هاتفی معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی کشور: نداریم ... نمی توانیم ...

معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی با اشاره به ادغام سازمان‌های صنایع دستی و میراث فرهنگی و گردشگری و تغییرات‌ داده‌شده در بدنه‌ی این معاونت پس از ورود به این بخش، اظهار کرد: دست کم در فرصتی کوتاه، توانستیم که شاکله‌ی مدیریتی این بخش را درست کنیم و شش محور اصلی را که در دنیا برای صنایع دستی مطرح است، نهادینه کنیم و سه اداره‌ی کل حفظ و احیا، حمایت از تولید و بازرگانی و آموزش و ترویج صنایع دستی تعیین‌ و مصوب شدند؛ این حداقل کاری بود که در شش‌ماه نخست انجام دادیم.
▪ در زمان فعالیت ۲۶ گروه کاری چه اتفاقی افتاده بود؟!
ـ حسین هاتفی فارمد گفت: چه اتفاقی افتاده بود؟! می‌توانید پی‌گیری کنید که در آن مدت چه اتفاقی افتاده بود؛ برای نمونه، من کارگروه بافته‌های سنتی داشتم، چه اتفاقی قرار بود که رخ دهد؟ اما اکنون چارت شکل‌گرفته در معاونت صنایع دستی کل، به‌صورت کوچک‌تر در استان‌ها وجود دارد که برنامه‌ها برای آن‌ها تشریح شده‌اند.
وی ادامه داد: برای مسؤولان استان‌ها موضوع حفظ و احیا تشریح شده است؛ اما در مرحله‌ی نخست، باید آگاه باشند که چه چیز را قرار است، حفظ و یا احیا کنند و برای این‌که از داشته‌های صنایع دستی کشور مطلع باشیم، به بانک اطلاعاتی نیاز داریم. این بانک در کجا باید تشکیل شود. یک بانک اطلاعاتی در گذشته با ۹۰۰ هزار رکورد وجود داشت؛ اما اکنون خبری از آن نیست که یا جابه‌جا شده یا مسؤول آن رها کرده‌ و رفته است.
او افزود: اکنون اداره‌ی این سازمان در استان باید صنایع دستی فعال و غیرفعال را تقویم کند و به مراکز بفرستد. بارها از من پرسیده شده است که بیمه‌ی هنرمندان چه شد؟ مشکل از ماست. اگر قرار باشد که هنرمندی بیمه شود، باید از محل فعالیت، اقامت، سن، کارگاه و شرایط آن مطلع باشیم تا دولت بتواند بیمه کند. مگر یک‌صدهزار اسم را برای بیمه می‌توان ارایه کرد، چه‌کسی در کشور، تعداد هنرمندان را برای بیمه شدن می‌تواند مشخص کند؟
▪ مرحله‌ی نخست بانک اطلاعاتی تا پایان سال حتما باید آماده شود
هاتفی بیان کرد: فکر می‌کنم، تاکنون اطلاعات ۱۴ یا ۱۵ استان تکمیل شده است و تا پایان سال، مرحله‌ی نخست بانک اطلاعاتی حتما باید آماده شود.
▪ دولت برای بیمه‌ی هنرمندان آمادگی دارد، اما بانک اطلاعاتی نداریم .
او در پاسخ به این موضوع که پیش از این هم وعده داده بودید تا پایان سال، هنرمندان بیمه می‌شوند، اظهار کرد: حتما؛ من اگر اکنون بانک اطلاعاتی داشتم، از رییس‌جمهور درخواست می‌کردم، دستور بیمه شدن هنرمندان را صادر کند و دولت آمادگی دارد.
هاتفی درباره‌ی امکان بیمه شدن هنرمندانی که در روستاهای دورافتاده و بدون کارت هنرمندی فعالیت می‌کنند، گفت: این کار درحال انجام است. معاونان صنایع دستی در استان‌ها باید به من بگویند که در کشور چند هنرمند صنایع دستی فعال و پویا داریم. این اطلاعات درحال جمع‌آوری‌اند و هر زمان که نخستین مرحله‌ی آن آماده شود، حتا اگر پنج‌هزار هنرمند شناسایی شده باشند، برای بیمه اقدام می‌کنیم.
وی ادامه داد: امکان دارد، این اقدام در بعضی استان‌ها شکل نگرفته باشد، چون دیدگاه قبل با موجود، متفاوت است. سازمان صنایع دستی می‌خواست خود متولی کار باشد. نمی‌گویم ما نقص نداریم؛ اما تازه کار را آغاز کرده‌ایم. حساب کنید، در کنار کشورهایی که سالیان سال سیاست‌گذاری می‌کنند، ما حالا می‌خواهیم سیاست‌گذاری کنیم!
او این موضوع را که آیا قرار است، معاونت صنایع دستی برای حفظ، احیا و ارتقای کیفیت صنایع دستی برنامه‌ای داشته باشد، تأیید کرد و افزود: برای حفظ صنایع دستی باید از رشته‌ها و راه‌هایی مربوط به حفظ این رشته‌ها در کشور که به‌صورت سنتی و آکادمیک وجود دارند، مطلع باشیم. مثلا برای حفظ رشته‌ی نمدمالی باید تعدادی نمدمال باشند. اکنون تعدادی از هنرمندان این رشته در کشور فعالیت می‌کنند، حال چگونه این رشته‌ها حفظ شوند، باید دانش آن با آموزش منتقل شود که در کنار آن به توجیه اقتصادی نمد نیاز است و بازرگانی آن باید فعال شود که اکنون درحال فعال کردن این بازرگانی هستیم.
وی یادآور شد: نمدمالی در کشور درحال کاربردی شدن است. این طرح در ۱۵ استان که نمدمالی داشته‌اند و این هنر در آن‌ها از میان رفته است، به‌صورت پایلوت با تعریف ۷۰ کاربری جدید اجرا می‌شود. بنابراین برای احیای رشته‌های منسوخ‌شده باید از داشته‌ها و نداشته‌ها مطلع شویم و برای احیای آن اقدام کنیم که برنامه‌های آن مشخص است.
▪ روند گذشته به سمت منسوخ شدن صنایع دستی پیش می‌رفت
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی این دیدگاه که احیای صنایع دستی با توجه به منسوخ شدن بسیاری از رشته‌ها در سال‌های اخیر، کند پیش می‌رود و این روند همان روند کندی است که در احیای میراث فرهنگی دنبال می‌شود، گفت: اگر روال گذشته بود، باید کم‌کم صنایع دستی را در موزه‌ها می‌دیدیم؛ اما دولت در یک‌سال اخیر اعلام کرده است که نمی‌خواهد تصدی‌گری کند و سیاست‌گذاری می‌کند، باید نظارت داشته باشد و دیگر مجری نیست.
او درباره‌ی این‌که آیا سیاست‌گذاری موجب می‌شود که احیای صنایع دستی کند پیش رود؟ اظهار کرد: در گذشته و زمانی که صنایع دستی شرکت بود و می‌خواست تجارت کند، چه اتفاقی افتاده است؟
وی ادامه داد: سازمان صنایع دستی در آن دوره، ۱۱ شرکت تجاری داشت و برای نمونه قصد داشت، گلیم را حفظ کند، چه کاری می‌کرد؟ چند گلیم‌باف در کشور داریم؟ در همه‌ی روستاهای کشور، گلیم‌بافی رواج دارد. سازمان صنایع دستی وقت از چند گلیم‌باف می‌توانست خرید کند؟ هر استان ظرفیت بیش از پنج کارگاه را نداشت. در تهران پنج فروشگاه صنایع دستی بودند که تجارت را از طریق آن انجام می‌دادند؛ برای نمونه، اگر در آن دوره ۱۰ هزار هنرمند بودند و سازمان با یک‌هزار نفر کار می‌کرد، ۹ هزار نفر دیگر چه کار می‌کردند؟ کم‌کم از میان رفتند، چون حقوق آن سازمان را دولت پرداخت می‌کرد و ساختمان آن‌را دولت در اختیار این بخش قرار داده بود و حمل‌ونقل دولتی داشت. بنابراین قیمت تمام‌شده‌ی صنایع دستی پایین‌تر می‌شد. درحالی‌که قیمت تمام‌شده‌ی آثار بخش خصوصی بالاتر بود. آیا می‌توانستند با دولت رقابت کنند؟ این مصداق در همه‌ی موارد بود.
هاتفی تأکید کرد: روند گذشته به سمت منسوخ شدن صنایع دستی پیش می‌رفت؛ اما اکنون ما اعلام می‌کنیم که معاونت صنایع دستی نمی‌خواهد به بخش خرید و فروش وارد شود، یعنی رقیب بخش خصوصی نیستیم.
▪ هر کسی در صادرات صنایع دستی مشکل دارد، مراجعه کند تا من حل کنم
وی بیان کرد: اکنون افرادی هستند که جایگزین شوند و در نمایشگاه‌ها این موضوع مشهود است. جوانان و افرادی در این نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند که در گذشته نبودند، چون فکر می‌کردند که با دولت نمی‌توانند رقابت کنند. درست هم فکر می‌کردند. آیا در صادرات می‌شد با دولت رقابت کرد؟ دولت خود صادرکننده بود؛ اما اکنون هر صادرکننده‌ای مراجعه کند، می‌گوییم به ما مربوط نمی‌شود. مشکلات‌ را مطرح کنید تا رفع کنیم، این موضوع بارها مطرح شده است. هر کسی در صادرات صنایع دستی مشکل دارد، مراجعه کند تا من حل کنم. در گذشته می‌گفتند که صادرکننده بیاید و اما ما هم صادر می‌کنیم، چگونه در آن شرایط صادرکننده می‌تواند فعالیت کند؟!
▪ آمار صنایع دستی را در گمرک به تفکیک نداریم
هاتفی در ادامه درباره‌ی تعامل با گمرک برای رفع مشکلات صادرات صنایع دستی، اظهار داشت: یکی از مشکلات ما در گمرک، این است که برای تمام رشته‌های صنایع دستی کد هفت رقمی نداریم و فقط هفت رشته، این کد را دارند. بنابراین آمار صنایع دستی در گمرک به تفکیک وجود ندارد. در این‌باره با گمرک مذاکراتی شده و برای چند رشته کد داده شده است و آمار رشته‌های دیگر در بخش «سایر» مشخص می‌شود. گمرگ در این‌باره اعلام آمادگی کرده است و امیدواریم مشکل رفع شود.
▪ ورود صنایع دستی خارجی به کشور عیب نیست
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی نتیجه‌ی مذاکرات برای تنظیم آیین‌نامه‌ی تحدید ورود صنایع دستی به کشور و جلوگیری از قاچاق، گفت: ورود صنایع دستی خارجی به کشور عیب نیست. این کشورها هنوز صنایع دستی ما را نمی‌توانند تولید کنند. بنابراین نباید از ورود این آثار جلوگیری کرد، چون می‌خواهیم صنایع دستی ایران را به بازارهای جهانی عرضه و با کالاهای خارجی رقابت کنیم، فقط باید کیفیت آثار را بهتر کنیم. اگر قرار است که صادرات داشته باشیم، واردات را نمی‌توان محدود کرد.
▪ نیروی انتظامی از ورود جنس قاچاق به کشور برابر قانون جلوگیری می‌کند
وی افزود: درباره‌ی قاچاق صنایع دستی ما باید چه کار کنیم؟ چون اکنون از ورود هر جنس قاچاق به کشور جلوگیری می‌شود و تفاوتی نمی‌کند که سنگ باشد یا دست‌بافته. نیروی انتظامی از ورود جنس قاچاق به کشور برابر قانون جلوگیری می‌کند و این موضوع را دیده‌ام.
از مسؤولان سازمان میراث فرهنگی بپرسید صنایع دستی را در تبلیغات گردشگری لحاظ کرده‌اند؟
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی در ادامه‌ی این گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ی اقدامات این معاونت برای تبلیغ صنایع دستی در داخل و خارج کشور و وجود الزام‌هایی برای پرداختن به صنایع دستی در تبلیغات گردشگری، بیان کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار است که در تبلیغات گردشگری، به‌خصوص در رسانه‌های خارجی به موضوع صنایع دستی بپردازد؛ اما باید از مسؤولان این سازمان بپرسید که این موضوع را لحاظ کرده‌اند یا نه؟! ولی در بخش تبلیغات داخلی، معاونت صنایع دستی تا جایی که ممکن بوده، اطلاع‌رسانی کرده است.
▪ مصوبه‌ی هیأت دولت درباره‌ی کاربرد صنایع دستی اجباری نبود
او درباره‌ی اجرایی شدن مصوبه‌ی هیأت دولت درباره‌ی کاربرد صنایع دستی در محیط‌های اداری و سازمان‌ها، گفت: این مصوبه اجباری نبود؛ اما مسؤولان مربوط در معاونت صنایع دستی این موضوع را در سازمان‌ها و سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور پی‌گیری می‌کنند و مذاکره‌هایی شده که در مکان‌هایی که محل رفت‌وآمد مراجعه‌کنندگان‌اند، ویترین‌های صنایع دستی ایجاد شوند و این موضوع را پی‌گیری می‌کنیم.
هاتفی در پاسخ به این پرسش که آیا با سفارتخانه‌های کشورهای دیگر در ایران مذاکره می‌شود که صنایع دستی ایرانی را ارایه دهند؟ تصریح کرد: درباره‌ی سفارتخانه‌های کشورهای دیگر که در ایران مستقرند، ما نمی‌توانیم کاری کنیم.
▪ مواد اولیه را در اختیار هنرمندان نمی‌توانیم قرار دهیم
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی این‌که صنایع دستی پس از ادغام در بخش‌هایی مانند تهیه‌ی مواد اولیه برای هنرمندان که ارزانی کالاها را موجب می‌شد، دچار خلأ شده و آیا قرار است، در این‌باره اقدامی شود؟ توضیح داد: اکنون این معاونت، وظیفه‌ی پژوهش و تهیه‌ی طرح‌های کاربردی را برای صنایع دستی دارد و این کار را آغاز کرده، اما در آغاز راه است. نمی‌توان تعیین کرد که این کار چه زمانی در سطح کشور و روستاها و میان تمام هنرمندان توسعه می‌یابد. اکنون این امکان را نداریم که این طرح را برای تمام روستاهای دورافتاده انجام دهیم؛ ولی برای شروع، پژوهش و طراحی چند رشته آغاز شده است. ما حق تصدی‌گری نداریم؛ اما به پژوهش و طراحی موظفیم. در طراحی با کمبودهایی مواجه‌ایم؛ ولی از ظرفیت‌های موجود، به‌خصوص دانشگاهی استفاده می‌کنیم و با این بخش‌ها مذاکراتی آغاز شده‌اند.
وی اضافه کرد: بیشتر هنرمندان، مواد اولیه‌ی مورد نیاز خود را بومی در منطقه تهیه می‌کنند؛ اما اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها نیز مواد اولیه‌ی هنرمندان را می‌توانند تأمین کنند. اکنون تعدادی از اتحادیه‌های صنایع دستی فعال مانند اصفهان مواد اولیه را تهیه و در اختیار هنرمند قرار می‌دهند، سپس اثر را می‌خرند و در بازار عرضه می‌کنند. ما مواد اولیه را در اختیار هنرمند نمی‌توانیم قرار دهیم و اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها باید به این بخش وارد شوند.
▪ دانشجوها را حمایت می‌کنیم، اما استخدام نمی‌کنیم
او درباره‌ی این‌که چقدر در استفاده از ظرفیت دانشگاهی ضرورت وجود دارد؟ گفت: اکنون همکاری‌های خوبی با دانشگاه‌ها آغاز شده و مذاکرات خوبی صورت گرفته‌اند. این معاونت از ظرفیت‌ دانشگاه‌ها استفاده می‌کند و اگر دانشگاه‌ها مراجعه کنند، حمایت می‌کنیم. اکنون برای برگزاری نمایشگاه صنایع دستی دانشجویی با جهاد دانشگاهی و دانشکده‌ی هنر همکاری‌هایی آغاز شده‌اند.
وی تأکید کرد: ما استخدام نمی‌کنیم، چون براساس قانون نمی‌توانیم، اما حمایت می‌کنیم. دانشجوها و دانشگاه‌ها مراجعه کنند، ما حمایت می‌کنیم. در صورتی که دانشجویان هر زمان که مراجعه می‌کنند، می‌پرسند «خوب کی استخدام می‌شویم؟» ما نمی‌توانیم استخدام کنیم؛ اما می‌توانیم حمایت کنیم.
▪ چگونه وقتی دانشگاه‌ها مراجعه نمی‌کنند، ما از آن‌ها حمایت کنیم؟!
هاتفی درباره‌ی این‌که آیا قرارداد همکاری‌های مشترک با دانشگاه‌های کشور بسته می‌شود؟ اظهار داشت: ما این کار را نکرده‌ایم، جایی را نشان دهید که این کار را کرده باشد. دانشگاه‌ها باید مراجعه کنند تا حمایت کنیم، چگونه وقتی آن‌ها مراجعه نمی‌کنند، ما از آن‌ها حمایت کنیم؟!
او افزود: دانشجویان نمایشگاه می‌توانند برپا کنند یا تشکل غیردولتی تشکیل دهند. آیا دانشجویان برای نمونه تشکل شیشه نمی‌توانند تشکیل دهند؟ ما از آنها حمایت می‌کنیم؛ اما استخدام نمی‌کنیم.
▪ فروشگاه‌های زیر نظر شرکت‌ سهامی صنایع دستی در اختیار هنرمندان قرار گرفته‌اند
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی تکلیف فروشگاه‌هایی که زیر نظر شرکت‌ سهامی صنایع دستی بودند، گفت: تقریبا این فروشگاه‌ها در اختیار هنرمندان قرار گرفته یا در آن‌ها کارگاه‌های آموزشی ایجاد شده یا قرار است که تعاونی‌ها، صنایع دستی بومی استان را بفروشند. این فروشگاه‌ها در اختیار شرکت تسویه‌اند. در تهران نیز فکر می‌کنم، قرار است که این فضا‌ها را به هنرمندان واگذار کنند تا ضمن تولید، آثار را نیز عرضه کنند.
هاتفی در پاسخ به این پرسش که صنایع دستی چقدر دغدغه‌ی مسؤولان کشور و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، توضیح داد: ما تازه شروع کرده‌ایم، اگر به روال پیش بودیم، صنایع دستی در مجموعه‌ی وزارت صنایع و معاون مانند یک معدن، خودروسازی یا مجموعه‌ی صنعتی دیده می‌شد. در گذشته به این سمت حرکت می‌کردیم. من هم که آمدم برخی آقایان می‌گفتند که صنایع دستی دیگر وجود ندارد و چیزی نیست. ما اکنون خودرو، مواد عالی و پتروشیمی تولید می‌کنیم و دیگر به صنایع دستی نیازی نداریم؛ اما وقتی می‌گوییم «صنایع دستی» یعنی هویت ملی، اشتغال، افزایش صادرات، کاهش جرم و فساد و باید به آن پرداخته شود.
▪ رییس‌جمهور صنایع دستی را قبول دارد و مطرح می‌کند
او درباره‌ی این‌که چنین مسایلی، صحبت‌های خود مسؤولان معاونت صنایع دستی است؛ اما دیگر مسؤولان کشور چقدر به آن پرداخته‌اند؟ بیان کرد: ما در این زمینه، فرهنگ‌سازی می‌کنیم و در همه‌ی برخوردها با مسؤولان نیز این مسایل گفته می‌شوند؛ برای نمونه رییس‌جمهور پایان اردیبهشت‌ماه در کاخ گلستان، مهمان سازمان بود و من در مراسم بازگشایی موزه‌ی مردم‌شناسی با رییس‌جمهور درباره‌ی صنایع دستی صحبت کردم و او گفت که قبول دارد و صنایع دستی را مطرح می‌کند.
▪ دولت سازمان صنایع دستی را که بدهی داشت و به سمت اضمحلال می‌رفت، متوقف کرد
وی درباره‌ی این‌که اگر این اعتقاد وجود دارد که صنایع دستی دغدغه‌ی مسؤولان کشور شده است، برای آن ‌چه کاری کرده‌اند، اظهار داشت: دست کم این‌که سازمان صنایع دستی را که بدهی داشت و به سمت اضمحلال می‌رفت، متوقف کرد و در مجموعه‌ای فرهنگی قرار داد که اکنون درحال سیاست‌گذاری است. دولت در تمام استان‌ها، زمین مورد نیاز برای ایجاد بازارچه و شهرک صنایع دستی را در اختیار قرار می‌دهد و در برخی بافت‌های قدیمی شهرها، بازارچه‌هایی ازسوی دولت برای صنایع دستی درحال مرمت‌اند.
▪ صنایع دستی دغدغه‌ی جدی دولت است
هاتفی افزود: صنایع دستی دغدغه‌ی جدی دولت است؛ اما این‌که کافی نیست، باید تلاش و فرهنگ‌سازی کرد و رسانه‌های صوتی و تصویری، به‌خصوص صداوسیما کمک کنند. صداوسیما خوب کار می‌کند. یک زمانی کوه، دشت و بلبل از این رسانه پخش می‌شد؛ ولی اکنون به هنر، صنایع دستی و هنرمندان آن پرداخته می‌شود. این فرهنگ‌سازی و انتقال فرهنگ به نسل جدید است. وقتی همه کمک کنند، صنایع دستی فرهنگ عمومی و دغدغه‌ی همه‌ی مدیران می‌شود.
▪ تغییر وضعیت هنرمندان پس از ادغام قابل توجه است
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی درباره‌ی این‌که ادغام چقدر وضعیت هنرمندان را که اسف‌بار است، تغییر داد؟ بیان کرد: قابل توجه است؛ می‌توانید با آنها در نمایشگاه‌هایی که حضور می‌یابند، صحبت کنید. البته این تغییر این کافی نیست؛ ما باید جایگاه هنرمندان را به جایی برسانیم که نیاز مادی نداشته باشند. اکنون هنرمند نیاز مادی دارد و اثر دست خود را به قیمت خیلی پایین می‌فروشد، چون دیگران این هنر را نمی‌شناسند؛ برای نمونه در نمایشگاه دبی، یک مجسمه هنرمند ایرانی به قیمت دو میلیون و هشتصد هزار دلار فروخته شد، کسی که هنر ایرانی را می‌شناسد، قیمت آن‌را پرداخت می‌کند.
هاتفی در پایان تأکید کرد: ما باید حضور یابیم و معرفی کنیم تا جایگاه هنری صنایع دستی و هنرمندان ایران درست شود، این کار شروع شده است. اگر حمایت کنیم و جلو رویم، روزی شاهد خواهید بود که صنایع دستی حتما توسعه می‌یابد، چون صنایع دستی پاک و اشتغال‌زاست و پدر و مادر دیگر، نگران فرزند دختر خود برای کار بیرون از خانه نخواهند بود. بارها گفته‌ایم که با یک‌صد هزار تومان نیز شغل می‌توانیم ایجاد می‌کنیم، این واقعی است. بخش خصوصی را برای ایجاد تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها تشویق و ترغیب کنید تا سرمایه‌گذاری کنند و همه دست در دست یکدیگر دهیم تا این بخش رشد کند.

سمیه حسنلو

منبع : مسافران