غار هامپوئیل (کبوتر) ، مراغه

غار كبوتر مراغه كه در اصطلاح محلی به غار هامپوئیل معروف است در 15 كیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده است.
این غار در كمره‌ كوهی صخره‌ای، رو به جنوب قرار گرفته است و از بستر رودخانه موردی چای حدود 1600 متر ارتفاع دارد. دهانه‌ غار 8 متر است و ارتفاعش به 25 تا 40 متر می‌رسد. طول و عرض میدان اول غار تقریباً 40 تا 60 متر است. در ابتدای ورود به غار، كتیبه‌ای به زبان روسی دیده می‌شود كه تاریخ آن مربوط به سال 1925 میلادی است.
اهمیت غار كبوتر به خاطر وجود چاه‌‌های عمیق و مخوفی است كه به صورت تندره‌های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می‌شود. این غار بیش از غارهای دیگر مورد توجه غارشناسان، محققان و كوهنوردانی است كه همه ساله برای بازدید از آن به این منطقه سفر می‌كنند.
از دهانه غار كه وارد می‌شویم به محوطه وسیعی می‌رسیم كه در سقف آن دو حفره جالب توجه وجود دارد. در قسمت شمال شرقی انتهای میدان اول، راهرویی بسیار تنگ وجود دارد كه راه ورود به میدان دوّم است. در میدان دوم، چهار راه وجود دارد كه دو راه به میدان اول، یكی به سمت داخل غار و راه بعدی كه راهروی تنگی است به محوطه دیگری در جنوب شرقی غار باز می‌شود.
در سمت شمالی و شمال شرقی میدان دوم، چهار حفره و فرورفتگی گود به چشم می‌‌خورد كه نشان‌دهنده وجود چهار حلقه چاه عمیق است. همه ساله تغییرات زیادی در داخل غار اتفاق می‌افتد. تغییرات عمده میدان اول و دوم از نظر زمین‌شناسی پیدایش خاكستر است كه گاهی تا قوزك پا و حتی تا زانو می‌رسد. داخل چاه‌های متعدد غار، دو سُفره آب وجود دارد كه یكی به علت ریزش از بین رفته، ولی در چاه دیگر آب وجود دارد و صدای جریان آن از بالا به گوش می‌رسد. در اطراف چاه‌ها و دیواره‌ها و سقف میدان دوم رسوبات آهكی و استلاكتیت، مناظر جالب توجه و زیبایی به وجود آورده است. هوای غار بسیار مرطوب است و در انتهای آن به خصوص در كنار چاه سوم و چهارم هوای كافی وجود ندارد و برای رسیدن به كنار چاه‌‌‌های غار،‌ بدون تجهیزات كافی مانند طناب،‌ نورافكن، وسایل ایمنی، كپسول هوا و راهنما امكان‌پذیر نیست. در حال حاضر این غار تحت مدیریت و بهره‌‌برداری سازمان‌یافته نیست.