آشنایی اجمالی با حرکتهای سیاسی علما و روحانیون

● حرکت شیخ کلینی
‌شیخ کلینی (۳۲۹ -۲۵۵ هـ) در زمان غیبت صغری و اواخر حکومت عباسیان حرکت علمی، فرهنگی خود را آغاز کرد و با تدوین کتاب کافی، مبانی و اصول شیعه را حفاظت و گردآوری نمود و در برابر افکار انحرافی قرامطه به کار فرهنگی پرداخت و ردیه‌ای بر آنان نوشت.حرکت‌شیخ کلینی زمینه‌ساز گامهای بعدی علمای شیعه همچون شیخ صدوق، شیخ مفید و...شد.
● حرکت‌شیخ صدوق (۳۸۱ -۳۰۶ هـ)
او که در اواخر دوران غیبت صغری و به دعای حضرت حجت (ع) به دنیا آمد (۳۰۶ هـ) منشا یک حرکت علمی، فرهنگی بزرگ در تاریخ تشیع گشت.شیخ با احاطه علمی خود بر احادیث و سیره معصومان (ع) به تدوین، تالیف و نشر کتاب‌های مفید اخلاقی، فقهی، همچنین تدریس و تلاش در جهت گسترش مذهب شیعه پرداخت.وی با مسافرتهای علمی و مناظرات با مخالفان و حل مشکلات مذهب شیعه و پاسخ به و سوالات دینی جهان شیعه پایه‌های علمی فرهنگی تشیع را استوارتر ساخت.
● حرکت صاحب بن عباد (۳۸۵ -۳۲۶ هـ)
وی از علمای قرن چهارم هجری و هم عصر آل بویه بود.صاحب بن عباد با مقام علمی والایی که داشت‌به وزارت در حکومت آل بویه برگزیده شد و از این راه خدمات بسیاری به تشیع نمود.از جمله نشر و ترویج علم و دانش، ضرب سکه، اصلاح امور کشور، براندازی بدعت‌های ناپسند و رسوم ظالمانه، آبادی شهرها، رونق بخشیدن به اقتصاد و ارتباط نزدیک با علماء دانشمندان و بزرگان و استفاده از آنان در جهت اصلاح امور.این تلاشهای اساسی از یک عالم و دانشمند شیعه و حرکت اصلاحی او تاثیری ژرف در ادامه حیات اجتماعی شیعیان داشت و در گسترش مذهب اثری عمیق بر جای گذاشت.
● حرکت‌شیخ مفید (۴۱۳ -۳۳۶ هـ)
در عصر او حکومت آل بویه قدرتمند بود و در قسمت‌هایی از ایران و عراق حکم می‌راند، از طرفی فاطمیان مصر نیز به قدرت رسیده و در جهت احیای مذهب شیعه تلاش می‌کردند.شیخ مفید در این دوران بسیار حساس که عقاید انحرافی جهان اسلامی را فرا گرفته بود ظهور کرد و با حرکت فرهنگی سیاسی قدرتمند خود عقاید حق شیعه را با منطق و استدلال قوی ثابت نمود و به دفاع از آن پرداخت.این حرکت نتیجه اقدامات قبلی علمای تشیع بود و خود نیز بر حوادث بعدی و نفوذ شیعه تاثیری بسزا داشت.وی با بر عهده گرفتن ریاست‌شیعیان، مبارزه کلامی خود را به شکل جامعی ادامه داد و همه مدعیان را مغلوب و منکوب ساخت.در راه اعتلای تمدن اصیل اسلامی بسیار کوشید و مبادی و مبانی حکومت اسلامی و ولایت فقیه را مستدل به ادله شرعی ساخت.
● حرکت‌سید مرتضی (۴۳۶ -۳۵۵ هـ) و سید رضی (۴۰۶ -۳۵۹ هـ)
سید مرتضی و سید رضی از شاگردان لایق شیخ مفید، در ادامه حرکت استاد خود بسیار کوشیدند و در گسترش قدرت سیاسی و رشد فرهنگی جامعه تشیع تلاش نمودند.آنان با احداث مراکز علمی فرهنگی، سیاسی همچون احداث کتابخانه‌ها، نقابت و امارت حج، نظارت بر دیوان مظالم کمک به مستضعفان و محرومان و تلاش برای رسمیت‌یافتن مذهب تشیع حرکت‌بزرگی را به انجام رساندند و حلقه دیگری بر سلسله حرکت علمای تشیع افزودند.
● حرکت‌شیخ طوسی (۴۶۰ -۳۸۵ هـ)
شیخ طوسی از تاثیر گذاران بزرگ و برجسته تاریخ تشیع است که در دوران قدرت سلطان محمود غزنوی و به قدرت رسیدن سلجوقیان حرکت علمی، سیاسی و فرهنگی خود را به انجام رساند.وی با تاسیس نخستین حوزه علمیه شیعه در نجف و تالیف و تدریس و تدوین اساسنامه مکتب شیعه و دسته‌بندی عقاید شیعه در اصول و فروع و اصلاح آنها و رهبری و مرجعیت تشیع و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خود گام بلندی در پیشبرد مکتب تشیع برداشت و با دو کتاب مهم خود تهذیب الاحکام و استبصار، مجموعه کتب روایی مهم شیعه را به چهار کتاب رساند.کتب اربعه از مصادر مهم تشیع است.
● حرکت‌خواجه نصیر الدین طوسی (۶۷۳ -۵۹۷ هـ)
خواجه طوسی در زمان هلاکوخان، نوه چنگیز مغول حرکت‌خود را آغاز کرد.او در پرتو افکار بلند و تدبیر و پشت کار خود توانست از ویرانی و قتل عامهای بیشتر مغولان جلوگیری کند.همچنین او با تاسیس رصد خانه و فرهنگستان بزرگ مراغه حرکت فرهنگی بزرگی در آن روزگار به وجود آورد و منجمان و فلاسفه و مهندسان و ریاضی دانان و پزشکان و فقها و محدثان بسیاری را به آنجا دعوت نمود و در جهت اصلاح ویرانی‌ها از آنان بهره گرفت و مجد و عظمت گذشته را به ایران اسلامی بازگرداند.
● حرکت علامه حلی (۷۲۶ -۶۴۸ هـ)
حسن بن یوسف معروف به علامه حلی در عصر خود منشا بسیاری از کارهای بزرگ شد.تلاش در جهت تدریس، تالیف، هجرت به ایران و اثبات حقانیت مذهب شیعه برای حاکم مغول، الجاتیو و گرایش دادن او به تشیع و مناظرات علمی با مخالفان و خدمات اجتماعی از جمله فعالیت‌های سیاسی فرهنگی اجتماعی این عالم بزرگوار شیعه است.

منبع : روزنامه رسالت