دور شدن تقریبی از حس باور

بسیاری از منتقدان حوزه ادبیات داستانی دنیای نویسندگی ایشی گورو را تحت تاثیر مارسل پروست می دانند و خود نویسنده هم در بسیاری از گفت و گو های خود به این مسئله اشاره کرده که هیچ گاه نتوانسته ذهنیت خود را از فضای اثر سترگ پروست یعنی «در جستجوی زمان از دست رفته»رهایی ببخشد.
در میان هشت اثری که تا کنون از ایشی گورو به چاپ رسیده رمان «بازمانده روز»حکایت دیگری دارد و می توان گفت که شاهکار نویسنده تا کنون به حساب می آید.
رمان «بازمانده روز» به دلیل نوع نگاه و پرداخت استادانه نکته تامل بر انگیز در نوع شخصیت پردازی آقای استیونزفدا کردن تمام تعلقات زندگی برای رسیدن به وظایفی است که گویی با سرشت او گره خورده اند،او نمونه بسیار زیبایی از شخضیت هایی است که در کمال گمنامی ابهت وانسانیت خود را حفظ می کنند و آن را با هیچ قیمتی نمی فروشند. گرچه تا کنون جایزه های متعددی از جمله بوکر سال ۱۹۸۹ را برای نویسنده اش به ارمغان آورد، اما به نظر می رسد که هنوز هم حق مطلب در مورد این کار ادا نشده است.
آقای استیونز به عنوان شخصیت اصلی رمان «باز مانده روز » یکی از آن شخصیت های شریف است که نه به خاطر جایگاه اجتماعی و قرارگرفتن در مراکز هرم سیستم طبقاتی جامعه انگلستان که به خاطر وفاداری و رازداری وادای وظیفه بی عیب و نقص در مقام یک پیشخدمت این شرافت را کسب کرده است.
نکته تامل بر انگیز در نوع شخصیت پردازی آقای استیونز فدا کردن تمام تعلقات زندگی برای رسیدن به وظایفی است که گویی با سرشت او گره خورده اند،او نمونه بسیار زیبایی از شخضیت هایی است که در کمال گمنامی ابهت وانسانیت خود را حفظ می کنند و آن را با هیچ قیمتی نمی فروشند.
«کازئو ایشی گورو »نویسنده پنجاه و چهار ساله ژاپنی تبار انگلیسی به عنوان شباهت ظاهری کار ایشی گوروبه اثر ماندگار پروست این حس رادر خواننده تقویت می کند که او هم درست مانند نویسنده مورد علاقه اش همواره به لحظاتی که از دست رفته اند می اندیشد،آقای استیونزبرای رسیدن به امور خانه «دارلینگتن» از همه دارو ندار زندگی خود می گذرد و حتی به خود اجازه نمی دهد علاقه اش را به «میس کنتن» بروز بدهد. یکی از پر طرفدارترین نویسندگان جهان هسته اصلی کارش را بر اساس یادداشت های پراکنده آقای استیونز
پی ریزی کرده،یادداشت هایی که او در دوران کهولت و ایام از کار افتادگی در زمان دیدار مجدد با همکاری که در ایام جوانی به دلیل رسیدن به امور و وظایف اصلی علائق عاطفی خود رابه اوپنهان کرده نوشته است.
شباهت ظاهری کار ایشی گورو به اثر ماندگار پروست این حس رادر خواننده تقویت می کند که او هم درست مانند نویسنده مورد علاقه اش همواره به لحظاتی که از دست رفته اند می اندیشد،آقای استیونز برای رسیدن به امور خانه «دارلینگتن» از همه دارو ندار زندگی خود می گذرد و حتی به خود اجازه نمی دهد علاقه اش را به «میس کنتن» بروز بدهد.
نکته ای اساسی که می توان از آن به عنوان نقص کار ایشی نام برد این مسئله مهم است که آقای استیونز با آن شمایل پر کار و وظیفه شناس که تمام هم و غم خود را صرف رسیدن به کار خود کرده و به جز آن به هیچ چیز دیگر فکر نکرده قدرت نوشتن یادداشت هایی با آن همه ظرافت را ایشی گورو بر آن است این مسئله را به خواننده اش تفهیم کند که اشراف زادگی باید در ذات یک شخص نهفته باشد و این قضیه را با حق شناسی استیونز و شرافت ذاتی اوبه خوبی نشان می دهد،خواننده در این کار به خوبی در می یابد که بزرگ واقعی درسرای دارلینگتن هیچ کس نیست به جزهمین پیشخدمت با شرف اما در کمال تعجب او به راحتی از پیشینه استیونزدور می شود و او را به کاری وامی دارد که از شخصیتی چون او بعید به نظر می رسد. از کجا یاد گرفته است. خواننده در هیچ جای رمان شاهد صحنه هایی نیست که مثلا استیونز از یادداشت هایش در ایام خدمت بگوید اما او به ناگاه در ایام بازنشستگی به فردی تبدیل می شود که همه جزئیات را به خاطر می آورد و مکتوب می کند.
گرچه کلیت رمان با آن نگاه منحصر به فرد ایشی گورو که در قالب ساخت و ساز شخصیتی چون استیونز تجلی یافته به دلایل زیاد یک کار خواندنی است اما اصرار بیش از اندازه نویسنده در تکمیل این شخصیت گاهی او را به مرز یک آدم خالی از تعقل پایین می آورد و اصل قضیه را دچار نقص می کند.
ایشی گورو بر آن است که این مسئله را به خواننده اش تفهیم کند که اشراف زادگی باید در ذات یک شخص نهفته باشد و این قضیه را با حق شناسی استیونز و شرافت ذاتی او نشان می دهد،خواننده در این کار به خوبی در می یابد که بزرگ واقعی درسرای دارلینگتن هیچ کس نیست به جزهمین پیشخدمت با شرف اما در کمال تعجب او به راحتی از پیشینه استیونز دور می شود و او را به کاری وامی دارد که از شخصیتی چون او بعید به نظر می رسد.
یکی از صحنه هایی که خواننده حرفه ای را دچار شوک می کند صحنه ای است که آقای استیونز یرای رسیدگی بی عیب و نقص به خوشگذرانی سفیر آلمان که مهمان لرد دارلینگتن ایشی گورو ظاهرا در پرداخت شخصیت استیونزدر جاهایی پارا از حد معمول فراتر گذاشته و این نکته اساسی را فراموش کرده است که اگر شخصی به آن راحتی از حال پدر خود برای رسیدن به خوشگذرانی دیگران غافل شود دیگر شرافت اودچار تزلزل می شود و از حوزه ایجاد حس باور فاصله می گیرد. است حتی ازپدر در حال احتضار خود غافل می ماند و به عمد یک مسیر کوتاه یعنی چند اتاق آن طرف تر را نمی پیماید تا حالی از او بپرسد.
سوالی اساسی که در این صحنه به ذهن خواننده متبادر می شود این است که این شرافت ذاتی مگر در جایی غیر از محیط خانوادگی استیونز و در سایه شخص دیگری به جز پدر پدیدآمده که همین سوال تا آخر اثر به قوت خود باقی می ماند.
ایشی گورو ظاهرا در پرداخت شخصیت استیونزدر جاهایی پارا از حد معمول فراتر گذاشته و این نکته اساسی را فراموش کرده است که اگر شخصی به آن راحتی از حال پدر خود برای رسیدن به خوشگذرانی دیگران غافل شود دیگر شرافت اودچار تزلزل می شود و از حوزه ایجاد حس باور فاصله می گیرد.
با این تفاصیل نمی توان از بازمانده روز به عنوان یک کارمثال زدنی یاد نکرد و حس تعلیق و حفظ تسلسل آن را نادیده .
چاپ تازه رمان «بازمانده روز» سال ۱۳۸۷در شمارگان ۲۰۰۰نسخه و قیمت ۴۹۵۰ تومان توسط نشر کارنامه عرضه شده است.

رسول آبادیان

منبع : خبرگزاری کتاب