیابی كیفیتی محتوای موجود فارسی در اینترنت نیست. كما اینكه كیفیت محتوای تولید شده آن هم به زبان فارسی در جای خود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در اینجا تاكید اصلی بر این نكته است تولید محتوا آن هم محتوای فارسی چه تاثیرات و تبعاتی را به دنبال خواهد داشت.
بسیار در مورد اینترنت راهكارهای گسترش آن در بین مردم جامعه و همینطور ایجاد بسترهای لازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جهت گسترش شبكه سخن گفته شده است. اما این نكته جای تامل دارد كه آیا در صورت به وقوع پیوستن تمامی این موارد و ایجاد شرایط دسترسی به شبكه در بین مردم چیزی برای گفتن و عرضه آن به مخاطبی كه به هزار راه ممكن و غیر ممكن آن را به سمت خود كشیده‌ایم، داریم؟
شكی نیست زمانی مردم به استفاده از اینترنت و خدمات آن روی خواهند آورد كه محتوای مناسب و درخور توجهی در میان باشد. توجه به تولید محتوا آن هم با ماهیت پرورشی سرگرمی خدماتی و به طور كل مخاطب‌گرایی از راز‌های اصلی محتواسازی موفق در دنیاست كه لااقل محتوا‌سازان زبان انگلیسی این مورد را به خوبی درك كرده‌اند. روزانه صدها گیگابایت اطلاعات به صورت متنی و تصویری در شبكه اینترنت منتشر می‌شود حال چه میزان از این اطلاعات تولید شده سهم زبان فارسی است، آمار دقیقی در دست نیست.
اما یك چیز واضح و روشن است كه این میزان هر چقدر باشد مطمئنا جوابگوی نیاز مخاطب فارسی زبان نیست. محتوای زبان انگلیسی و یا زبان‌های دیگر نیز هر چقدر هم غنی و با ارزش باشند به جز عده قلیلی برای اكثریت قابل استفاده نخواهند بود. محتوا نقش راهبری سیستمی را دارد كه شبكه كامپوتری موتور محركه آن و گردش اطلاعات انرژی آن سیستم را تامین می‌كند، به طور كل باید گفت كه سلامت محتوا سلامت سیستم را تامین می‌كند. یكی از تبعات بسیار مهم و قابل توجه در عرصه محتواسازی به تایید بسیاری از كارشناسان و صاحبنظران عرصه علوم انسانی و ارتباطات و فناوری اطلاعات، جلوگیری از مرگ زودرس و فراموشی بسیاری از زبان ها و فرهنگ‌های بومی در دنیاست.
زنده نگه داشتن و یا حتی زنده كردن بسیاری از زبان‌های زنده و مرده دنیا این بار در فضای مجازی به عنوان یك اهرم قوی فرهنگی در عصر هژمونی فرهنگی و در دست صاحبان قدرت و حكومت ها خواهد بود. حضور بیشتر، موثر‌تر و در عین حال پر‌رنگ‌تر یعنی قدرت، یعنی ما تولید می‌كنیم پس هستیم. اما تولید این محتوای با ارزش بر دوش كیست؟
بخش‌های مختلفی در جامعه وجود دارند كه با توجه به زمینه عملكرد خود در حوزه‌های گوناگون می‌توانند به كار تولید محتوا بپردازند. دولت در عرصه‌های مختلف، دانشگاه ها و مراكز علمی- پژوهشی، مطبوعات و رسانه‌های عمومی و بنگاه های اقتصادی از مهمترین گروه‌های موجود در جامعه هستند كه در صورت فعالیت مستمر می‌توانند محتوایی با ارزش، درخور فرهنگ غنی دیروز ایران و جامعه اطلاعاتی امروز جهان تولید و عرضه كنند.
● نهضت تولید محتوا، چرا و چگونه
محتوا‌سازی و تولید محتوا از همان ابتدای شروع تكفا، جزو برنامه‌های مستتر در این طرح بود، اما چرخش مهم در مدیریت IT كشور از جهانگرد به شهریاری و پر‌رنگ‌تر شدن بحث فناوری اطلاعات و كاربرد آن در جامعه دلیل خوبی بود تا دكتر شهریاری در مراسم معارفه خود بر اهمیت تولید محتوا و تمركز بر توسعه خط و زبان فارسی تاكید كند.
شهریاری با اشاره به این كه این مورد از وظایف اصلی و مهم شورای عالی اطلاع‌رسانی بوده و هست می‌افزاید: واقعیت این است كه در حال حاضر نیز محتوای فارسی در اینترنت تولید می‌شود اما كیفیت و كمیت این محتوا تناسب زیادی با بزرگی جامعه استفاده كننده از اینترنت ندارد. اما در حال حاضر موسسات مطبوعاتی و انتشاراتی و خبرگزاری‌ها و به طور كلی رسانه‌ها و بنگاه‌های خبری از تولید كنندگان عمده محتوای دیجیتالی هستند، كه به صورت روزانه مطالب عمده خود را تولید و در شبكه منتشر می‌كنند. مراكز علمی و دانشگاه‌ها، موسسات فرهنگی- هنری از دیگر تولید كنندگان محتوا هستند. كه عمدتا به دلیل تبلیغ محصولات و خدمات خود از اینترنت استفاده می‌كنند.
اما در این بین نباید گروه مهم و در عین حال بزرگی را فراموش كرد، و آن هم صاحبان سایت‌های شخصی و و یا وبلاگ‌ها هستند كه حجم گسترده‌ای از تولید محتوای فارسی را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه سابقه كوتاه ولی پر‌رنگ و عمیق وبلاگ در ایران و در بین مردم و خصوصاً جوانان، به نظر می‌رسد كه عرصه وبلاگ نویسی و وبلاگ های شخصی می‌تواند زمینی مستعد جهت تولید محتوا باشد.
سابقه طولانی در كشور ما نشان داده است كه هرجا و در هر زمان پتانسیل‌های موجود در بطن خود جوش جامعه به درستی شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است به فعلیت رسیده و توانسته‌اند تاثیر شگرفی در حوزه‌های مختلف جامعه بر جای گذارند. بسیاری از كارشناسان حوزه IT و ارتباطات بر این عقیده‌اند كه وبلاگ‌های شخصی در صورت هدایت هدفمند و برنامه‌ریزی شده به سمت اهداف از پیش تعیین شده فرهنگی- اجتماعی، می‌تواند محتوای با ارزشی در گستره زبان و فرهنگ ایرانی باشد.
توجه به ادبیات روز و تعریف دوباره مفاهیم و اصطلاحات در میسر فرهنگ‌سازی، از اركان اصلی و قابل توجه محتوا‌سازی در این حوزه است.
حال با این تفاسیر آیا بهتر نیست به جای وضع قوانین محدود كننده، كه نتیجه‌ای جز بر هم ریختن آرامش كاربران را ندارد به این نكته توجه كرد كه چگونه می توان با مهیا كردن عرصه و برنامه‌ریزی علمی و هدفمند از این استعداد بالقوه جهت تولید محتوا استفاده كرد. اما ادارات، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی نیز از جمله گروه‌هایی هستند كه شاید در نگاه اول نتوان كار تولید محتوایی را به آنها نسبت داد، اما با نگاهی بهتر می‌توان گفت كه این مناطق با درك كافی از وظیفه خود در اطلاع‌رسانی حداقل می توانند زمینه را برای تولید كنندگان فراهم كنند، شاید هم خود به تولید كننده عمده تبدیل شوند. اینجاست كه نوك پیكان به سمت شورای عالی اطلاع‌رسانی و زیر‌گروه های وابسته به آن نشانه می‌رود.
اما به هرحال هرچه باشد می‌توان گفت این شورا برای حمایت از تولید محتوا در فضای سایبر، باید چند فاكتور اصلی را در نظر بگیرد. نخست آن ‌كه راه را بر تولیدكنندگان فعلی جهت تولید و عرضه محتوا هموارتر كند. اتخاذ تدابیری جهت مقرون به صرفه‌شدن تولید محتوا، دادن معافیت‌های مالیاتی و تسهیلاتی از این دست برای فعالا‌ن این حوزه، كمك به تبلیغ و ترویج محتوای تولید شده مناسب برای عرصه عمومی، كمك به حل معضل پرداخت الكترونیكی جهت ایجاد درآمد برای تولیدكنندگان می‌تواند از راه‌های حمایت از مؤسسات و افرادی باشد كه در حال حاضر به تولید محتوا مشغول هستند. متاسفانه درآمد حاصل از تولید و عرضه محتوا در فضای مجازی تناسبی با هزینه‌ها و مشكلا‌ت آن ندارد و این امر، تولیدكنندگان را روز به روز با مشكلا‌ت بیشتری مواجه می‌كند كه در نهایت به كاهش تولید در این عرضه منجر خواهد شد.
تشویق، ترویج و حتی اجبار مؤسسات عمومی و دولتی به تولید محتوا برای انتشار در فضای مجازی از راه‌حل‌های دیگری است كه می‌توان روی آن مانور داد. این موسسات می‌توانند آمار، ارقام، اسناد قابل انتشار و به ‌طور كلی تمامی آن اطلا‌عاتی را كه در اختیار دارند، جهت تسهیل استفاده افراد و نهادهای دیگر در فضای مجازی منتشر نمایند. انتشار این اطلا‌عات، علا‌وه بر شفاف كردن فعالیت این‌گونه مؤسسات، راه را بر نقدها و بررسی‌های علمی می‌گشاید و پژوهشگران می‌توانند با استفاده از این اطلا‌عات معضلا‌ت جامعه را مورد كندوكاو قرار دهند و در صورت امكان راه‌حل‌هایی را برای آن‌ها پیشنهاد نمایند.
به هر حال باید توجه كرد كه روزانه صدها مركز و موسسه در دنیا به كار تولید محتوا مشغولند و در عرصه رقابت و با تولیدات خود گوش مخاطب را می‌گیرند و به سمت خود می‌كشند. باید دقت كرد كه: شكاف دیجیتالی در عصر اطلاعات در نهایت یك وضعیت انسانی است میان برخورداران و محرومان از اطلاعات، وجود این شكاف در بین كشور‌های شمال و جنوب ، در درون هر كشور، میان شهرنشینان وروستائیان ،زنان و مردان، جوانان وسالمندان، دارایان و نادارایان بی‌سوادان و با سوادان فاقد سواد دیجیتالی، بزرگترین مانع بر سر راه تحقق برنامه‌‌های دهكده جهانی است ولذا نهادهای بسیاری در سطح جهان ، مشغول برنامه‌ریزی برای رفع آن یا كاستن از آن و در نهایت پل زدن بر روی آنها هستند.

اهدا سلطانعلیزاده

منبع : سایت تحلیلی MLM