ثمره شیرین مقاومت

در ادبیات سیاسی چند واژه است که ناگزیر باید در کنار و یا حداقل مرتبط با هم تعریف و تفسیر شود که از آن جمله می توان به «جهاد»، «دفاع»، «مقاومت» و «مبارزه» اشاره کرد که در صورت تلاش برای نهادینه کردن آنها، واژه «فرهنگ» نیز از الزاماتی است که باید بدان توجه داشت. اگر ما تمام این واژگان را صرفنظر از تفاوت های ماهوی آنها با قصد تبیین یک واژه عام از آنها در «دفاع و مقاومت» خلاصه کنیم به این نتیجه می رسیم هنگامی که بحث دفاع بطور مجرد مطرح می گردد وارد حوزه اصطلاحی می شویم که در حالت مفرد آن نمی توان معنی دقیقی از آن استخراج کرد. جدای از آنکه دفاع به معنای حفظ و نگهداری از چیزی می باشد، اما تا نوع آن چیز مشخص نشود، نمی توان ارزشگذاری خاصی بر روی آن نمود. اولین نکته ای که قبل از تعریف دقیق از «دفاع» و «مقاومت» باید عنوان نمود، این است که این دو مفهوم با مقوله «امنیت» به لحاظ وجودی به یکدیگر وابسته است. امنیت دارای مؤلفه هایی است که نیازمند دفاع است و دفاع و مقاومت زمانی صورت می گیرد که امنیت به مخاطره افتاده باشد. قطعاً زمانی که به بحث دفاع و مقاومت می پردازیم، شرایط عینی را باید مدنظر داشته باشیم چرا که مقاومت در شرایطی برای ما پدید می آید که شدیداً نیازمند آن هستیم تا امنیت به مخاطره افتاده ما در مسیر اصلی خود قرار گیرد. لذا طبیعی است که مقاومت و دفاع در موقعیت های خاص و شرایط ویژه از ارزش صرف مفهومی خود خارج شده و جنبه عملیاتی و اقدامی به خود می گیرد.
از همین روست که دفاع را به معنای دفع کردن یا مقابله با مهاجمین تعبیر می کنند چرا که ماهیت روح انسانی، آزادی را اصل اساسی خود قرار می دهد و هر نیرو یا عامل که آزادی انسان را سلب کند، مانع بزرگی در جهت تحقق آزادی او تلقی می شود. از سوی دیگر دفاع به نظام یا الگویی مرتبط با ساخت و کارکرد روانی اطلاق می گردد که از طریق آن فرد یا گروه، در جهت مقاومت یا دفع خطر به منظور حفظ تعادل و تمامیت خود واکنش لازم را نشان می دهد. با توجه به همین تعریف روشن و ارتباط تنگاتنگ او با مقوله امنیت است که همه نظرپردازان حقوق بین الملل دفاع را حقی مشروع، ذاتی و طبیعی که وجودش در هیچ دوره ای از تاریخ بشر مورد تردید و یا انکار قرار نگرفته است، دانسته اند. این اصل حتی در حقوق بین الملل تحت عنوان دفاع مشروع یا حق ذاتی دفاع از موجودیت خود در برابر مهاجم، به رسمیت شناخته شده است و مورد توافق عام است. بنابراین دفاع اصلی پذیرفته شده است و در حالت خودآگاه انجام می شود، گویی این که حتی در جنبه های ناخودآگاه هم به لحاظ روانی اولین عکس العمل هر فرد در برابر نیروهای پیرامونی، عکس العمل دفاعی است.
در شریعت اسلام هم بحث دفاع و مقاومت از آنجایی که اسلام برای کرامت انسانی اهمیت والایی قائل است و هر عاملی که محدود کننده این کرامت و آزادی باشد را مردود دانسته است، از ارزش زیادی برخوردار ست.
امام راحل در بیان اهمیت واژه دفاع و مقاومت می فرمایند: «همان طوری که ظلم حرام است، انظلام و تن دادن به ظلم هم حرام است. دفاع از ناموس مسلمین و جان مسلمین و مال مسلمین و کشور مسلمین یکی از واجبات است. ما داریم به این واجب عمل می کنیم.» از این کلام گهربار حضرت امام (ره) این نتیجه حاصل می شود که دفاع از آن حیث اهمیت دارد که حداقل سه ویژگی را برای انسان مسلمان به ارمغان می آورد:
۱) موجب ظهور و بروز عنصر شجاعت، مقاومت در انسان مؤمن و رفع رخوت ها و سستی های او می شود.
۲) موانع را از مسیر تکامل و رشد جامعه اسلامی رفع و طمع دشمنان در حمله به کشور هدف را قطع می کند.
۳) موجب تقویت جوهره انسانیت شده و انسان ها را در مقابل حوادث و مشکلات آبدیده می کند.
اندیشه مبارزه، دفاع و مقاومت با ظهور انقلاب اسلامی مفهومی ویژه پیدا کرد تا جایی که تسلیم شدن در مقابل هرگونه ستم و ستمگری مورد نکوهش قرار گرفت و سازش و بی توجهی مسلمانان نسبت به حقوق خود از منظر امام و جریان انقلاب امری مذموم تلقی گردید. جنگ تحمیلی و مقاومت ملت ایران در مقابل زیاده خواهی قدرت های سلطه جو و ایادی منطقه ای او، الگو و فرهنگی شد تا مسلمانان دیگر بلاد اسلامی، انقلاب اسلامی را سر منشأ تحول بزرگ بدانند تا جایی که امروز مقامات کاخ سفید در مقام تقبیح عملکرد ایران، جمهوری اسلامی را محرک و الگودهنده تفکر مقاومت در سرزمین های فلسطین و لبنان معرفی می کنند، غافل از آن که هنر جمهوری اسلامی ایران فرهنگی بود که اسلام بیش از ۱۴۰۰ سال است که آن را برای همه ملت های آزاده به ارمغان آورده است.
امروز مگر فلسطینیانی که از کمترین حقوق برخوردارند و کوچکترین آرامش و امنیتی را در سرزمین مادری خویش احساس نمی کنند، می توانند در مقابل ددمنشی های رژیم صهیونیستی به دفاع برنخاسته و مقاومت نکنند. امروز نه تنها مسلمانان بلکه جهان غرب نیز به این نتیجه رسیده است مقاومت و دفاع دیگر یک اندیشه صرف نیست بلکه فرهنگ فراگیری است که همه مسلمانان و چه بسا آزادیخواهان جهان بدان تأسی جسته اند و طبیعتاً در چنین فرایندی است که توطئه آمریکا و رژیم صهیونیستی که قریب به سه سال برای تحقق آن در لبنان برنامه ریزی و تلاش کرده بودند، یک شبه به شکست می انجامد.
چرا که اگر ایستادگی و مقاومت حزب الله در التهابات یک هفته ای لبنان نبود، نمی توانستیم شاهد عقب نشینی دولت سنیوره باشیم.

محمدحسن رحمانی

منبع : روزنامه ایران