یکشنبه, ۱۶ دی, ۱۴۰۳ / 5 January, 2025
مجله ویستا
دیوانه بلندپروازی که مالیات او را کشت
«آوانس اوگانیانس» به نوشته «تاریخ سینمای ایران» جمال امید، مهاجری ارمنی روس بود كه در سال ۱۲۷۹ در عشق‌آباد تركمنستان متولد شد. البته روایت‌ها در مورد محل تولد او متفاوت است: كتاب فرهنگ سینمای ایران نوشته حمید شعاعی آورده كه «اوگانیانس» یكی از ارامنه ایران بود كه در سال ۱۲۷۹ در مشهد متولد شد و در سال ۱۳۰۴ به اتحاد جماهیر شوروی مهاجرت كرد و پس از اتمام تحصیلات سینمایی‌اش در آن كشور در اوایل سال ۱۳۰۸ به ایران بازگشت. خود اوگانیانس هم، یك بار در گفت‌وگویی عنوان كرده بود كه در قفقاز متولد شده است، كه دخترش آن را تكذیب كرده و محل تولد او را «عشق‌آباد» ذكر كرده است.
به هرحال، محل تولد او هركجا باشد، «اوگانیانس» در سال ۱۳۰۸ پس از تمام كردن تحصیلات سینمایی‌اش در مسكو، به دلیل مسائل و مشكلات مالی فراوانی كه داشت از همسرش جدا شده و به همراه دخترش «زما» به مشهد آمده و پس از آن راهی تهران شد. او در اوایل ورودش به ایران اصلا قادر به حرف زدن به زبان فارسی نبود و سالها بعد هم نتوانست این مشكل را حل كند، چنانكه اغلب به زبان تركی درس می‌داد و به نوشته «تاریخ سینمای ایران» اغلب شاگردانش بسختی درس‌ها و نظرات او را می‌فهمیدند.
البته او پیش از آمدن به ایران، ابتدا به عشق آباد رفت تا فیلمی تركمنی به نام «گل و ایتالماز» بسازد. او پس از ساخت این فیلم، تلاش كرد كه در آنجا مدرسه هنرپیشگی را تاسیس كند و چون موفق نشد به ایران آمد و فكر تاسیس مدرسه فیلمسازی و سینمایی در ایران را با یكی دیگر از مهاجران روسی كه در آن زمان صاحب سینما مایاك بود گریشا ساكوارلیدزه در میان گذاشت و سپس با كمك‌های مالی او كارش را در این زمینه آغاز كرد.
سرنوشت او، پس از این، بسان دیگر پیشروی سینمای ایران، یعنی «عبدالحسین سپنتا» بسیار تلخ بود. او پس از اینكه «مدرسه آرتیستی سینما» را دودوره كامل اداره كرد و شاگردانش را فارغ‌التحصیل كرد و پس از اینكه دو فیلم بلند سینمایی به نام‌های «آبی و رابی» و «حاجی‌آقا آكتور سینما» ساخت، در افتتاح دوره سوم مدرسه آرتیستی و نیز ساخت سومین فیلمش ناكام ماند و تلاش‌های او برای تاسیس استودیو فیلمسازی و تولید فیلم ایرانی، بسیار شبیه تلاش‌های ناكام «سپنتا» بود كه ماه گذشته پرونده‌اش را در همین صفحات خواندیم.
«آوانس اوگانیانس» وقتی در ایران از تلاش‌ها و فعالیت‌هایش به نتیجه‌یی نرسید، در سال ۱۳۱۷ به همراه دخترش ایران را به قصد هندوستان ترك كرد. او رفت تا شاید بتواند در استودیوهای سینمای هند پا جای پای «سپنتا» بگذارد، اما شانس اینجا هم با او یار نبود. آن سالها، سالهای انقلاب بزرگ هند بود و «اوگانیانس» به دلیل این شرایط، نه تنها نتوانست توفیقی در فیلمسازی به دست آورد، بلكه به این دلیل كه در فعالیت‌های سیاسی درگیر شده بود، مدتی نیز به زندان افتاد. هم بند او، عبدالرحمن سیف آزاد، روزنامه نگار ایرانی بود كه انگلیسی‌ها این دو را به جرم فعالیت‌های جاسوسی دستگیر كرده بودند.
اما روایت دیگر هم این است كه «اوگانیانس» به دلیل اعتباری كه به دلیل تاسیس مدرسه فیلمسازی در ایران به دست آورده بود، در هند مورد استقبال فراوان قرار گرفت و حتی در اواخر سال ۱۳۱۸ توانست مدرسه آرتیستی سینما را در هند تاسیس كند و پس از آن هم به عنوان یك كارشناس سینما در آن كشور مورد استقبال فراوانی قرار گرفت.
در مورد فعالیت‌های دیگر اوگانیانس در هند، اطلاعات چندانی در دسترس نیست و نزدیكانش هم سالها بعد گفتند كه او اصلا مایل به بازگویی اتفاقاتی كه بر او در هند رخ داده بود، نبوده است. به هر تقدیر، پس از جنگ دوم جهانی، در سال ۱۳۲۶، «اوگانیانس» از طریق بندرانزلی وارد ایران شد و این به این معناست كه او در این اثنا سفری هم به شوروی داشته و از آن طریق به ایران بازگشته است. او هنگام ورود به ایران، ترسان، ناامید، مایوس و دلزده بوده و در همان زمان با یك زن آرایشگر لهستانی آشنا شده و با او ازدواج كرد. چند سال بعد، دوباره به تهران آمد و در سال ۱۳۳۰ مسلمان شد و نام «رضا مژده» را برای خود انتخاب كرد. پس از آن به عنوان پروفسور رضا مژده به تبلیغ درمان طاسی سر پرداخت و به همین منظور مطبی هم در خیابان غزالی برای خود دست و پا كرد و پس از آن هم كارش را توسعه داد و حتی دارویی را به عنوان آخرین و جدیدترین روش برای جلوگیری از طاسی سر روانه بازار كرد.
در این سالها، كوشان دوباره فیلمسازی را در ایران رونق داده بود. وسوسه سینما هنوز در دل «اوگانیانس» بود و به همین دلیل در سال ۱۳۳۳، او خواست فیلم «سوار سفید» را در «دیانا فیلم» كارگردانی كند. اما به دلیل اینكه «اوگانیانس» قادر به ایجاد ارتباط با دیگران نبود شاید به دلیل ضعف در زبان فارسی تهیه فیلم متوقف شد. این، حال «اوگانیانس» را بدتر هم كرد. وسوسه سینما پس از بیست سال او را رها نكرده بود و بدین ترتیب توقف تولید «سوار سفید» برای او گران تمام شد. پس از موفق نشدن در این كار «اوگانیانس» یك بار دیگر خواست اختراعاتش را از سر بگیرد. اما حال او خوب نبود و در دو گفت‌وگوی مطبوعاتی، دروغ‌های بسیاری گفت و افسانه‌های فراوانی برای خود ساخت كه از نبرد با عقاب در ده‌سالگی‌اش شروع و تا اختراع دستگاه تخمه آفتاب‌شكن در تركمنستان را شامل می‌شد.
او حتی گفت كه در دوره‌یی قاضی بوده و حقوق خوانده كه اصلا درست نیست و در هیچ منبعی هم چنین خبری نیامده است حتی كار از این هم گذشت و «اوگانیانس» ادعا كرد هواپیمای جت را او اختراع كرده و اضافه كرد بزودی اتوبوس پرنده خواهد ساخت و شهرهایی برای آینده، همچون جزیره‌هایی متحرك بنیان خواهد نهاد.
هیاهوی «اوگانیانس» در این سالها بسیار بود، اما تنها عایدی این هیاهوها برای او، كه به موفقیت او در روزنامه‌ها، آن هم موفقیت تخیلی در روزنامه‌ها انجامیده بود، مالیات پروپیمانی بود كه دولت برای او نوشت. این یك اتفاق خنده‌دار هم بود كه باعث مرگ او شد. ممیزان مالیاتی به دلیل اختراعاتی كه او به خود نسبت می‌داد، شصت هزار تومان مالیات برایش نوشتند و او پس از دریافت برگه‌های مالیاتی سكته كرد و ساعتی بعد در بیمارستان درگذشت. در حین درگذشت، او در تدارك ساخت فیلمی بود تا دوری سی ساله‌اش از سینما به طریقی خط پایان داشته باشد.
«اوانس اوگانیانس» در شصت و یك سالگی در سال ۱۳۴۰ درگذشت. او كارهای دیوانه‌وار زیادی كرد و حتی در سالهای آخر عمر، همچون دیوانه‌ها شده بود، اما همه اینها خدمتی را كه او به سینما و فرهنگ ایران كرد، نمی‌توانند كتمان كنند. او دیوانه‌یی بود كه عاشق لاف زدن در مورد كارهای بزرگش بود و شاید فیلمسازی هم از بلندپروازی‌های او باشد، كه هرچه باشد، او به دلیل اولین بودنش شایسته تحسین است!
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست