رقابت سیستم های عامل همراه

یكی از تحولات جالب توجه در عرصه كاربرد تلفن‌های همراه، مجتمع‌سازی و ادغام كاربردهای متنوع و خدمات ارائه شده توسط تلفن‌های همراه است. امروزه تلفن‌های همراه نه تنها برای برقراری مكالمات تلفنی بلكه به عنوان دستیار شخصی دیجیتال(۱)، دوربین دیجیتال، مرورگر اینترنت، سرویس‌گیرنده پست‌الكترونیكی(۲)، و حتی پیام‌رسان اینترنتی(۳) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با پیدایش و گسترش این كاربردهای متنوع، بهبود سیستم‌های عاملِ این تلفن‌های همراه امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد. به عبارت دیگر سیستم‌های عامل قدیمی این تلفن‌های همراه با توجه به نیازهای جدید كاربران به محدوده‌های عملیاتی خود نزدیك شده و می‌بایست تغییرات تازه‌ای در معماری این سیستم‌ها لحاظ گردد. نیاز به سیستم‌های عاملِ همراهِ كارآمدتر، ماهیت بازار را نیز تحت تأثیر قرار داده است و با وجود ركود جهانی اقتصاد، داد و ستد در بازار تلفن‌های همراهِ هوشمند(۴)، رشد افزایشی داشته است.
بنابر گزارش واحد تحقیقات دستگاه‌های قابل حملِ هوشمند در مؤسسه IDC كه یك بنگاه تحقیقات فناوری-بازاریابی است، فروش تلفن‌های هوشمند در سه ماهه اول سال ۲۰۰۳ در مقایسه با همین دوره در سال قبل از آن بیش از ۴۰۰ درصد رشد داشته است و به مرز ۱.۷۱ میلیون دستگاه رسیده است.
در حال حاضر در سراسر جهان درحدود ۳ میلیون دستگاه تلفنِ هوشمند در حال استفاده و بهره برداری است. تحلیلگران مؤسسه تحقیقاتی فورستر(۵) عقیده دارند كه رشد و توسعه میان‌افزارهای(۶) دستگاه‌های همراه، مجتمع‌سازی كاربردهای سیـّار در زیرساختار بنگاه‌های تجاری را بسیار آسان و مقرون به صرفه كرده است كه این امر به نوبه خود موجب افزایش تقاضا برای تلفن‌های هوشمند شده است.
بدین ترتیب مهم‌ترین عامل و انگیزه توسعه سیستم‌های عاملِ همراه را می‌توان رشد تقاضای كاربردهای سیـّار با توانایی مشابه با كاربردهای موجود برروی كامپیوترهای قابل حمل؛ تقاضای مصرف كنندگان برای امكانات چند رسانه‌ای غنی(۷)؛ و حتی دسترسی به بازی‌ها و سرگرمی‌های قابل حمل بر شمرد. در عین حال، افزایش سرعت پردازنده‌ها، افزایش حافظه دستگاه‌های قابل حمل، و دسترسی به شبكه‌های محلی بی‌سیم با پهنای باند بالا، توسعه كاربردهای سیـّار كارآمد و سیستم‌های عاملِ همراهِ هوشمند را میسر ساخته است.
● سیستم‌های عاملِ همراهِ امروزی
در یك تقسیم‌بندی كلی، مهم‌ترین سیستم‌های عامل تلفن‌های هوشمند یا سیستم‌های عاملِ همراه عبارتند از:
Microsoft Smarphone ۲۰۰۲
Palm OS ۵.x
Symbian OS ۷
هریك از سیستم‌های عامل فوق رهیافت مخصوص به خود را به منظور ارائه خدمات بر روی دستگاه‌های همراه (یا همان سیستم میزبان) در پیش گرفته‌اند. سیستم عامل Smartphone ۲۰۰۲، محصول شركت مایكروسافت، زیرمجموعه‌ای از سیستم عامل Windows CE ۳.۰ برای دستگاه‌های قابل حمل است. سیستم عامل Palm OS نیز سیستم عامل دستگاه‌های دستیارشخصی دیجیتال (PDA) است كه برای استفاده در تلفن‌های همراه بهینه‌سازی شده است. سازندگان تلفن‌های همراه نیز سیستم عامل Symbian را برای استفاده در تلفن‌های همراه طراحی و پیاده سازی كرده‌اند.
با وجود تفاوت‌های این سه سیستم عامل، ولی هر سه با مشكلات كم وبیش یكسانی دست به گریبان هستند. به عنوان مثال همگی با یك دستگاه همراه كوچك با صفحه نمایش محدود، منابع پردازشی نسبتاً محدود و گزینه‌های اندك جهت ورود داده‌ها مواجه هستند. به همین دلیل سازندگان سیستم‌های عامل اجزای تكراری و كـُدهای غیرضروری از قبیل واسط برنامه‌های كاربردی(۸) (API) غیرضروری، و راه‌اندازها(۹) را از سیستم عامل حذف كرده‌اند.
جهت اجرای كاربردها و خدمات جدید تلفن‌های هوشمند، سیستم عامل این تلفن‌ها علیرغم آنكه در مقایسه با استاندارد سیستم‌های عامل رومیزی كوچك به شمار می‌روند ولی برای عملكرد مؤثر به حداقل ۱۶ مگابایت حافظه نیاز دارند كه در مقایسه با سیستم‌های عاملِ قبلی افزایش قابل توجهی دارد.
سیستم‌های عامل می‌بایست استانداردهای مختلف مخابرات تلفنی نظیر CDMA، GSM، و یا قالب ویدئویی(۱۰) TGPP را در كنار سایر خدمات شبكه‌سازی نظیر تبادل داده با استفاده از امواج مادون قرمز،شبكه‌های محلی بی‌سیم، مجموعه پروتكل TCP/IP بر روی شبكه‌های سـّیارِ سلولی و Bluetooth را پشتیبانی كنند. همچنین سیستم‌های عامل می‌بایست تا جای ممكن مصرف انرژی را به منظور افزایش مدت زمان استفاده از باتری، حداقل كنند.
سازندگان سیستم‌های عاملِ همراه، محصولاتشان را به گونه‌ای طراحی و بهینه كرده‌اند تا از كارایی پردازنده‌ها و حافظه تلفن‌های همراه در كنار افزایش پهنای باند شبكه‌های بی‌سیم، نهایت استفاده را ببرند. همچنین واسط برنامه‌های كاربردی خاصی نیز در سیستم عامل تعبیه كرده‌اند تا دستگاه‌های جانبی نظیر دوربین دیجیتال نیز به راحتی در تلفن گنجانده شوند.
● سیستم عامل SmartPhone ۲۰۰۲
این سیستم عامل برخی از توانائی‌ها و قابلیت‌های دستیارِ شخصی دیجیتال را به تلفن‌های همراه اضافه كرده است. این سیستم عامل در مقایسه با دیگر محصولِ شركت مایكروسافت، Pocket PC Phone Edition در مجموع قابلیت‌های كمتری فراهم می‌كند. همچنین به حافظه كمتری نیاز دارد و از واسط كاربر ساده‌ای بهره می‌برد.
همچنین انرژی كمتری مصرف می‌كند. محصول Pocket PC Phone Edition كه برای دستگاه‌های دستیارشخصی دیجیتال با قابلیت‌های تلفنی طراحی شده است از تمهیدات امنیتی بهبود یافته، قابلیت‌های چند رسانه‌ای، صفحات نمایش تماسی(۱۱) و توانایی چند كاره ای(۱۲) پشتیبانی می‌كند. بر خلاف Palm OS و Symbian، سیستم عامل Smartphone توانایی صفحه نمایش تماسی را در اختیار كاربر نمی‌گذارد و كاربران می‌بایست از صفحه كلید تلفن همراه برای وارد كردن فرمان‌ها استفاده كنند.
شركت مایكروسافت ادعا می‌كند كه به این خاطر از صفحات نمایش تماسی در سیستم عامل Smartphone پشتیبانی نمی‌كند كه كاربران بتوانند با یك دست نیز از این دستگاه‌ها استفاده كنند. واضح است كه برای استفاده از قابلیت صفحات نمایش تماسی هر دو دست كاربر درگیر خواهند شد.
ایساك رو(۱۳)، تحلیلگر ارشد گروه تحقیق بازار آبردین(۱۴) عقیده دارد كه نگارش‌های اولیه سیستم عامل Smartphone مشكلات فنی و پیاده‌سازی دارد. وی می‌گوید از نقطه نظر تاریخی و به طورسنتی معمولاً محصولات اولیه شركت مایكروسافت دارای چنین مشكلاتی هستند ولی نگارش‌های بعدی خیلی بهتر و تنومندتر خواهند بود.
در حال حاضر شركت مایكروسافت از بازار سازندگانِ نامی و عمده تلفن‌های همراه كه از سیستم‌های عامل دیگری در تلفن‌هایشان بهره می‌برند، چشم‌پوشی كرده است و مستقیماً بازار فراهم كنندگان سرویس نظیر AT&T Wireless، Telefonica Celular، و Verizon Wireless را هدف قرار داده است. سازندگانی كه می‌توانند سیستم عامل Smartphone را در تلفن‌های همراهِ ساخت خودشان تعبیه كنند.
● سیستم عامل Palm OS
سیستم عامل Palm یا Palm OS اولین بار در سال ۱۹۹۸ به عنوان سیستم عامل موفقِ اولین دستگاه دستیارشخصی دیجیتال، موسوم به Palm Pilot ، مورد استفاده قرار گرفت. شركتPalm اخیراً واسط برنامه‌های كاربردی خاصی به این سیستم عامل افزوده است كه توانائی‌های تلفنی را نیز به آن میافزاید.
نگارش‌های اولیه و ۱۶ بیتی این سیستم عامل خانواده پردازنده‌های موتورولا ۶۸۰۰۰ با نام اختصاری Dragonball را پشتیبانی میكرد. به منظور پشتیبانی از كاربردهای امروزی تلفن‌های همراهِ هوشمند، نگارش ۳۲ بیتی این سیستم عامل با نام Palm OS ۵ بازنویسی شده است و پردازنده‌های قوی ARM-Based محصول شركت‌های اینتل، موتورولا، و تگزاس اینسترومنت را به كار می‌گیرد. این سیستم عامل علاوه بر فناوری رمزنگاری ۱۲۸ بیتی SSL، پخش موسیقی، سرویس‌گیرنده پست‌الكترونیكی، و پیام‌رسان اینترنتی را نیز ارائه می‌كند. سیستم عامل Palm OS همچنین صفحه نمایش با قدرت تفكیك پذیری بالاتر، مرورگر وِب، نرم‌افزار شبكه‌های خصوصی مجازی(۱۵)، و واسط برنامه‌های كاربردی برای پشتیبانی از شبكه‌های محلی بی‌‌سیم مبتنی بر IEEE ۸۰۲.۱۱b را در بردارد.
قائم مقام توسعه بازرگانی شركت Palm اعلام كرده است كه نگارش ششم این سیستم عامل، Palm OS ۶، قرار است اواخر سال جاری میلادی روانه بازار شود. این نگارش خدمات تلفنی و بی‌سیم بیشتری را فراهم می‌كند. علاوه بر آن قابلیت چند كارهای یا اجرای برنامه‌های كاربردی در پیش‌زمینه و پس‌زمینه را نیز در اختیار كاربران می‌گذارد.
● سیستم عامل Symbian
سیستم عامل Symbian اولین بار در سال ۱۹۹۸ طراحی و پیاده سازی شد. شركت Symbian شركتی است كه توسط بزرگترین سازندگان تلفن‌های همراه در جهان نظیر اریكسون، موتورولا، نوكیا، پاناسونیك، سیون، سامسونگ الكترونیك، زیمنس، و سونی-اریكسون تأسیس شده است. این نكته ویژگی قابل توجهی برای محصولات این شركت به شمار می‌رود. در واقع مشتریان عمده محصولات شركت Symbian، همان تأسیس‌كنندگان آن هستند. شركت Metrowerks نیز به عنوان سازنده ابزار برنامه سازی از این سیستم عامل حمایت می كند.
با توجه به این كه این سیستم عامل بر خلاف Palm OS یا Windows CE از ابتدا برای كاربردهای تلفنی طراحی و پیاده سازی شده است لذا از نقطه نظر تكنیكی و فنی مناسب‌ترین انتخاب برای تلفن‌های هوشمند به شمار می‌رود.
سیستم عامل Symbian علاوه بر پخش صدا، پست الكترونیكی، پیام رسان، و قابلیت چندریسمانی(۱۶) در سطح سیستم‌عامل، توانایی پخش ویدئو را نیز دارد. به علاوه هر برنامه در این سیستم عامل از فضای آدرسدهی محافظت شده‌ای بر خوردار است كه این نكته تداخل دسترسی به حافظه توسط برنامه‌های كاربردی را كاهش می‌دهد. تداخل‌هایی كه می‌توانند منجر به از كار افتادن سیستم عامل شوند.
یكی دیگر از ویژگی‌های این سیستم عامل كه مورد علاقه و توجه سازندگان تلفن‌های همراه است، عدم گنجاندن نام سیستم‌عامل (یعنی Symbian) در واسط كاربر(۱۷) آن است. به این ترتیب سازندگانِ دستگاه تلفنِ‌همراه می‌توانند منحصراً نام خود را بر روی محصول نهایی نمایش دهند. علاوه بر این سیستم عامل Symbian بیش از سایر سیستم‌های عاملِ تلفن‌های هوشمند از استانداردهای باز(۱۸) نظیر Java ، Bluetooth و SyncML استفاده و حمایت می‌كند.
● جایگاه لینوكس
با وجود آن كه سیستم عامل لینوكس می‌تواند در تلفن‌های هوشمند تعبیه شود ولی این سیستم عامل جایگاه و محبوبیت زیادی در بین كاربران دستگاه‌های همراه ندارد. مهم‌ترین دلیل این امر آن است كه فنـّاوری لینوكس در كاربردهای تلفنی بالغ نیست و برای ارائه توانائی‌ها و قابلیت‌های سایر سیستم‌های عاملِ همراه، به دو برابر حافظه RAM و Flash نیاز دارد. با وجود این برخی از شركت‌های كره‌ای نظیر شركت PalmPalm، MiZi از سیستم عامل لینوكس در تلفن‌های همراه خود استفاده می‌كنند.
در عین حال هیچ كدام از توزیع كنندگان لینوكس منابع كافی برای ورود به بازار سیستم‌های عامل تلفن‌های همراه را ندارند. شرط ورود به این بازار حمایت سازندگان تلفن همراه و سازندگان پردازشگرها است تا برای پشتیبانی از لینوكس سرمایه‌گذاری نمایند.
بر اساس پیش بینی IDC تا سال ۲۰۰۶ میلادی سیستم عامل Symbian به سبب حمایت گسترده سازندگان تلفن‌های همراهِ هوشمند و نیز استفاده از استانداردهای باز پیشتاز بازار خواهد بود و ۵۳ درصد بازار را در اختیار خواهد داشت. در حالی كه شركت مایكروسافت با توان بازاریابی قوی خود ۲۷ درصد و شركت Palm نیز ۱۰ درصد باقیمانده را در اختیار خواهند گرفت.
همچنین تحلیلگران گروه آبردین پیش بینی می‌كنند كه تعداد سازندگان تلفن‌های همراه به سبب بلوغ بازار كاهش خواهند یافت و تنها شركت‌های بزرگ به بقای خود ادامه می‌دهند. در طی این فرآیند، تلفن‌های هوشمند قابلیت‌های تازه‌ای نظیر كنفرانس ویدئویی را برای كاربران خود به ارمغان می‌آورند.
این عوامل سازندگان تلفن‌های همراه را وادار خواهد كرد كه تلفن‌های مقرون به صرفه و پیچیده‌تری بسازند كه نیازهای بیشتری را فراروی سیستم‌های عاملِ همراه قرار خواهد داد. لذا تلفن‌های هوشمند و سیستم‌های عامل آنها در سال‌های آتی از اهمیت فزآینده‌ای برخوردار خواهند شد.

مراجع:
Steven J. Vanghan-Nichols, "Oss Battle in the Smart-Phone market", Ieee Computer, June ۲۰۰۳, pp. ۱۰-۱۲
A. Slawsby, R. Giusto, K. Burden, R. Sealfon, D. Linsalata, "Worldwide smart handheld devices forecast and analysis,۲۰۰۳-۲۰۰۷", June ۲۰۰۳, IDC (www.idc.com), Doc# ۲۹۵۸۶
Forrester Research, www.forrester.com
Microsoft Smartphone ۲۰۰۲, www.microsoft.com/mobile/smartphone/default.asp,
http://www.smartphone.net
Palm OS ۵.x, http://www.palmsource.com/includes/palmos۵.pdf
Symbian Operating System, http://www.symbian.com
Aberdeen Group, http://www.aberdeen.com
http://www.Linuxdevices.com
پانویس ها:
۱ -Personal Digital Assistant (PDA)
۲ -E-mail client
۳ - Internet Instant Messenger
۴ -Smart Handheld Devices
۵ -Forrester Research (http://www.forrester.com)
۶ -Middleware
۷ -Rich Multimedia
۸ -Application Program Interface
۹ -Device Drivers
۱۰ -Third Generation Partnership Project
۱۱ -Touch-Screen
۱۲ -Multitasking
۱۳ -Isaac Ro
۱۴ -Aberdeen Group
۱۵ -Virtual Private Networks (VPN)
۱۶ -Multithreading
۱۷ -User Interface
۱۸ -Open Standards

منبع : دنیای کامپیو تر و ارتباطات