دهان اژدها

افزایش اندازه لثه به طور معمول به وسیله عوامل موضعی مانند بهداشت ضعیف دهان، تجمع غذا و یا تنفس دهانی، یا شرایط سیستمیک مانند تغییرات هورمونی، دارو‌درمانی یا تومور ایجاد می‌شود...
به طور سنتی یک فرق میان هیپرتروفی لثه (افزایش در اندازه المان‌های سلولی که لثه را می‌سازند) و هایپرپلازی (افزایش واقعی در تعداد المان‌های سلولی) وجود دارد که هر دوی این المان‌ها به طور معمول در بیماری آماسی لثه وجود دارد. زمانی که ادم، پرخونی عروقی و انفیلتراسیون سلول آ‌ماسی بارز باشد، بزرگی لثه با عنوان هیپرپلازی آماسی لثه نامیده می‌شود.
زمانی که بزرگی لثه شامل بافت فیبروز متراکم وسیع به دنبال التهاب مزمن یا دیگر دلایل باشد با عنوان هیپرپلازی فیبروتیک لثه نامیده می‌شود. اصطلاح ژنژیویت هیپرپلاستیک مزمن برای هر یک از دو پروسه به کار می‌رود. حجیم شدن لثه ممکن است در ارتباط با طیف وسیعی از عوامل موضعی و سیستمیک باشد. حجیم شدن لثه با برخی از فاکتورها بیشتر دیده می‌شود که این عوامل عبارتند از: محرک‌های موضعی، درمان با ضدتشنج‌ها، بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم و داروهای ایمونوساپرسیو، حاملگی و دیگر حالت‌های افزایش استروژن، لوسمی مونوسیتیک و اسکوروی.
● حجیم شدن آماسی لثه
در بیشتر موارد، حجیم شدن آماسی لثه در نواحی با بهداشت ضعیف، مناطق تجمع غذا یا دیگر تحریکات موضعی که به سادگی کنترل نمی‌شود، شروع می‌گردد. پاکت‌های کاذب که به علت بزرگی لثه شکل می‌گیرد، نگهداری مطلوب بهداشت دهان را مشکل می‌سازد. لثه، شیشه‌ای، نرم و ادماتوز بوده، به سادگی خون‌ریزی می‌کند. بوی تعفن ممکن است به علت تجمع بقایای غذایی و تجمع باکتری‌ها در این نواحی غیرقابل دسترس به وجود آید. فقدان استخوان میان دیواره‌ای و جابه‌جایی دندان‌ها، در موارد طولانی‌مدت و مزمن لثه رخ می‌دهد. این تغییرات به طور شایع با عنوان ژنژیویت یا زمانی که این پروسه سبب از دست رفتن چسبندگی لثه و از دست دادن استخوان میان دندانی شود، با عنوان بیماری پریودنتال نامیده می‌شود. آماس لثه‌ای که به طور اولیه ناحیه قدامی ماگزیلا را درگیر می‌کند، در افرادی که تنفس‌ دهانی دارند مشاهده می‌شود.
درمان افزایش حجم‌های آماسی لثه شامل تثبیت بهداشت دهان، حذف فاکتورهای مستعدکننده موضعی در صورت امکان، حذف هر علت مستعدکننده سیستمیک و مراقبت‌های دقیق به وسیله بیمار است. در بیماران، هیپرپلازی لثه‌ای شدید، بافت‌های درگیر باید از طریق جراحی برداشته شوند و بافت باقی مانده نیز به دقت کنترل گردد. تمام محرک‌های موضعی مانند جرم، کناره‌های سرویکال حفره‌ها یا نواحی تجمع غذا باید تصحیح شود.
درمان موفقیت‌آمیز بزرگی لثه در تنفس‌ دهانی اساسا به حذف عادت بستگی دارد. بیمار باید به متخصص گوش و حلق و بینی برای مشخص شدن انسداد در راه‌های هوایی فوقانی (لوزه‌های بزرگ شده) مراجعه کند. درمان ارتودنسی ممکن است برای تصحیح اکلوژن لازم باشد تا بستن طبیعی لب‌ها را طی خواب ممکن سازد. یک محافظت‌کننده (مانند وازلین یا Orabase) ممکن است شب‌ها روی لثه استفاده شود.
● افزایش حجم فیبروتیک لثه‌ها
ضایعات لثه‌ای فیبروتیک، رنگ طبیعی صورتی دارند یا ممکن است کمی روشن‌تر از طبیعی باشند. بافت، سفت و دارای قوام فیبرو بوده که به آسانی خون‌ریزی نمی‌کند یا با فشار، گوده‌گذار نیست. مثال تیپیک فیبروز لثه در بزرگی لثه مرتبط با سرکوب‌کننده‌های ایمنی (مانند سیکلوسپورین)، مسدود کننده‌های کانال کلسیم یا فنی‌تویین (دیلانتین) و مشتقات آن است.
● هیپرپلازی ناشی از فنی‌تویین
هیپرپلازی لثه‌ای ناشی از فنی‌تویین روی دست‌کم ۴۰ تا ۵۰ درصد بیمارانی که برای بیشتر از سه ماه دارو مصرف می‌کنند، ایجاد می‌شود. البته هم دارو و هم تحریکات موضعی ناشی از پلاک و جرم یا پرکردگی‌ها و وسایل داخل دهانی در این افزایش حجم موثرند.
در درمان هیپرپلازی لثه که به وسیله فنی‌تویین ایجاد می‌شود، باید روی حذف تحریکات موضعی لثه و بهداشت دهان و ماساژ میان دندانی تاکید شود. در صورت امکان بهتر است حملات صرع به وسیله مشتقات غیرهیدانتویین کنترل شود. جراحی لثه (ژنژیوکتومی) و حذف بافت لثه هیپرپلاستیک اغلب ضروری است، اما اگر ژنژیوکتومی به وسیله مراقبت‌های کافی در خانه و استفاده از وسایل بهداشتی (به خصوص نواحی میان دندانی) پیگیری نشود، هیپرپلازی عود می‌کند. در بیماران صرعی با آسیب مغزی و عقب‌ماندگی، اغلب مشکلات درمانی زیادی وجود دارد؛ به خصوص اگر هیچ یک از والدین یا پرستاران نتوانند مسواک زدن کافی دندان‌ها و نیز بهداشت مطلوب لثه را تامین کنند. در چنین مواردی، درمان ژنژیوکتومی، باید به طور دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد و فقط زمانی که افزایش رشد لثه با بستن لب‌ها یا دندان‌ها تداخل پیدا کرده یا باعث بروز بوی بد دهان یا خون‌ریزی باشد، ژنژیوکتومی صورت ‌پذیرد.
درمان‌های دیگر غیرجراحی پیشنهاد شده برای هیپرپلازی لثه‌ای ناشی از فنی‌تویین شامل آنتی‌هیستامین‌ها و کورتیکواستروییدهای موضعی و درمان‌ موضعی و سیستمیک با فولات است. فنی‌تویین از نظر ساختمانی شبیه اسید فولیک بوده و ممکن است ممانعت کننده متابولیسم فولات باشد. کمبود اسید فولیک در ۴۰ تا ۹۰ درصد بیماران درمان شده با ضدتشنج‌ها مشاهده می‌شود.
● سایر عوامل
داروهای سرکوب‌کننده‌ ایمنی مانند سیکلوسپورین و تعدادی از بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم که برای درمان افزایش فشار خون و بیماری‌های‌ قلبی‌عروقی استفاده می‌شوند نیز می‌توانند سبب افزایش حجم لثه گردند؛ به‌خصوص دو داروی اکسودیپین و نیفدیپین که البته بیشتر به نظر می‌رسد، این دو دارو هیپرپلازی لثه فک پایین را سبب می‌شوند تا افزایش حجم ژنرالیزه.
افزایش حجم لثه در بیماری‌های خونی نیز دیده می‌شود که بیشتر حالت اسفنجی و خون‌ریزی‌دهنده دارد و گاهی حتی اولین علامت بیماری‌های خونی و به خصوص لوسمی مونوسیتیک است.

دکتر مریم خادمی

منبع : هفته نامه سپید