سیستم عامل قابل اعتماد(نگاهی به قابلیت‌های لینوکس)

آیا تا به حال به فكر امتحان كردن سیستم عامل دیگری افتاده اید؟ یك سیستم عامل با كارایی بیشتر: یك سیستم عامل امن، چند منظوره، قابل اعتماد و كاربردی به معنای واقعی كلمه، البته مقصود تولیدات شركت انحصارطلب مایكروسافت یا سیستم عامل صنعتی یونیكس (Unix) و یا سیستم گرانقیمت اپل مكینتاش (Apple Macintosh) نیست. ما می خواهیم از سیستم عامل دیگری صحبت كنیم: سیستم عامل «آزاد» لینوكس (Linux).اگر چه «لینوكس» خالق مشخصی ندارد، ولی این «لینوس توروالدز» (Linus Torvalds) دانشجوی فنلاندی بود كه در ۲۵ آگوست ۱۹۹۱، این راه را آغاز كرد. او از همان ابتدا رویای ایجاد یك سیستم عامل اپن سورس (Open Source) یا بازمتن با كارایی بالا، ضریب اطمینان فوق العاده و امنیت باور نكردنی را در سر می پروراند. صحبت از بازمتن بودن «لینوكس» به میان آمد؛ كسانی كه تا اندازه ای با زبان های برنامه نویسی آشنایی دارند می دانند كه سیستم عامل هایی مانند ویندوز مایكروسافت كه خود را در دسترس همگان قرار نمی دهند و آنچه كه كاربران خریداری می كنند، تنها برنامه قابل اجرایی است كه هیچ اطلاعاتی از جزئیات درونی كاركرد سیستم عامل را نمی توان از آن فهمید. اما در مورد «لینوكس» وضع به گونه دیگری است؛ به این صورت كه سورس یا متن «لینوكس» برای كلیه علاقه مندان و برنامه نویسان باز و قابل تغییر و بهینه سازی است.«لینوس توروالدز» هسته «لینوكس» موسوم به كرنل را تحت امتیاز «جی پی ال» (GPL: GNU General Public License) منتشر كرد، طبق این امتیاز كه در برابر امتیاز انحصارطلبانه «كپی رایت» (Copyright)، «كپی لفت» (Copyleft) نامیده می شود، كاربران و برنامه نویسان اجازه هرگونه دخل و تصرف در كد برنامه ها، استفاده مجدد از كل یا بخشی از برنامه ها در برنامه ای دیگر و فروش یا پخش مجدد برنامه ها را دارند؛ به شرط اینكه ماهیت بازمتن برنامه ها تحدید نشود و تمام حقوق «كپی لفت» به خریدار نیز منتقل شود.به گفته «توروالدز» «فراهم كردن این امكان كه «لینوكس» آزادانه در اختیار علاقه مندان قرار گیرد، قطعاً درست ترین تصمیم زندگی ام بوده است. همه دست به دست هم می دهند تا «لینوكس» را كاراتر نمایند و هر یك نیز به نوعی نتیجه كوشش خود را می گیرند. این برگ برنده ای است كه «لینوكس» در برابر سیستم عامل های رقیب در دست دارد: شما به واسطه همكاری با این پروژه آزاد چون قطره ای به دریای پهناور «لینوكس» وارد می شوید.»«لینوس توروالدز» اولین هسته «لینوكس» را ایجاد كرد چرا كه مانند تمامی برنامه نویسان ابتدای دهه نود میلادی، او نیز فقدان یك سیستم عامل بازمتن را برای پیشرفت پروژه گنو (GNU) احساس می كرد. پروژه گنو یك جنبش نرم افزاری بین المللی جهت «ایجاد یك سیستم شبیه یونیكس كاملاً آزاد» است كه «ریچارد استالمن» (استاد سابق دانشگاه MIT) در سال ۱۹۸۴ آن را پایه گذاری كرده بود. هدف «استالمن» از آغاز این پروژه تحت لوای بنیاد نرم افزارهای آزاد (FSF: Free Software Foundation) ایجاد شرایطی بود كه در آن هیچ كس نیازی به پرداخت پول برای خرید و استفاده از نرم افزار نداشته باشد. در حقیقت اگر این اتفاق نمی افتاد استفاده شایسته از كامپیوتر در انحصار عده قلیل متمولین قرار می گرفت. هسته لینوكس به دست دانشجویان و برنامه نویسانی از سراسر جهان پرورده شد و در كنار سایر برنامه‌های پروژه گنو به صورت توزیع هایی با كاربرد عام یا خاص در اختیار عموم قرار گرفت. از آنجایی كه بسیاری از نرم افزارهای مهم درون سیستم عامل لینوكس از محصولات پروژه گنو است نام صحیح این سیستم عامل «گنو / لینوكس» است. آنچه كه من و شما به عنوان یك توزیع لینوكس از آن استفاده می كنیم در واقع نمونه ای است از یك هسته واحد - كه لینوكس نامیده می شود _ به همراه ابزارهایی كه در پروژه بازمتن گنو تولید شده اند. تعداد توزیع های كنونی لینوكس دقیقاً مشخص نیست ولی با مراجعه به سایت www.linux.org می توانید فهرستی از حدود ۲۵۰ توزیع ثبت شده لینوكس را ببینید. در واقع تفاوت توزیع های مختلف لینوكس تنها در پشتیبانی و ابزارهایی است كه به همراه هسته عرضه می شوند. از جمله مهمترین توزیع های لینوكس می توان توزیع های ردهت (Redhat)، دبیان (Debian)، مندریك (Mandrake)، زوزه (Suse)، اسلك ور (Slackware) و جنتو (Gentoo) را نام برد.مسئله ای كه مطرح می شد این بود كه آیا بازمتن بودن لینوكس و فقدان سازنده خاص برای آن باعث كندی پیشرفت آن نمی شود؟ روند قضایا نشان داد كه این گونه نبود، چرا كه همان طور كه «لینوس توروالدز» نیز گفته است «اغلب برنامه نویسان خوب برای كسب مستقیم درآمد برنامه نمی نویسند، بلكه هدف آنها از این كار رسیدن به لذت خلق كردن است، لذتی كه با دیدن حاصل كار آنها را فرا می گیرد.» شاهد این ماجرا همكاری جمع دوستانه چهارصد هزار نفری پروژه گنو برای توسعه «لینوكس» است در حالی كه جمع برنامه نویسان مایكروسافت از ده هزار نفر بیشتر نیست. البته بد نیست بدانید كه بخش قابل توجهی از انرژی برنامه نویسان پروژه گنو صرف خنثی سازی كارشكنی های تولیدكنندگان نرم افزار می شود. به عنوان نمونه شركت مایكروسافت از در اختیار قراردادن جزئیات شیوه پارتیشن بندی NTFS - یكی از روش های قرار دادن اطلاعات روی هارد دیسك _ به عموم خودداری می كند. در نتیجه برنامه نویسان پروژه لینوكس مجبور شدند این شیوه را به روش آزمون و خطا و مهندسی معكوس كشف كنند. به همین دلیل است كه اكنون كلیه بسته های نرم افزاری مجانی كه با پارتیشن NTFS كار می كنند، فقط امكان خواندن از آن را برای كاربر فراهم می نمایند و توانایی نوشتن را با هشدار و به مسئولیت كاربر در اختیار او می گذارند.از طرفی دیگر عدم همكاری تولیدكنندگان سخت افزار با برنامه نویسان پروژه «گنو / لینوكس» نیز باعث شده است كه همه بار تولید راه انداز سخت افزار بر دوش برنامه نویسان پروژه گنو بیفتد. اتفاقی كه افتاده یادآور جمله معروف گاندی است: «ابتدا تو را نادیده می گیرند، سپس مسخره ات می كنند و بعد با تو می جنگند. ولی در نهایت پیروزی از آن توست.» و به جرات می توان گفت كه «لینوكس» تا یك قدمی پیروزی پیش آمده است، امروزه حدود ۷۰ درصد از كل اطلاعات اینترنت بر روی سرویس دهنده های تحت سیستم عامل «لینوكس» قرار دارد. شركت اوراكل، مطرح ترین تولیدكننده برنامه های ایجاد و مدیریت بانك های اطلاعاتی آخرین نسخه برنامه خود را فقط برای اجرا بر بستر «لینوكس» عرضه كرده است.این همه اطمینان به «لینوكس» برای چیست؟ برای آنكه جهان امروز بیش از هر چیز جویای امنیت است؛ امنیتی كه در «لینوكس» به واسطه دیواره آتش و لایه های امنیتی مختلف فراهم شده است. تقریباً هیچ ویروسی برای «لینوكس» شناخته نشده است و كرم های رایانه ای (برنامه های مخرب) نهایتاً توانایی از بین بردن محتویات دایركتوری خانگی یك كاربر _ نه كل سیستم _ را دارند. این طور نیست كه «لینوكس» فاقد هرگونه اشكال امنیتی باشد.ولی بازمتن بودن آن باعث می شود بسیاری از اشكالات امنیتی، پیش از ایجاد خسارت و در مراحل توسعه و برنامه نویسی كشف و اصلاح شوند. در صورتی كه در سیستم عامل ویندوز برای مشخص شدن ضعف های امنیتی باید هزینه سنگین ناشی از خسارت های آنها را بپردازیم. از دیگر مزایای «لینوكس» می توان به پایداری بسیار بالا به دلیل طراحی درست هسته، عدم از كار افتادن كل سیستم به علت اشكال در یك قسمت از آن، سرعت بالای سیستم عامل، توانایی اجرای همزمان چند وظیفه از سوی چند كاربر، چندكاربری بودن به معنای واقعی و قابلیت اجرا بر روی سخت افزارهای مختلف را نام برد. سیستم عامل «لینوكس» حتی این امكان را دارد كه از آن بتوان به صورت یك سیستم زنده و قابل حمل استفاده كرد؛ یعنی می توان آن را بدون نیازی به نصب و از روی یك سی دی اجرا كرد؛ نام یكی از توزیع های این «لینوكس» زنده «ناپیكس» (Knopixx) است. نسخه ای فارسی از «ناپیكس» ساخته شده كه نام آن «شبدیكس» است.نشان «لینوكس» یك پنگوئن است. برخلاف سایر سیستم عامل های تجاری، این نشان زیاد جدی نیست! این پنگوئن تنبل نشسته كه «توكس» نام دارد، مظهر پایداری «لینوكس» است. این نشان داستان جالبی دارد. «لینوكس» در ابتدا هیچ علامتی نداشت. هنگامی كه «لینوس توروالدز» برای تعطیلات به استرالیا رفته بود، موقع بازی با یك پنگوئن، دست او را گاز گرفت! همین ایده ای شد تا از به عنوان نشان «لینوكس» استفاده كند.
• لینوكس در ایران
حدود دو سال است كه دولت جمهوری اسلامی ایران پروژه ای را برای فارسی سازی «لینوكس» و نهایتاً تولید سیستم عامل ملی تدوین كرده است. تصویب این طرح به پیشنهاد «مركز فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته شریف» (AICTC) و با مدیریت این مركز انجام شد. این پروژه از پنج پروژه زیر تشكیل شده است:
۱ _ توسعه نرم افزارهای منبع آزاد
۲ _ تدوین استراتژی استفاده از نرم افزارهای منبع آزاد
۳ _ پروژه لینوكس فارسی
۴ _ توسعه كاربردهای لینوكس
۵ _ تشكیل انجمن Open Source ایران
طبق برنامه زمان بندی شده نیمه سال ۲۰۰۶ میلادی باید شاهد اتمام این پروژه باشیم!
• لینوكس: یكی از زیباترین دستاوردهای بشری
لینوكس در سایه همكاری و تبادلات علمی هزاران نفر در سرتاسر جهان ایجاد شده و توسعه یافته است. گستردگی این مشاركت به قدری است كه سیستم عامل لینوكس را «زیباترین دستاورد همكاری جمعی بشر» نامیده اند. فرهنگی كه بر جامعه لینوكس و بازمتن حاكم است فرهنگ یاری، اشتراك اطلاعات و تلاش برای بهبود هر چه بیشتر محصولات است. هر كس می خواهد با این سیستم عامل كار كند، باید تمامی دیدگاه ها و عقاید قبلی خود را درباره نرم افزار و سیستم عامل كنار بگذارد و با یك دیدگاه جدید وارد دنیای لینوكس شود، چون «لینوكس» در جهانی با فرهنگ متفاوت زندگی می كند.

• سایت هایی در مورد لینوكس
هسته لینوكس:
Kernel. Org
كدها و بسته های نرم افزاری لینوكس:
www.sourceforge.net
www.rpmfind.net
www.linux.org
پخش های لینوكس:
www.redhat.com
زیربنای محیط گرافیكی:
www.x.org
پروژه KDE:
www.kde.org
پروژه Gnome:
www.gnome.org
پروژه سیستم عامل ملی:
www.farsilinux.org
لینوكس برای ایرانیان:
www.technotux.com
منابع:
www.technotux.com
www.gnu.org
www.linux.org
kernel.org
www.linuxiran.org
www.farsilinux.org

شایان سهند

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا