تو مو می‌بینی و من پیچش مو

۱) در حیوانات موهای مختلف کارایی متفاوتی دارند مثلا سبیل برخی حیوانات بسیار بلند هستند و نقش اندام حسی دارند، البته در انسان چنین موهایی وجود ندارد اما گاهی اوقات فولیکول‌های بزرگی در پوست افراد دیده می‌شود که به آنها فولیکول‌های «تایلوتریک» گفته می‌شود و به نظر می‌رسد عملکرد حسی دارند. این نوع موها بیشتر در پوست شکم دیده می‌شود.
۲) فولیکول‌های مختلف می‌توانند موهای متفاوتی تولید کنند و حتی موهایی که از یک فولیکول به وجود می‌آید ممکن است به مرور زمان تحت تاثیر عوامل هورمونی شکل‌های مختلفی پیدا کنند.
۳) موی انسان از نظر ضخامت به سه نوع کلی تقسیم می‌شود: لانوگو که موهای نرم و بدون رنگی هستند که در دوران جنینی وجود دارند، موهای کرکی یا ولوس که بیشتر سطح بدن را پس از تولد می‌پوشانند و موهای ترمینال که ضخیم و پر رنگ بوده و در سر و ریش و ابرو، زیر بغل و از این قبیل وجود دارد.
۴) تعداد فولیکول‌های مو در یک فرد، بالغ بر پنج میلیون است که در سر تا سر بدن منتشر است و قابل توجه اینکه این تعداد فولیکول مو در زن و مرد و تمامی نژادها یکسان است و تعداد فولیکول‌های مو در واحد سطح در انسان بیشتر از سایر پستانداران است و علت آنکه کم مو تر به نظر می‌رسد آن است که اغلب موها زیاد بلند و ضخیم نمی‌شوند.
۵) در تمامی پستانداران از جمله انسان فولیکول‌های مو دارای دوره‌های تناوبی از فعالیت و استراحت هستند. مرحله‌ای که موها رشد می‌کنند، مرحله آناژن نامیده می‌شود و مرحله‌ای که موها استراحت می‌کنند، تلوژن نام دارد. در بین این دو مرحله، یک مرحله کوتاه انتقالی به نام کاتاژن وجود دارد. مرحله آناژن در موهای سر چندین برابر موهای نواحی دیگر بدن است. این زمان در افراد مختلف نیز متفاوت است و به همین علت بعضی افراد می‌توانند موهای بسیار بلندی داشته باشند، در حالیکه موی بعضی دیگر از حد مشخصی بلندتر نمی شود. مرحله کاتاژن در سر کمتر از دو هفته طول می‌کشد و فاز استراحت یا تلوژن نیز حدود ۳ ماه طول می‌کشد پس از آن مرحله جدید آناژن شروع می‌شود و موی جدیدی جای موی قبلی را می‌گیرد.
تعداد فولیکول‌های مو در سر حدود صد هزار عدد است. از این تعداد حدود یک درصد در فاز کاتاژن هستند، ۸۰ تا ۹۰ درصد در فاز آناژن و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد در فاز تلوژن یا استراحت هستند. اگر طول مدت آناژن را ۱۰۰۰ روز فرض کنیم در هر روز حدود ۱۰۰ عدد تار مو می‌ریزند و موی دیگری جای آنها در می‌آید. بنابراین ریزش مو پس از بلوغ اگر کمتر از یکصد تار در روز باشد
می توان آن را طبیعی محسوب کرد و جای نگرانی نیست.
۶) شکل موها و میزان رشدشان نیز بسته به ژنتیک افراد فرق می‌کند، به همین جهت در نژادهای مختلف تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود. این مساله بیشتر از همه در موهای سر دیده می‌شود. در نژاد مغولی مثل ژاپنی‌ها موی سر زبر و سیخ مانند است، در سیاه پوستان موهای سر فرفری است و در نژاد قفقازی نظیر ما ایرانی‌ها موها انواع مختلفی شامل صاف و فر دارند.
۷) جالب توجه اینکه موی سر در خانم‌ها معمولا ضخیم‌تر از آقایان است همچنین محل رویش مو در خانم‌ها جلوتر از آقایان است.
۸) میزان رشد موها در زن و مرد نیز با هم متفاوت است که البته به محل آن بستگی دارد.
۹) قبل از بلوغ، سرعت رشد موی سر در پسرها بیشتر از دخترهاست اما پس از بلوغ سرعت رشد موی سر در خانم‌ها بیشتر از آقایان می‌شود.
۱۰) صرف‌نظر از جنسیت افراد، بیشترین سرعت رشد موهای بدن بین ۵۰ تا ۷۰ سالگی است.
۱۱) از جمله عواملی که بر سرعت رشد موها تاثیر می‌گذارند، هورمون‌ها هستند به‌طور مثال هورمون استروژن باعث کاهش و هورمون تیروئید باعث افزایش آن می‌شود.
۱۲) بر خلاف باور عمومی، تراشیدن مو باعث افزایش سرعت رشد آن نمی‌شود.
۱۳) در انسان رنگدانه اصلی در پوست و مو «ملانین» است. این رنگدانه توسط سلول‌های رنگدانه ساز به نام ملانوسیت تولید می‌شود. این سلول‌ها در پیاز مو قرار دارند.
۱۴) علت اصلی تنوع رنگ در موی انسان‌ها به ساختمان «ملانین» تولید شده بستگی دارد. دو نوع ملانین وجود دارد:
که یکی مس,ول تولید رنگ سیاه و قهوه‌ای (یوملانین) ودیگری مسئول تولید رنگی ما بین زرد و قرمز (فئوملانین) است.
اگر در مویی رنگدانه ملانین وجود نداشته باشد، آن مو سفید به نظر می‌رسد. رنگ موها در نواحی مختلف بدن یکسان نیست. معمولا «مژه‌ها» در بین موهای بدن تیره‌تر از بقیه هستند.
۱۵) عامل اصلی در تعیین رنگ موهای یک فرد ژنتیک است اما عوامل دیگری نیز می‌توانند بر رنگ موها تاثیر بگذارند مثلا برخی از هورمون‌ها مثل «هورمون محرک ملانوسیت» و یا هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند موها را تیره تر کنند و به همین جهت در دوران بارداری ممکن است رنگ موها تیره تر شود.
۱۶) بیشترین رنگ مو در جهان سیاه است. در میان نژادهای مختلف نژاد قفقازی بیشترین تنوع رنگ را دارد که بیشتر بستگی به موقعیت جغرافیایی محل زندگی آنها دارد.

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده
متخصص پوست و مو

منبع : روزنامه سلامت