معضل خودروهای فرسوده همچنان باقی است

این مسئله از آنجائی اهمیت پیدا می‌کند که از یک سو، هیئت دولت تصویب کرد از اول آذرماه ۱۳۸۳ از تردد خودروهای فرسوده تا مدل ۱۳۵۴ در تهران و ۶ شهر آلودهٔ کشور جلوگیری شود و از سوی دیگر برای نخستین‌بار به‌صورت جدی با واردات خودروی خارجی موافقت به‌عمل آمد. به‌نظر می‌رسید این بار دو طرح یاد شده به مرحلهٔ اجرائی برسد و بالاخره پس از سال‌ها بحث و گفتگو، اقدامی عملی در این راستا به‌عمل آید؛ اما در کمال تعجب سردار قالیباف فرمانده نیروی انتظامی کمتر از دو هفته مانده به اجراء طرح، نامه‌ای به سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهوری نوشت و طی آن اعلام کرد از آنجائی که زمینه‌های اجرائی مصوبه هیئت دولت برای جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده در تهران و ۶ شهر آلودهٔ کشور وجود ندارد، لذا این نیرو، طرح یاد شده را اجراء نخواهد کرد. البته این تمام ماجرا نبود، زیرا طرح واردات خودرو خارجی علیرغم اینکه از سوی دولت، آزاد اعلام شد؛ اما همچنان در پردهٔ ابهام قرار دارد و معلوم نیست که جنبهٔ اجرائی به خود گیرد.

مشکل چیست؟
در مورد خودروهای فرسوده و واردات خودروهای خارجی، مشکلات فراوانی وجود دارد. مباحث مربوط به این دو موضوع، از اواسط کار مجلس ششم حالت جدی به خود گرفت و این مجلس درصدد برآمد با تصویب طرحی، راه حلی ترکیبی برای طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و واردات خودروهای خارجی پیدا کند. طرح نمایندگان مجلس ششم عبارت بود از جمع‌آوری خودروهای فرسوده از طریق واردات خودرو خارجی. هم‌اکنون پیدا کردن راه‌حلی برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده از اهمیت حیاتی برخوردار است و دیر یا زود باید اقدامی عملی و جدی در این راستا صورت گیرد، زیرا خسارات ناشی از تردد ۳ میلیون خودروی کهنه و نیمه‌کهنه که به زودی کهنه خواهند شد، مصرف بالای سوخت به گونه‌ای که تعداد زیادی از این خودروها به‌ازاء هر صد کیلومتر ۱۵ لیتر بنزین و حتی بالاتر مصرف می‌کنند، کاهش ایمنی و افزایش مرگ و میر تصادفات جاده‌ای که بخشی از آن به خاطر فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی و خصوصی است، آلایندگی شدید هوا و بالاخره زشت شدن چهرهٔ شهرها از جمله دلایلی است که این مسئله، ضرورت اجراء طرح را برای کشور، حیاتی کرده است. همین مشکلات هم مورد توجه مسئولان و کارشناسان فنی نظام قرار گرفتو بالاخره جمعی از نمایندگان مجلس ششم نیز طرحی به‌منظور از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در دستور کار خود قرار دادند.
اگرچه این طرح، در مجلس ششم به سرانجام نرسید ولی به‌نظر می‌رسد با اعمال تغییراتی بتوان آن را اجرائی کرد. اهمیت این موضوع، از آنجا است که در جلسهٔ کمیسیون صنایع مجلس هفتم که سه‌شنبه مورخ ۲۶/۸/۱۳۸۳ برگزار شد، سردار انصاری معاونت راهنمائی و رانندگی ناجا اعلام کرد که بیش از ۶۰۰ هزار خودروی فرسوده در تهران و ۶ شهر آلودهٔ کشور تردد می‌کنند. این در حالی است که تا کنون حدود ۵ هزار خودرو توسط سایپا و ایران‌خودرو از رده خارج شده و دولت در همان تاریخ یعنی ۲۶/۸/۱۳۸۳ آئین‌نامه‌ای به تصویب رساند که به موجب آن، تسهیلات لازم برای از رده خارج کردن ۲۰ هزار خودروی فرسوده در اختیار مراکز و نهادهای ذیربط قرار گیرد؛ یعنی با تمام تلاش‌هائی که به‌عمل آمده است، تا کنون فقط یک درصد از خودروهای فرسوده از رده خارج شده است. به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد اگر دولت‌ بخواهد طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را به روال فعلی اجراء کند، سال‌های سال، طول خواهد کشید تا خودروهای فرسوده فعلی از رده خارج شود و این در حالی است که به موازات از رده خارج کردن خودروهای فرسودهٔ فعلی، خودروهای دیگری که در حال حاضر نیمه‌فرسوده به‌شمار می‌روند، تسلسل همچنان ادامه خواهد داشت و به این ترتیب، مشکل به قوت خود باقی خواهد ماند. مشکل دیگر این است که در حال حاضر، در ایران کارخانه‌های تفکیک قطعات خودروهای فرسوده وجود ندارد. این موضوع نیز می‌تواند به روند طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تأثیرات منفی به‌جای گذارد. مجموع عوامل یاد شده، باعث شده است تا از یک سو، تمام مباحث مربوط به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، بماند و از سوی دیگر، تمام مباحث مربوط به واردات خودرو نیز تحت تأثیر این موضوع، به‌ جائی نرسد. از سوی دیگر، هم‌اکنون ثابت شده که دولت از توان مالی لازم برای اجراء طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده برخوردار نیست و لازم است در این راه، از توان شرکت‌های خصوصی و حتی شرکت‌های خاجری مایل به اجراء این طرح، در ایران بهره گرفت.
نمایندگان مجلس ششم با علم به مسائل یاد شده، طرح جامعی را ارائه کردند که به‌نظر می‌رسد می‌تواند از سوی نمایندگان مجلس هفتم مورد توجه قرار گرفته و با انجام اصلاحاتی، آن را اجراء کرد.
براساس این طرح بخش خصوصی، اجازه پیدا می‌کرد به‌ازاء واردات خودروی خارجی به میزان ۴ هزار دلار یا ۴ سیلندر، ۴ دستگاه خودروی فرسودهٔ داخلی را خریداری و از رده خارج کند. براساس این طرح، فروشندگان خودروهای فرسوده نیز با دریافت وام با تسهیلات مناسب، در نوبت دریافت خودروهای ساخت داخل قرار می‌گرفتند.

مزایای طرح
این طرح مزایای فوق‌العاده‌ای که می‌توان برخی از آنها را به این شرح دانست:
- مابه‌التفاوت قیمت قابل توجه خودروهای وارداتی با خودروهای دولتی، انگیزهٔ فراوانی در بخش خصوصی ایجاد می‌کرد تا به جمع‌آوری خودروهای فرسوده در داخل کشور اقدام کنند. در کنار اجراء این طرح، دولت دیگر مجبور نیست مستقیماً وارد عمل شود. به همین دلیل، هزینهٔ چندانی را متحمل نمی‌شد.
- دولت از تصدی‌گری در امری که کلان محسوب نمی‌شود، معاف می‌شد و در مقابل، بخش خصوصی متصدی اجراء طرح به‌حساب می‌آمد. این مسئله، با روح برنامهٔ توسعهٔ کشور که تصریح دارد دولت از تصدی‌گری در امور جزئی خودداری کند، هماهنگی و انطباق کامل دارد.
- اجراء این طرح به قیمت خودروهای فرسوده لطمهٔ زیادی وارد نمی‌کرد، لذا صاحبان چنین خودروهائی که از اقشار ضعیف جامعه هستند، ضرر کمتری را متحمل می‌شوند.
- به خط تولید داخلی، آسیب کمتری وارد می‌شود، زیرا صاحبان خودروهای فرسوده به‌ازاء فروش خودرو فرسوده و دریافت مقداری وام و تسهیلات، به خریدار تولیدات داخل کشور تبدیل می‌شوند.
- کاهش مصرف سوخت؛ این موضوع اهمیت بالائی دارد. زیرا هم‌اکنون متوسط روزانهٔ مصرف بنزین در کشور ۶۲ میلیون لیتر در روز است که سالانه ۱۰ درصد افزایش مصرف داریم. بخشی از این مصرف بالا، به خاطر تردد خودروهای فرسوده و نیمه‌فرسوده‌ای است که تا ۱۸ لیتر در هر صد کیلومتر نیز سوخت مصرف می‌کنند، این در حالی است که خودروهای استاندارد جهانی از مصرف متوسط ۵ لیتر و حداکثر ۷ لیتر در هر صد کیلومتر برخوردار هستند.
- تأمین آهن‌آلات قراضه برای کارخانه‌های فولادسازی کشور، هم‌اکنون با کمبود آهن قراضه برای ساخت فولاد در کارخانه‌های فولادسازی کشور روبه‌رو است. به همین دلیل کارخانه‌ها مجبور می‌شوند برای ساخت فولاد از شمش خالص آهن استفاده کنند. قراضه کردن خودروهای فرسوده می‌توان بخش مهم و قابل توجهی از نیاز کارخانه‌های فولادسازی به آهن قراضه را تأمین کند، ضمن اینکه قیمت آهن قراضه‌های خودروهای فرسوده از قیمت پائین‌تری نسبت به شمش خالص آهن برخوردار هستند.

اشکالات طرح
این طرح علیرغم استقبالی که از آن، به‌عمل آمد، با برخی انتقادات به‌ویژه از سوی وزارت صنایع و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران مواجه شد. وزارت صنایع معتقد بود جایگزینی باید از طریق تولیدات داخل کشور انجام شود. هنگام بررسی شور دوم این طرح در مجلس ششم، مسئولان وزارت صنایع معتقد بودند نباید اجراء طرح از طریق واردات خودروی خارجی انجام شود، زیرا به بنیهٔ تولیدات داخل کشور آسیب وارد می‌کند. به هر حال، طرح مجلس ششم به فرجام نرسید و با پایان یافتن عمر این مجلس، طرح نیز به بایگانی رفت. با وجود این، دولت سعی کرد بدون اینکه مجلس شورای اسلامی قانونی را در زمینهٔ از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تصویب کند، خود وارد عمل شود و حداقل بخشی از طرح را اجراء کند. بر این اساس، هیئت دولت در سال ۱۳۸۲ تصویب کرد تا از ابتدای سال جاری از تردد خودروهای فرسوده در تهران و ۶ شهر آلودهٔ کشور جلوگیری شود و هم‌زمان تسهیلاتی برای مالکان خودروهای دارای پلاک شهری تهران، اصفهان، تبریز، شیراز، اراک و مشهد در نظر گرفته شود تا آنان بتوانند با استفاده از این تسهیلات، خودروهای خود را از رده خارج و با تولیدات داخل کشور جایگزین کنند. در واقع، دولت در این زمینه نظر وزارت صنایع را به آئین‌نامه تبدیل کرد و سپس آن را برای اجراء به مراکز و نهادهای ذیربط ابلاغ کرد؛ اما به‌دلیل عدم فراهم شدن زمینه‌های اجراء از ابتدای سال جاری به ابتدای آذرماه موکول شد و سپس برای مدتی نامعلوم، اجراء آن بار دیگر به تعویق افتاد. این موضوع، نشان می‌دهد علیرغم اینکه دولت مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای ذیربط با اجراء طرح موافق هستند، ولی به‌دلیل نبود منابع مالی لازم، از توان اجرائی کافی برخوردار نیست. به همین دلیل، در جلسهٔ روز سه‌شنبه کمیسیون صنایع در مورخ ۲۶/۸/۱۳۸۳ با حضور مقامات دولتی، صنعتی و انتظامی و نمایندگان زیادی از مجلس برگزار شد به وارد شدن بخش خصوصی برای اجراء طرح، تأکید کردند. در واقع تأکید دولت، نمایندگان مجلس هفتم، مسئولان وزارت صنایع و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و مقامات انتظامی به ورود بخش خصوصی برای اجراء طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تأکیدی بر بخشی از دیدگاه‌های نمایندگان مجلس ششم برای عملی کردن طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است. البته ضرورت‌های قانونی شدن نمایندگان مجلس ششم بیشتر احساس می‌شود، زیرا هم‌اکنون توان دولت برای عملی کردن چنین طرحی، کاملاً به نمایش گذاشته شده است. بنابراین می‌توان با تدوین طرحی جامع‌تر و یا با انجام اصلاحاتی در طرح مجلس ششم، طرحی عملی، جامع و علمی را برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده فراهم کرد.

منبع : خانواده سبز