به سوی جامعه ای قانونمدار

برای پاسخگویی به این پرسش كه ریشه ای ترین مانع برای دستیابی به جامعه ای قانونمدار و دموكراتیك چیست؟ ابتدا به اساسی ترین خصوصیات جامعه قانونمدار و دموكراتیك اشاره می شود.
جامعه قانونمدار و دموكراتیك جامعه ای است كه:
۱- قوانین آن توسط نخبگان منتخب مردم و در جهت منافع فردی و اجتماعی عموم مردم تدوین شده و با سازوكارهای دموكراتیك به تایید عقل جمعی رسیده است.
۲- مجریان قانون با سازوكارهای دموكراتیك برگزیده و یا عزل می شوند.
۳- تعیین مجازات متناسب با جرایم است و همه افراد ملزم به تابعیت از قانون هستند و در برابر قانون برابرند.
۴- تغییرات مواد قانونی متناسب با شرایط زمان، در همه سطوح با سازوكارهای دموكراتیك صورت می پذیرد.
۵- ...
بقا و رشد چنین جامعه ای منوط به آزادی مخالفین در مخالفت با وضع موجود، در قالب قوانین جاری است. و معیار همه سازوكارهای دموكراتیك در تشكیل واداره آن خرد جمعی است كه برآیند عقلانیت افراد جامعه است.
آنچه موجب شده است تا جامعه ما با حفظ صورت ظاهری دموكراتیك نتواند ماهیتی دموكراتیك پیدا كند این بوده و هست كه «عقلانیت» جایگاه خود را در تشكیل و اداره جامعه قانونمدار و دموكراتیك نه تنها در نزد عموم بلكه در نزد اغلب روشنفكران نیز پیدا نكرده است. آنها در برابر تعارضات موجود میان عقل و باورهای خود اقرار به ناقص بودن عقل می كنند و به آسانی می گویند «زین خرد جاهل همی باید شدن» و در بهترین حالت با افزودن صفاتی چون «ناب»، «برهانی» و... به واژه عقل، آن را از هویت اصلی خود دور می كنند. پذیرش عقلانیت محض و عقل خودبنیاد به عنوان تنها معیار و تنها اهرم در سازوكارهای دموكراتیك، تنها راه برون رفت از بن بستی است كه مردم ایران گرفتار آن شده اند. بدیهی است كه پذیرش این امر توسط روشنفكران كفایت نخواهد كرد بلكه از آنجایی كه ایجاد و اداره جامعه دموكراتیك به عهده «خرد جمعی» است، بایستی نسبت عقلانیت محض و جامعه دموكراتیك در نزد عموم روشن شود.
لازم به ذكر است، اگرچه بالا رفتن سطح تحصیلات مردم، شرط لازم برای محقق شدن این امر است ولی شرط كافی نیست چرا كه تباهگران اندیشه، نیروهای خود را از میان تحصیلكردگان برمی گزینند. لذا لازم است اصلاح طلبان فعالیت های تئوریك خود را افزایش دهند و از پاسخگویی به پرسش های بی شماری كه دانشجویان مطرح می كنند نه تنها طفره نروند بلكه از آنها استقبالی شایسته داشته باشند.
مرتضی اشرفی

منبع : روزنامه شرق