مالاریا

بیماری مالاریا که توسط یک انگل تک‌سلولی به نام پلاسمودیوم ایجاد می‌شود، به عنوان یکی از مشکلات عمده بهداشتی جهان و مانع مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی مطرح است به گونه‌ای که تقریباً نیمی از جمعیت جهان در بیش از یک ‌صد کشور، در معرض خطر بیماری قرار دارند. مالاریا، به طور معمول به عنوان بیماری مناطق گرمسیر شناخته می‌شود که انگل عامل آن، توسط پشه آنوفل انتقال داده می‌شود و در واقع هنگامی که این پشه افراد را به قصد مکیدن خون نیش می‌زند، می‌تواند سلول‌های بیماری‌زا را که در خون‌ وجود دارد مکیده، در نوبت بعدی که فرد دیگری را نیش می‌زند، به وی انتقال دهد. این پشه به طور عمده در آب و هوای گرم و به ویژه در اطراف آب‌های راکد و آلوده رشد و تکثیر پیدا می‌کند. این بیماری نه تنها در نواحی گرمسیری آفریقا، یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر کودکان است، بلکه با ایجاد کم‌خونی در کودکان و زنان باردار، آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر بیماری‌های دیگر را هم افزایش می‌دهد. عوارض این بیماری که باعث اتلاف نیروی کار می‌شود و در وضع اقتصادی، اجتماعی و کشاورزی کشورها اثر می‌گذارد به همراه شیوع و مرگ‌ومیر بالای آن، اهمیت بهداشتی قابل توجهی به آن داده است.
کشور ما هم یکی از مناطق مالاریاخیز جهان به شمار می‌رود و با در نظر گرفتن شاخص‌های مختلف، می‌توان سه منطقه را در ارتباط با مالاریا در کشور معرفی کرد. منطقه اول که خوشبختانه بیشترین جمعیت یعنی حدود ۷۰ درصد جمعیت کشور را در بر می‌گیرد و مالاریا در آن تحت کنترل است، شمال رشته کوه‌های زاگرس را شامل می‌شود. در مناطق غربی و جنوب غربی کشور که چیزی نزدیک ۲۵ درصد جمعیت را در خود جای داده است، مالاریا وجود دارد ولی به طور محدود و در حال مهار شدن است. اما در منطقه جنوب شرقی کشور با جمعیتی حدود ۵ درصد کل کشور که شامل استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و قسمت گرمسیری استان کرمان است، مالاریا هنوز به عنوان یک مشکل بهداشتی عمده خودنمایی می‌کند. پیدایش انواع پشه‌های مقاوم به حشره‌کش‌ها و انگل‌های مقاوم به داروها و نیز تردد وسیع مهاجران خارجی کشورهای همسایه شرقی، از جمله موانع مهم کنترل موفقیت‌آمیز این بیماری بوده‌اند. البته این را هم باید از اذعان داشت که بروز سالانه بیماری در کشور، رو به کاهش است ولی هر ساله چندین هزار نفر افراد آلوده از کشورهای افغانستان، پاکستان و حتی بنگلادش با ورود به کشور ما، مناطق پاک‌شده از بیماری را نیز آلوده می‌سازند. در داخل کشور نیز به طور برجسته می‌توان از شهرستان‌های چابهار و ایران‌شهر به عنوان دو کانون اصلی شیوع این بیماری که به ویژه از انواع ویراکس و فالسیپاروم می‌باشد، اشاره کرد.
مهم‌ترین علامت بالینی این بیماری، تب‌های شدید متناوب است که با علایمی نظیر لرز، تعریق شدید،‌ سرفه،‌ اسهال، تهوع و استفراغ و گاهی سردرد، ناراحتی تنفسی یا دردهای مفصلی همراه می‌شود. زمان متناوب تب نیز به گونه انگلی بیماری‌زا بستگی دارد و معمولاً ۲ یا ۳ روز یک بار و به صورت شدید رخ می‌دهد. از علایم هشداردهنده این بیماری هم می‌توان به تیره شدن رنگ ادرار، تشنج و زردی اشاره داشت. این بیماری اگر به طور قطعی توسط پزشک و با روش‌های بالینی و نیز آزمایشگاهی تشخیص داده شود باید به طور کامل درمان شود که بسته به گونه بیماری‌زا و نیز شرایط بیمار از قبیل سن یا مثلاً بارداری در زنان، درمان‌ها متفاوت خواهد بود.
همچنین بررسی موارد تماس و گرفتن شرح ‌حال از افراد بیمار برای جستجوی موارد جدید و تشخیص زودرس و درمان سریع آن‌ها، بسیار مهم و کمک‌کننده است. در صورتی که بیمار جزء گروه پرخطر ابتلای بیماری است یا اطرافیان وی هم سابقه مسافرت به مناطق شیوع وسیع این بیماری را دارند، پزشک باید منتظر شروع علایم وسیع بیماری نماند و اقدامات تشخیصی و درمانی خود را آغاز کند.
از سوی دیگر در صورت مشاهده افزایش موارد مشاهده بیماری در یک منطقه که شیوع کمی داشته است، بررسی محیط و مطالعات حشره‌شناسی برای شناسایی ناقلین ضروری است. پس از آن هم بهسازی محیط جهت از بین رفتن یا کاهش محل زندگی و تکثیر پشه‌های آنوفل با خشکاندن آب‌های غیر مفید و راکد و کنترل آب‌ها از لحاظ رشد و تکثیر حشرات به وسیله مواد شیمیایی و سموم از دیگر اقداماتی است که در هر منطقه می‌توان انجام داد.
اما برخی توصیه‌ها هم برای افراد عادی است که امکان دارد با این بیماری و پشه‌های آنوفل که ناقل آن هستند مواجهه پیدا کنند؛ محافظت از گزش توسط پشه با پوشیدن لباس‌های آستین بلند و نیز استفاده از توری برای پوشاندن درها و پنجره‌ها و حتی نصب پشه‌بند در اطراف رختخواب، از جمله اقدامات ساده‌ای است که می‌تواند کمک مؤثری در پیشگیری از این بیماری داشته باشد. همچنین افرادی که قصد سفر به مناطق پرخطر را دارند، بهتر است از پیشگیری دارویی استفاده کنند که در مناطق با خطر پایین یا همان مناطق شهری، کلروکین داروی مناسبی است و در مناطق با خطر بالا و نیز مناطقی که نسبت به این دارو مقاومت ایجاد شده است، باید از سایر داروها بهره گرفت و البته باید توجه داشت که این پیشگیری دارویی باید به طور کامل از یک هفته قبل از ورود به منطقه آلوده تا ۴ هفته بعد از ترک محل و از آن مهم‌تر با تجویز و صلاح‌دید پزشک صورت پذیرد.

منبع : پیک تندرستی