پزشکیان، وزیر سابق بهداشت در گفتگو با سپید

● اصل، رضایت مردم است
یکی از عوامل پیشرفت در هر زمینه، نقد منصفانه و عادلانه عملکرد افراد و سازمان‌ها است که کمک می‌کند تا مشکلات و کاستی‌ها نمایان شود و به فکر چاره‌جویی برای حل آنها بیفتیم و همچنین نکات مثبت را تقویت کنیم تا در آینده به پیشرفت‌های بیشتری نایل شویم. اکنون پس از حدود ۲۷ ماه از شروع کار دولت نهم،‌ با دکتر پزشکیان، وزیر سابق بهداشت در مورد عملکرد این وزارتخانه در این مدت به صحبت می‌نشینیم. یکی از عوامل پیشرفت در هر زمینه، نقد منصفانه و عادلانه عملکرد افراد و سازمان‌ها است که کمک می‌کند تا مشکلات و کاستی‌ها نمایان شود و به فکر چاره‌جویی برای حل آنها بیفتیم و همچنین نکات مثبت را تقویت کنیم تا در آینده به پیشرفت‌های بیشتری نایل شویم. اکنون پس از حدود ۲۷ ماه از شروع کار دولت نهم،‌ با دکتر پزشکیان، وزیر سابق بهداشت در مورد عملکرد این وزارتخانه در این مدت به صحبت می‌نشینیم.
● آقای دکتر، با توجه به اینکه برنامه چهارم در زمان وزارت شما شروع شد،‌ به نظر شما چه مقدار از اهداف برنامه‌ تحقق یافته؟
▪ درباره موضوع برنامه و اهداف آن در زمان وزارت بنده،‌ همکاران تلاش‌های زیادی در آن زمان انجام دادند تا بتوانند به نیات بزرگی که از نظر اعتقادی لازم بود برسیم. اول بحث مشارکت عادلانه مردم در وضعیت بیمه‌ها بود. یعنی هر کس پول بیشتری دارد، پول بیشتری برای بیمه پرداخت کند. یعنی مشارکت براساس سرمایه باشد و بدین ترتیب توجه بیشتر به افراد آسیب‌پذیر صورت گیرد . هدف دیگر، رفتن به سمت عدالت بود. درباره پرداخت هزینه‌های درمانی از سوی بیماران قرار بود که حداکثر، مردم ۳۰ درصد هزینه بخش درمان را بپردازند و ۷۰ درصد را دولت، بیمه و یا سیستم‌های پشتیبانی پرداخت کنند.
● کاهش سالانه‌ای نیز در این زمینه درنظر گرفته شده بود؟
▪ اگر طبق برنامه‌ریزی ما پیش می‌رفتیم،‌ سالانه باید ۲۵ تا ۳۰ درصد به بودجه بهداشت و درمان (علاوه بر تورم موجود) اضافه می‌شد، تا بتوانیم در عرض چهار سال به اهداف برنامه برسیم. در سال اول برنامه نیز ما جلوتر از این عدد رفتیم و حدود ۵۵ درصد رشد در بودجه و اعتبارات وزارت بهداشت را شاهد بودیم که این برای تحقق اهداف برنامه تحول چشم‌گیری بود.
● آیا در دولت نهم نیز این روند ادامه داشته؟
▪ ادامه برنامه براساس منابع است، چون اگر منابع نداشته باشیم، هر گونه برنامه‌ریزی به شکست منجر خواهد شد. باید گفت که در این زمینه وزارت بهداشت دردو سال گذشته، روند رو به عقب داشته است. چون چه در سال ۸۵ و چه در سال ۸۶ رقم افزایش اعتبارات حتی به اندازه تورم نیز نبوده است. متاسفانه این حرف یعنی در مضیقه قرار گرفتن مردم (به خصوص قشر آسیب‌پذیر) و ضعیف‌تر شدن افراد ضعیف و این با شعار عدالت و مهرورزی دولت محترم، در عمل فاصله زیادی دارد. اگر هدف ما طبق فرمایش مقام معظم رهبری این باشد که وقتی مردم وارد بیمارستان می‌شوند، دغدغه‌ای جز درد و بیماری نداشته باشند، این نوع حرکت ما را از هدف دور و وضعیت مردم را بدتر می‌کند. در این موارد تمام افرادی که سهمی در تحقق این برنامه و اهداف دارند، اعم از دولت و مجلس محترم و تمام افرادی که در بخش بهداشت و درمان مداخله دارند،‌ باید تلاش کنند تا این حق در جهت اهداف برنامه محقق شود. ما نمی‌گوییم که در عرض یکی دو سال باید این گونه شود اما جهت‌گیری‌ها باید به آن سمت باشد.
● ارزیابی شما از مدیریت منابع در حوزه بهداشت چیست؟
▪ اعتقاد بنده، اجرای عدالت است. اگر ما بخواهیم به صورت علمی حرکت کنیم، اول بحث منابع،‌ دوم تخصیص‌ها و سوم اعتبارات پرداخت مطرح است که هم در گذشته و هم در حال حاضر، بی‌عدالتی وجود داشته اما در واقع ما به سوی اصلاح آن حرکت کردیم. ما تلاش کردیم با استفاده از طرح پزشک خانواده،‌ منابع را عادلانه به همه نقاط اختصاص دهیم و این روش خرید خدمت‌ها و گرفتن خدمت را اصلاح کنیم. سعی کردیم چارچوبی را اتخاذ کنیم که خدمات در تمام نقاط کشور متناسب با جمعیت آنجا اختصاص یابد. بودجه‌بندی عملیاتی و مبتنی بر مدیریت و عملکرد صحیح، حساسیت اصلی ما در بخش‌های بیمارستانی بود.
● به نظر شما طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع بیماران، در دولت نهم نیز به خوبی اجرا شد؟
▪ من همان زمان هم گفتم که این طرح حدود ۱۰ تا ۱۲ سال زمان نیاز دارد. به نظر بنده، این طرح به سطوح بعدی انتقال نیافته و پس از دوره استقرار اولیه، کار قابل توجهی برای ادامه این طرح صورت نگرفته است. ما در مرحله اول سعی کردیم که سطح اول استقرار پزشک‌ها و ایجاد داروخانه‌ها در روستاها انجام شود. تلاش کردیم تا مراکز را تجهیز و تعمیر کنیم و برای ادامه کار هم برنامه‌های لازم طراحی گردید. قدم‌های بعدی، استقرار این سیستم در سطوح شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها بود که فرصت استقرار آنها به ما نرسید. به غیر از آن، ایجاد سیستم IT، آموزش پزشکان، اصلاح مکانیسم پرداخت‌ها و ایجاد سیستم نظارت نیز برای اجرای طرح پزشک خانواده کاملا ضروری بود که متاسفانه پیگیری جدی نشده است. البته وزارت بهداشت فعلی برای استقرار این طرح، عزم جدی دارد که این خود قابل تقدیر است اما متاسفانه شاهد کمبود و یا عدم حضور افراد کارشناس و خبره‌ای در وزارتخانه هستیم که توانایی انجام این کار را داشته باشند.قصد ما این بود که براساس عملکرد مطلوب، اختیارات و بودجه در اختیار بیمارستان‌ها قرار بدهیم و از آنها مسوولیت طلب کنیم. یعنی بیمارستان‌ها مراکز خود مختار، اما نه رها باشند که براساس مقررات تعیین شده از سوی وزارتخانه‌، در برابر خدمات تعریف شده با تعرفه مشخص پاسخگوی مردم باشند و قطعا رضایت مردم شرط ارایه مطلوب این خدمات است
● ارزیابی شما از تاسیس وزارت رفاه در کنار وزارت بهداشت چیست؟
▪ از همان ابتدا نیز مخالف تاسیس وزارت رفاه بودم، چون یک کار غیرعلمی و غیرکارشناسی بود اما گفتند که هر چیزی که وزارت بهداشت در قبال سطح بندی و ارجاع و پزشک خانواده بگوید، وزارت رفاه موظف به اجرای آن است که در عمل این اتفاق نیفتاد. شما نمی‌توانید سیاستگذاری‌ها را در وزارت بهداشت انجام دهید ولی منابع و اختیار هزینه کردن پول را به یک وزارت دیگر واگذار کنید و وقتی هم مشکلی پیش می‌آید، از وزیر بهداشت جواب بخواهید. پول، بیمه و اختیار عقد قرارداد با هر کسی که باشد،‌ طبعا باید پاسخگو نیز باشد که متاسفانه نیست. وزارت رفاه سازمانی موازی با وزارت بهداشت است که اگرچه قدرت و پول را در اختیار دارد اما پاسخگو نیست.
● خصوصی‌سازی در کم کردن مشکلات موثر است؟
▪ بارها گفته‌ام که واگذاری بخش‌ها با مساله خصوصی‌سازی نباید اشتباه شود. چون درمان و سلامت مردم را نمی‌توان به بازار خصوصی واگذار کرد. این حرف تمام دنیا و حرف هر موسسه اقتصاد سلامت در دنیا است. اما برای این که یک مدیریت مناسب، عملکرد بهتر و نیز پاسخگویی درست داشته باشیم، باید یک مدیریت شبیه مدیریت خصوصی راه بیندازیم. با واگذاری اختیار در چارچوب سیاست‌های وزارت بهداشت، ارایه یک خدمت بهتر به مردم قابل حصول است. در این واگذاری بیمار با مرکز درمانی رابطه مالی ندارد و رابطه مالی میان وزارتخانه با مرکز طرف قرارداد است. هر کس خدمت بهتری ارایه دهد مطمئنا امتیاز می‌گیرد و هر کسی خدمت ضعیف ارایه کند، لغو قرارداد خواهد شد. شاخص به کارگیری نیروی انسانی، رضایت مردم و نیز کم کردن هزینه‌ها و دستیابی به کیفیت بهتر است و در این شاخص اقشار آسیب‌پذیر باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند.
● از وضعیت آموزشی و پژوهشی در حوزه سلامت چه ارزیابی دارید؟
▪ در زمینه آموزش باید بگویم که وقتی در سیستم بیمارستانی، اعضای هیات علمی، بیماران را در بیمارستان جراحی نمی‌کنند و یا اگر می‌کنند، پول اضافه می‌گیرند و رفتار براساس مسوولیت‌پذیری نیست، نمی‌توانید از دانشجویانی که در این فضا تربیت می‌شوند،‌ انسان‌هایی مسوول و به فکر جامعه تربیت کرد. البته استثناهایی نیز وجود دارد. منظور من اشکال سیستم است که در چنین ساختاری نمی‌توان انسان‌های خوبی آموزش داد.
در زمینه پژوهش نیز باید بگویم که روند پژوهش یک روند یکی دو ساله نیست که به وجود بیاید و یا تخریب شود. زیرساخت‌ها موجب پیشرفت و یا عقبگرد پژوهش می‌شوند و آن هم نیاز به زمان دارد. نتایج اقدامات پژوهشی بعد سال‌های متمادی بروز می‌کند و منابع است که سبب رشد و یا تضعیف پژوهش می‌شود.

منبع : هفته نامه سپید