دولت و دانشگاه آزاد، ‌اصلاح یا تخاصم؟

مراکز تعلیم و تعلم در ایجاد و اعتلای تمدن‌ها، نقش بسزایی داشته‌اند. در این باره، دانشمندان یکی از مهمترین علل رونق تمدن اسلامی در قرون گذشته را کثرت تعداد مراکز آموزشی و راحتی استفاده همه مردم از این مراکز دانسته‌اند. ساخت مسجد از نخستین کارهای مسلمانان در سرزمین‌های فتح شده بود و بنا به سیره رسول اکرم (ص)، مساجد تنها مراکزی برای عبادت نبود، بلکه تعلیم علوم گوناگون دینی و غیردینی، آرام آرام در مساجد شکل گرفت. علما و دانشمندان در مساجد گوناگون بر کرسی تدریس می‌نشستند و ورود به این جلسات درس آزاد بود و هر کس به قدر فهم خویش از آن بهره می‌برد.
همچنین معلمان بردبار و متعلمان کوشا برای یادگیری علوم و دیدار با علمای فرهیخته دیگر بلاد، از شهری به شهری در سفر بودند و به این ترتیب، فضای دانشجویی و دانش‌پژوهی، وسعت جغرافیایی تمدن اسلامی را در بر گرفت و موجبات شکوفایی آن را فراهم کرد. بدیهی است هر چه دسترسی به علم آسانتر و عمومی‌تر باشد، استعدادهای خلاق و جان‌های بی‌ریا زودتر مکشوف و در عرصه اجتماعی مفید واقع می‌‌شوند. تاریخ نشان داده است که هر گاه زمینه ارتقای علمی در جامعه‌ای محدود به طبقه و یا افراد خاصی بوده، هرگز پیشرفت علمی نداشته است.
و چنین بوده است که بوعلی سینا، ابوریحان، فارابی و ده‌ها دانشمند بزرگ ایرانی در این فضای شاداب علمی رستند و بر فر و شکوه تمدن اسلامی افزودند.
اینک در بسیاری از کشورهای پیشرفته، ورود به دانشگاه آسان و همگانی است. بدیهی است همه کسانی که وارد دانشگاه می‌شوند، انیشتین نخواهند شد، اما در میان افرادی که اینک از سراسر جهان به این کشورها سرازیر شده و طالب تحصیلند، همیشه چهره‌های مستعد و خلاق شناسایی می‌شوند. شاید بتوان گفت، یکی از دلایل شکوفایی تمدن غرب، رونق فعالیت‌‌های دانشگاهی است که البته به دلیل گرفتن شهریه‌های کلان، سبب رونق اقتصادی هم شده است.
در بین دانشگاه‌های دولتی و خصوصی در ایران، دانشگاه آزاد اسلامی، راه‌ همگانی شدن دانش را هموار کرده است و وجود مراکزی برای تحصیل علم در بیشتر شهرها و شهرستان‌های کشور، موجبات رشد علمی و ارتقای شغلی بسیاری از آحاد جامعه را فراهم کرده است؛ وظیفه بزرگی که وزارت علوم در سالیان طولانی پیش و پس از انقلاب از انجام آن عاجز بوده است. دانشگاه آزاد اسلامی، امکان تحصیل را با شهریه‌ای که برای اداره دانشگاه کم و برای مردمی با سقف کوتاه معیشت زیاد است، در اختیار عموم قرار داده است.
به رغم انتقادات و لزوم پاره‌ای اصلاحات در این نهاد عظیم دانشگاهی، برخوردهای جنجال‌آفرین و بنیان‌برافکن، نتایج بدی به بار خواهد آورد. اکنون مسئله این است که دشمنی‌های سیاسی نباید ساحت علم را مخدوش کند و وجود اشخاصی که در دولت و دانشگاه، تاب تحمل یکدیگر را ندارند، نباید زمینه‌ساز تندروی‌ها و اهانت‌ها علیه دانشگاه شوند. بسیاری از نخبه‌های علمی و فرهنگی کشور در دانشگاه آزاد اسلامی، مشغول به تدریس و تحقیقند و شماری از آنان، خود در مقطعی فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد بوده‌اند و طبعا از نزدیک با وضعیت دانشگاه‌های دولتی و آزاد آشنایند. به زیر سؤال بردن اشخاص با ظن سیاسی، نبایدحریم یک نهاد بزرگ آموزشی و فرهنگی را لوث کند. این بدترین نوع رویارویی است که قطعا بیش از هر کس و هر چیز، شأن عالم و متعلم تنزل یافته و شالوده فرهنگی جامعه آسیب خواهد دید و در درازمدت بر سیر تحولات علمی و فرهنگی ایران اسلامی تأثیر منفی خواهد گذاشت.
دانشگاه آزاد با نادیده گرفتن برخی معیارهای توسعه علمی و سیاست‌زدگی، نیاز به اصلاحاتی دارد، اما راه‌‌های انجام آن قطعا سخنرانی، شعار و تهدید نیست، بلکه دلسوزی، دوستی و حمایت است. نباید فضای فرهنگی کشور را آلوده کرد تا هر کس تجارب تلخ و ناگفتنی‌های گزنده را به زبان آورد. در هیچ کجای دنیا با یک نهاد علمی و فرهنگی اینچنین اعلام جنگ سیاسی نمی‌کنند؛ بنابراین، بر دولتمردان و مدیران دانشگاه آزاد است که افکار عموم ملت ایران را میدان مجادلات خود نکنند و از بروز فاجعه‌ای که نتایج خسارتبار آن مشهود است، جلوگیری کنند.

فهیمه مخبر دزفولی