دوربین های دیجیتالی تنبلی می اورد!!

بهمن کیارستمی فیلمساز جوان و پرکاری است. با اودرباره سینمای مستند، مشکلات و حمایت ها صحبت کردیم. اما قبل از هر چیز از او درباره هفته فیلم مستند پرسیدیم. او می گوید:
- این اولین روزی است که من آمده ام و نمی شود روز اول درباره یک هفته صحبت کرد. شاید در پایان آن بهتر بتونم درباره اش حرف بزنیم. الان فقط همین قدر می تونم بگم که برگزاری چنین هفته ای اتفاق بسیار مثبتی است.
▪ از منظر تاریخی این فیلم ها تحلیلی و بررسی می شوند این اولین باری است که این اتفاق در سینمای مستند می افتد این موضوع می تواند چه تاثیری داشته باشد؟
- ویژگی این هفته در همین دسته بندی تاریخی است که فرصت یک کار تحلیلی و تحقیقی را بدهد. فقط چیزی که ممکنه در چنین برنامه ای یک کمی کسل کننده بشه، اینه که توی این تحلیل های تاریخی بجای این که به تصویری از فضای مستندسازی توی یک دوران برسیم یا نقش فیلم های مستند رو تو اون دروه بررسی کنیم، بیشتر به گفتن جزییات و خاطره ها و تعریف این که فلانی این رو گفت ، من اون طوری جواب دادم، و عاقبت این طوری شده بگذره. به قول آقای انور ذکر مصیبت.
▪ خود شما به عنوان یکی از جوانان در این برنامه حاضر شدید. حسی که شما بعد از دیدن فیلمهای نسل قبل خودتان داشتید و تاثیری که بر شما می گذارد چیست یا این که اصلا این فیلم ها را قبلا دیدید و تاثیر گرفته اید و یا ...
- ببیندید، یک تفاوت اساسی بین نسل ما و نسل قبل وجود داره و اون شاید همین کار کردن با دوربین های دی وی باشه. به هر حال ما از لحظه ای که یه ایده به نظرمون می رسه، دوربین رو بر می داریم و ده برو که رفتیم. نه بودجه زیادی لازم داریم نه دنگ و فنگ گروه و دستگاه و تشکیلات خوب مطمئنا در شکل مستندسازی ژورنالیستی دوربین های دی وی خیلی نقش مهمی داشتند. سبک و راحت بدون دغدغه نگاتیو و محدودیت. اما در مجموع این دوربین ها خیانت شون به ما بیشتر از خدمت شون بوده. به این دلیل که دو شاخصه بسیار مهم مستند تقریبا داره تو نسل ما از بین می ره. یک تحقیقه.
- یک توجه به فرم . عملا بابت سرعت کار با دوربین های دی وی، فرصت نمی کنیم قبل از این که کلید رو بزنیم به اطلاعات جامعی درباره سوژمون برسیم. و بدتر از اون، انقدر هیجان زده ایم که اغلب هیچ ایده ای درباره ی فرم کار نداریم و بازی ها و تجربه های فرمالیستی که در دهه های چهل و پنجاه شاخصه اصلی مستندها هستند، به ندرت در فیلمهای ما دیده می شوند. فیلم های اغلبشون تبدیل شدند به مجموعه کلوزآپ های بد نور وبد رنگ و بد کمپوزیسیون. از دیدن فیلمهای کلاسیک مستندمون بیشتر احساس افسون می کنم که چرا بلای دوربین های دیجیتالی بر ما نازل شد و انقدر تنبلمان کرد.
▪ خود شما چی؟ همین وضعیت برایتان پیش آمده است؟
- من بیشتر مشکل اول را دارم. یعنی تجربه کردن فرم های مختلف برایم مهمترین دلیل فیلمسازی است اما اغلب پیش از این که واقعا تحقیق درست و حسابی بکم فیلم برداری را شروع می کنم. اگر تهیه کننده داشته باشم و پول و پله ای در بساط باشد ترجیح می دهم با یک محقق کار کنم. چون واقعا شیوه های درست تحقیق میدانی را بلد نیستم.
▪ شما چه جوری سوژه هایتان را انتخاب می کنید؟
- به هر حال هر آدمی دغدغه هایی داره که به نوعی توی کارهاش و انتخاب سوژه هاش تکرار می شن. خیلی هم حتی برای خود آدم مشخص و قابل توضیح نیست که چرا و چطور سوژه هاش رو انتخاب می کنه. اما به هرحال خوبی این مملکت اینه که هر روز داره اتفاقات عجیب و غریب دور بر آدم می افته، اتفاقاتی که واقعا هر کدومشون جای کار کردن دارن. من خودم تقریبا از وقتی که کار مستندسازی رو به طور جدی شروع کردم، همیشه حس می کنم وقت کم دارم و معمولا روی دو سه تا فیلم با هم دیگه کار می کنم. خوب این پروسه ساخت رو خیلی طولانی میکنه ولی بجاش ولع آدم برای کار کردن ارضا می شه. خدا این دوربین های دی وی رو از ما نگیره!
▪ شما فیلم های می سازید که نمی توانید نشان دهید.این چقدر برایتان مشکل ایجاد می کند؟
- این یکی از مشکلات است اما بزرگترین مسئله نیست. مگر چقدر امکان برای نشان دادن فیلم مستند وجود دارد؟ تلویزیون؟ سینما؟ کجا؟ فیلم مستند جایش در تلویزیون است. تلویزیونمان را که فراموش کنیم، اکران عمومی هم تقریبا امکانش صفر است. می ماند چند جشنواره که آن هم رفیق خودمان تماشاچی اش هستند. من خودم هر وقت فیلمم توقیف می شه، فکر می کنم خوب مگه چی شده. سرو تهش رو بزنیم دویست نفر قرار بود فیلم رو ببینند صد تاشون تو خونه ام می بینند بقیه هم نمی بینند.
▪ پس این نشان ندادن و عدم ارتباط با مخاطب مشکل شما نیست؟
- چرا نیست؟ من کی گفتم نمی خوام نشون بدم. من می گم چون امکان نشون دادن فیلم وجود نداره سانسور چیز زیادی رو عوض نمی کنه. وقتی مخاطب عام برای مستند وجود نداره من چرا غصه سانسور رو بخورم؟
▪ اگر بگویید بزرگترین مشکل سینمای مستند چیست به چه موضوعی اشاره می کنید.
- مسئله اقتصادی. تهیه کننده نیست چون امکان پخش وجود نداره امکان پخش نیست چون مستند امکان فروش نداره. امکان فروش نداره چون بیننده نیست یک سیکل کاملا بسته .
▪ این امکان وجود ندارد که جایی مثل انجمن مستندسازان یا اراده جمعی خود مستندسازان بتوانند این سیکل را بشکافند؟
- حتما این امکان هست. ببینید، سینمای مستند دو راه که بیشتر برای بقا ندارد. یکی جذب سرمایه است برای تولید، یکی فروختن فیلم. یعنی دو رکن اصلی می شوند تهیه کننده و پخش کننده. آیا به جز تلویزیون و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تهیه کننده ی جدی دیگه ای وجود داره؟ من که شخصا مایل به هیچ همکاری با تلویزیون نیستم. دلائلم هم فکر نمی کنم روشن باشه. بودجه مرکز هم محدوده و مستندسازان گرسنه فراوان . بنابراین می ماند سرمایه های خارجی که اتفاقا راه گشاست . هم برای تولید و هم برای فروش اما هیچ برنامه ای برای جذب این سرمایه ها وجود نداره. عملا پخش کننده فیلم مستند هم نداریم به جز محمد اطبایی و خانم شهابی که آنها هم تمرکزشان روی فیلم داستانی است و مستند برایشان نخودی است. عملا فیلم مستند هیچ ولی و حامی یی ندارد.
▪ این حمایتی که باید بشود چیست؟
- باید یک سیستم درست و فکر شده برای جذب این سرمایه ها از طریق یکی از همین سازمان ها به وجود بیاید، اصلا هم کار پیچیده ای نیست. کافی است ایده ها جمع آوری و تدوین بشوند و بعد برای بنیادهای حمایت کننده و کانالهای تلویزیونی فرستاده بشوند. مثلا همین اید فراخوان داده که هر کس در خاورمیانه ایده ای دارد که یک جوری به دموکراسی مربوط می شود بیاد جلو. دوست پرکارمان اسکویی پارسال از همین امکان استفاده کرد و فیلمش را تمام کرد. به نظرم بهتر است به جای چپ و راست جشنواره راه انداختن به خودش بسیار هزینه بر است، روی تولید و پخش حساب شده فیلم ها کار شود.
▪ که حتی فیلم سفارشی ساخته شود؟
- این سفارشی کار نکردن هم داستانی است. اصلا چرا کار سفارشی کردن انقدر اخ و اپیف است. مگر خانه سیاه است به سفارش ساخته نشد؟ فکر می کنم این کار سفارشی نکردن در ایران تتمه ی تفکرات چپی است. هر نوع رابطه ای با صاحبان سرمایه محتوم و منفور و از ذات مقدس هنر به دور. جالب اینجاست که نسل قبل با این که تقریبا اغلبشان چپ بودند. کار سفارشی فراوان می کردند و ما نسل دی وی هستیم. انقدر با کار سفارشی کردن مسئله داریم.
▪ پس این سفارشی کار کردن از نظر شما زیاد هم بد نیست.
- اتفاقا خیلی هم خوب است. برای من شخصا خیلی جذاب بوده است بابت این فرصت بازی های فرمالیستی را در این فیلم ها بیشتر دارم. که چطور فیلمی که سوژه اش را خودم انتخاب نکرده ام انطور که دوست دارم بسازم هر چه بی ربط و دورتر به من ، بهتر. لااقل این حس را دارد که مرا از تکرار خودم باز دارد. و در عین حال امکان تکرار خودم را در غالب های گوناگون به من می دهد.
▪ چه قدر با این نظر موافق هستید که سینمای مستند جدی نیست و یا این که جدی گرفته نمی شود؟
- سینمای مستند بسیار جدی است چون بسیار فیلم مستند ساخته می شود. تعداد فیلم ها بارور نکردنی است. اما جدی گرفته نمی شود چون حمایتی وجود ندارد.

منبع : انجمن مستندسازان سینمای ایران