نسبت ما با علی(ع)؟

نسبت ما با علی(ع)؟! واقعیت این است که در بسیاری جهات ـ که ذکر همه آنها از حوصله این نوشته و خوانندگان آن خارج است ـ ما از قاموس علوی و خصائل مرتضوی گاهی به ظواهری بسنده کرده‌ایم و گاهی همین ظواهر را هم ملاحظه نکرده‌ایم.
این واقعیت تلخی است که باید با شجاعت به آن اعتراف کرد.
در عین حال این هم یک واقعیت است که شخصیت منحصر به فرد علی(ع)، بزرگمردی که همه واژه‌های ارزشمند عالم وجود و همه خوبی‌های کونین به او مدیونند، بسی فراتر از قدرت فکری و ظرف ذهنی محدود همه عقلا و اندیشمندان همه اعصار است. ولی آنچه واضح است این‌که رفتار و منش علی(ع) به عنوان یک انسان کامل می‌تواند و باید که سرمشق همه ملّت‌ها و حاکمان، به ویژه در نظام‌هایی باشد که با نام مقدّس او شکل گرفته‌ و پرچم ولایت او را بر فراز قرار داده‌اند و مدّعی هستند که در مسیر او گام برمی‌دارند. به ویژه در نظام اسلامی ما که از روز اوّل نهضت یکی از جذابیت‌ها و مؤلّفه‌های بی‌نظیر آن شعار‌های پرشوری در برپایی «حکومت عدل علی(ع)» بوده و اکنون نیز هست.
اگر گذشته‌ها را فراموش کرده‌ایم، به یاد داریم که در رأس هرم قدرت دولت فعلی ما، کسی همه آرا و نظرات مردمی را به خود جلب کرد که شعارش «عدالت‌محوری» و «عدالت‌سالاری» بود و مردم در سفرهای استانی او یک‌صدا شعار می‌دادند و می‌دهند که: «منادی عدل علی به شهر ما خوش آمدی».
اکنون مروری گذرا بر مسیری که پیموده‌ایم و مسیری که در پیش داریم، می‌تواند نشان دهد که تا چه حد به آرمان‌های علوی و انقلابی خود وفادار مانده‌ایم.
از خصوصیات ارزشمند برجسته‌ترین مرد تاریخ اسلام پس از پیغمبر خدا(ص)، رسیدگی به ضعفا و محوری کردن شعار مبارزه با فقر بود. هر کس با اندک مطالعه‌ای در تاریخ اسلام و رفتار حیدری، درمی‌یابد که در اندیشه علی(ع)، یکی از فربه‌ترین موضوعات که بسیاری از موضوعات دیگر به جز «حفظ اسلام» تحت‌الشعاع آن بود، رسیدگی مستمر و دستگیری دایم از محرومان جامعه و تلاش شگرف او در همسان‌سازی زندگی خود با ضعفا و نیازمندان و به قول امروزی‌ها «قشر آسیب‌پذیر»! بود.
تردیدی نیست که تا حاکمان، خود را در شرایط ضعیف‌ترین افراد جامعه قرار ندهند، درک محرومیت و مشکلات آنان از سویی و امیدواری محرومان به تغییر شرایط نامناسب خود از سوی دیگر، محال است. گو این‌که در این شرایط، حتّی اگر حاکمان توان بهبود شرایط مستضعفین را ندارند، دست‌كم احساس محرومین آن است که بزرگان و حکومت‌مدارانشان مانند آنان زندگی میکنند و این تحمّل آلام را بر آنها آسان‌تر می‌کند.
آیا شرایط معیشتی و مالی و زندگی مسئولان امروز ما با ضعیف‌ترین اقشار جامعه اسلامی‌مان مطابقت دارد؟
حتما می‌توان در شخصیت‌های بزرگ نظام مانند حضرت امام(ره) و رهبر انقلاب (مد ظله) و... نزدیکی به این شرایط و تلاش و نظارت مستمر بر حفظ زندگی ساده و بی‌آلایش را دید ولی آیا می‌توان گفت که این خصوصیتی فراگیر در سطح زمامداران حکومت اسلامی ماست؟
دوّمین خصوصیت شخصیت منیع علی(ع)، شایسته‌سالاری واقعی و توجه به ارزش‌های انسانی و اخلاقی و خصوصا تقوی، در میدان عمل و به عنوان معیار به‌کارگیری افراد در جایگاه‌های مختلف بود.حتما مطلعید که بسیاری بزرگان به حضرتش به هنگام پذیرفتن حکومت و همدوش شدن ولایتش با خلافت، توصیه کردند که حکومت «معاویه» را در شام برای مدّتی کوتاه به رسمیت بشناسد و پس از نیرو یافتن و قدرتمندی، بر او بتازد امّا پاسخ منفی جاودانه علی(ع)، کمر نفاق را شکست که حضور من، یعنی اضمحلال معاویه. من و معاویه در یک حکومت؟ چرا که علی با معاویه اختلاف ماهوی دارد. بود علی یعنی نبود معاویه. و این درس بزرگ علی به تاریخ است.
در حکومت علی حتّی اگر ساعتی کسی بر کرسی زمامداری در هر حدّی بنشیند در حالی که شایسته‌تر از او وجود داشته باشد، هر لحظه استمرار حاکمیت آن مسئول، ضرر به اسلام و مسلمین تلقّی می‌گردد و گناه این ظلم بر گردن علی است (همچنانکه رهبر انقلاب، قریب به این مضمون را در دیداری با مسئولان نظام اشاره فرمودند) لذا از پذیرش حتّی یک لحظه ادامه حکومت معاویه در شام نیز سر باز می‌زند. حتّی اگر به قیمت جنگ‌ها و اضطراب‌ها و تنهایی‌های علی تمام شود.
آیا ما در عزل و نصب‌هایمان شایستگی و تقوی و عدالت و ارزش‌مداری را ملاک قرار می‌دهیم یا میزان چاکری و چاپلوسی افراد را؟
وجه دیگر شخصیت متضلّع مولای ما بی‌توجّهی به زخارف دنیا بود. او در زندگی الهی خود به نان جوی و پوستین خشنی و بوریایی که بر آن می‌نشست و می‌خوابید قناعت کرده بود. هیچ‌گاه و حتی برای یک لحظه علی فریفته دنیا نشد. مشی او بی توجّهی به مقامات ظاهری و دنیوی بود که دیگران برای به دست آوردن آنها از ارتکاب هر جنایتی رویگردان نبودند. داستان آب بینی بَُز یا همان کفش کهنه صد پاره، ارزش‌گذاری علی به مقامات دنیوی است. اگر چه ارزش مقام را در جایی دیگر به شرطی که با آن بتوان حقّی را بر جایش نهاد و ظلمی را دفع کرد به گونه‌ای روشنگرانه تفسیر می‌کند. ولی ذات مقام، برای علی آنقدر خوار و خفیف است که شایسته آن تمثیل‌هاست. آیا ما نیز از پست‌ها و مقام‌های دنیوی چنین تفسیرو نگاهی داریم؟ چند در صد از مسئولان ما حاضرند میز و مقام خود را به قصد سپردن آن به انسانی شایسته‌تر که می‌تواند منشأ خدمات ارزشمندتری به نظام و مردم باشد داوطلبانه ترک کنند؟!
علی(ع)، آنگاه ولایتش را با خلافت پیوند زد که حضور و هجوم و درخواست مردم از او برای قبول حکومت‌داری نزدیک بود به قیمت جان حسنینش تمام شود و این خود جلوه‌ای از حجّت بودن و ارزش رأی مردم برای علی(ع) دارد اگرچه در ولایت او این نقش و حجیت وجود نداشته باشد. اما اشاره حضرت به این نکته که به دلیل درخواست مردمی این خلافت را پذیرفته‌اند «لو لاحضور الحاضر» و تصریح به این‌که «قیام الحجهٔ بوجود الناصر» و نیز قولی که خدای تبارک وتعالی از علما برای عدم سکوت در برابر سرکشی ظالم و مظلومیت مظلوم گرفته است جلوه‌های بی‌نظیری از نگاه بلند و بی‌بدیل پرورش یافته دامان محمد(ص) به حکومت دارد.
منظر دیگری از نگاه علی به حکومت، مبارزه ریشه‌ای و بی ملاحظه و قاطع و بدون استثنا با انواع فساد است. در حکومت علی(ع)، قانون چشم الکترونیکی ندارد تا دریابد مخاطب او کیست!! همه در پیشگاه عدالت و قضاوت یکسانند. حتی خود او. داستان به دادگاه کشاندن امیرالمؤمنین(ع) در متن اختلاف او با یک یهودی و نشستن او در کنار شاکی در دادگاه شاهکار عدالت علوی برای همیشه تاریخ است.
غرض این‌که در میلاد مبارک علی(ع) باید به خصوصیات، روش حکومتی، رفتار اجتماعی و مؤلّفه‌های شخصیتی او بیشتر اندیشید و بها داد. برای یک شیعه خالص، میلاد هر بزرگی، خصوصا میلاد خجسته علی ابن ابیطالب(ع)، که میلاد هویت شیعه است باید همراه با مولودی فکری و عملی باشد وگرنه گرفتن جلسات جشن و سرور و کف و دف در عین حال که بجاست، به هیچ وجه کافی و حتی متأسّفانه باید گفت مقدّمه‌ای هم بر شناخت بیشتر علی(ع) نیست.
در میلاد علی(ع) باید زمامداران پیرو ولایت علوی با بررسی دقیق و واگشایی و واگویی رمز و رازهای او در مردمداری و حکومت‌داری از دوران حیات مبارک او شاقولی بسازند تا کجی یا راستی عمارتی را که به نام علی(ع) بنا کرده‌اند دائما بررسی کنند و به محض دیدن کمترین ناهمگونی با همت کامل به رفع آن اقدام کنند و اینگونه است که برکات این میلاد‌ها و آن مولودها بیش از پیش جلوه گر خواهد شد. بدیهی است همچنانکه حضرتش فرموده زندگی کردن عین علی(ع) کاری غیرممکن است ولی دست‌كم باید این اطمینان برای زمامداران و مردم در صحنه عمل ایجاد شود که در مسیر علوی در حرکتیم و اگر نمی‌توانیم چنان باشیم که علی(ع) به شیعه بودن ما افتخار کند، دست‌كم موجب شرمساری او نباشیم.
امید است در جمهوری مستحکم اسلامی ما که به نام مقدس علی(ع) نشو و نما یافته و با رهبری داهیانه سلاله و پرورش یافته مکتب غنی علوی مقام رهبری، روز به روز شاهد بروز و ظهور جلوه‌های واضح‌تری از حکومت نورانی علوی، نه در قول، که در عمل مسئولان نظام اسلامی باشیم ـ انشاء الله.

دكتر علیرضا مخبر دزفولی