موسیقی در تئاتر!

یکی از عناصری که دست به دست هم داده تا تئاتر از هر زاویه‌ای دارای بیان تفکرات و تحلیل های پدیدآورنده باشد، موسیقی است. اصولا موسیقی در تئاتر را می‌توان به دو فرم یا حالت درونگرا و برونگرا تقسیم کرد که معمولا فرم برونگرای آن که حال و هوای کنونی اجرا را بیان می‌کند از فرم درونگرا که به بیان تفکرات درونی اثر می‌پردازد متاسفانه مرسوم‌تر است.اصولا شواهدی که برای بیننده تئاتر کاملا قابل درک است و قرار نیست تاکید خاصی بر آن باشد، لزومی به استفاده موسیقی کاملا منطبق با صحنه نیست؛ چراکه موسیقی خود عنصری پویا و گویاست که به تنهایی احساس برانگیز ، شاد ، رمانتیک و ... است و اگر قرار باشد صحنه‌ای را که مخاطب به وضوح از آن بهره‌مند و بازیگران به درستی حس صحنه را بیان کرده‌اند را تکرار کند نه تنها ممکن است موسیقی در آن لحظه دیده نشود، ‌چه بسا ممکن است صحنه را به مخاطره اندازد.موسیقی در تئاتر می‌بایست دارای ریتم،‌ دینامیک و رنگ صوتی بسیار ویژه‌ای باشد تا به‌عنوان یکی از ارکان مهم و تاثیر‌گذار هنر تئاتر،‌ جذابیتی در گرو اثر پدید آورد، نه به تنهایی رخ‌نمایی کند، چرا که تئاتر و موسیقی هر دو از جمله هنرهای زنده هستند و هماهنگی و تعامل این دو هنر و عواملی با تفکرات صرفا موسیقایی و صرفا تئاتری بسی دشوار اما لذت‌بخش است.
شاید تاثیرگذارترین بخش موسیقی در تئاتر خلق موتیف یا همان تم اولیه اثر است که در بخش‌های مختلف خاصیت بسط و گسترش را دارد. در تئاتر ایران،‌ اگر موسیقی از ارکان یک اتفاق هنری (مانند موسیقی – نمایش) نباشد،‌ متاسفانه به موسیقی پس از شکل‌گیری کار فکر می‌شود که این طرز کار دست آهنگساز را جهت ارائه یک موسیقی خلاقانه بسته می‌گذارد‌. نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد آن است که معمولا نویسنده یا کارگردان هنگام نگارش و تحلیل متن، ‌موسیقی دلخواهی را می‌شنود که تا اندازه‌ای با فضای کار نیز هماهنگی دارد. ‌این کار موجب می‌شود تا در طول زمان آن موسیقی ملکه ذهن شده و بالطبع از آهنگساز نیز درخواست می‌شود موسیقی شبیه آن اثر خلق کند و حال اگر حتی موسیقی بهتر و متناسب‌تر از اثر انتخابی هم خلق شود نظر نویسنده، ‌کارگردان را به سختی جلب می‌کند.از دیگر مسائلی که در موسیقی تئاتر ایران می‌توان به آن اشاره کرد قواعد و ساختارهای موسیقایی است که به آن اهمیتی داده نمی‌شود‌. ارکستراسیون‌های ناهمگون، ‌رنگ‌های صوتی با اختلاف‌های بسیار،‌ عدم تعادل سبک و استفاده از ادوات الکترونیک و ... سبب می‌شود تا موسیقی تئاتر تنها از رکن مهم خویش دور شود بلکه جذابیت‌های موسیقی در کنار صحنه را برای بیننده از بین می‌برد.

مهدی وجدانی
آهنگساز تئاتر

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی