نگاهی به ادبیات کودک / کودکان معماران بزرگ خلاقیت هستند

سال پیش " هانس كریستن اندرسون " با خلق داستان تحت عنوان " جوجه اردك زشت "با شكستن مرزهای ذهنی كودكان و بزرگسالان، توانست در ادبیات جهان به ویژه ادبیات كودكان تحول بزرگی را ایجاد كند. ادبیات كودك همواره یكی از گونه‌های خاص ادبی است ، كه برای پرداختن به آن باید دقت عمل خاصی به خرج داد تا بتوان با دنیای شیرین و شكنده كودكان ارتباطی صمیمی و دائمی برقرار كرد. ششمین جشنواره ادبیات قصه‌گویی و مشاعره مربیان منطقه شش كشور در شهركرد به مدت سه روز در حال برگزاری است و برگزاری این گونه جشنواره‌ها بیانگر توجه ویژه كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان به ادبیات كودك است. مربیان كانونهای پرورش فكری كودكان با استفاده از ابزارهاوشیوه‌های جدید ، با بهره‌برداری از متون كهن ادبی به زبان كودكانه برنامه اجرا می‌كنند تا در ارتباط با كودكان موفقیت خود را به اثبات برسانند. اما مهمترین و حساس‌ترین نكته اینجاست كه تا چه انداز این شیوه‌ها بر روی ذهن كودكان تاثیرگذار خواهد بود، باید تامل كرد و دید كه فرآیند این جشنواره‌ها در سالهای بعد بر روی ذهن كودك چگونه خواهد بود؟
" معصومه امیدی " كودك هفت ساله شهركردی است، كه هفته‌ای یك كتاب داستان می‌خواند ولی به گفته مادرش تنها برنامه‌های تلویزیونی و یا برنامه‌های ضبط شده بر روی دسی دی‌ها در ذهن او باقی می‌ماند. " مهسا امیدی" به ایرنا می‌گوید: حتی اگر این برنامه‌ها خارجی به زبان اصلی نیز باشد، معصومه كوچولو آن را تا آخر تماشا می‌كند. در این خصوص یكی از مربیان كانون پرورش فكری كودكان ، نقش رسانه‌ها در اجرایی كردن ادبیات كودك را بسیار موثر و حیاتی می‌داند. "سیمرا صادقیانی " در گفت و گو با ایرنا می‌افزاید: چندی پیش كتاب"هری پاتر " در بازار نشر توانست توجه كودكان را به خود جلب كند و تاثیرهای زیادی بر روی شكل‌گیری ذهن كودكان بگذارد و نوجوانان نیز برای خواندن این كتاب ، استقبال خوبی كردند. وی، دلیل گرایش كودكان و نوجوانان به كتاب را خیال پردازی كودكانه آن ذكر كرد و گفت: نوع پردازش قصه‌وشخصیت‌های این داستان اگرچه با هیچ فرهنگی در دنیا همساز نبود، اما نویسنده انگلیسی آن به دلیل رویكرد زیركانه رسانه‌های غربی به این داستان ، به موفقیت بزرگی رسید. صادقیانی اظهار داشت: همزمان با خلق و نشر این داستان،بازیهای رایانه‌ای آن نیز وارد بازار شد و این امربه توجه كردن بیشتر كودكان و نوجوانان به داستان " هری پاتر" دامن زد. به گفته وی ، در حالی كه ادبیات ایران سرشار از داستانهای غنی كودكانه است، اما نپرداختن كارشناسانه به آن ، موجب بیگانه شدن خانوادههای ایرانی با این ادبیات داخلی شده است. وی كتاب‌هایی مانند " موش و گربه " عبید زاكانی ، " چل دزد بغداد" و حتی " سمعك عیار" را از جمله داستانهای موفق كلاسیك ایران می‌داند، كه می‌تواند در ادبیات كودك نقش داشته باشد، اما متاسفانه هنوز این كار صورت نگرفته است. امایكی از ناشران حوزه ادبیات كودك دلیل استقبال كودكان ازبرخی كتابها را مختص ایران ندانسته و می‌گوید:جهانی شدن این كتاب موجب استقبال كودكان ایرانی از آن شد. " مرضیه احسانی " معتقد است:در ایران به ادبیات كودك كم توجهی می‌شود و برخی از ناشران سهیمه كاغذ نشر كتاب كودك را در حوزه كتابهای بزرگسالان مصرف می‌كنند. به گفته وی،دلیل كم توجهی به نشر ادبیات كودك همسو نبودن رسانه‌ها با این گونه ادبیات است. وی اظهار داشت: البته در برخی از روزنامه‌ها مانند "ایران جمعه" گامهای مثبتی در این زمینه برداشته شده و این امر می‌تواند جرقه خوبی برای توجه كردن به ادبیات دانایی محور كودك باشد. احسانی می‌گوید: متاسفانه برخی از مولفان ادبیات كودك آنقدر ادبیات را تنزیل موضوعی می‌دهند و كودك را دست كم می‌گیرندكه كودك رقبتی به خواندن كتاب نمی‌كند. به گفته وی، اگر خانواده‌ها از نشر كتاب كودك استقبال كننداین گونه ادبی از حالت " قهر و آشتی "خود بیرون می‌آید و یك روند مطلوبی را در چاپ خواهد داشت و سرمایه‌گذاری در این زمینه هدر نرفته و به صرفه خواهد بود. " جمال خیاط اسكویی " نیز می‌گوید: باید با كودك به زبان خود كودك صحبت كرد و نمی‌توان او را مجبور به فهم بیش از حد ذهنش كرد. به گفته این كارگردان برنامه‌های تلویزیونی شهركرد، ادبیات كودك ادبیات بسیار حساس است و تنها كسانی كه در این زمینه تخصص دارند، باید اقدام به تالیف كنند. اسكویی می‌گوید: تصویرسازی برای كودكان باید متناسب با نیاز و خواسته‌ها ذهنی آنها پیش برود. مسوول آفرینش‌های ادبی كانون پرورش فكری كودكان‌ونوجوانان استان چهارمحال و بختیاری نیز معتقد است: كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان در چند سال اخیر گامهای بسیار مثبتی برای نشر كتابها كودك برداشته است. " فرخنده شهریاری " در گفت وگو با ایرنا افزود:كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان به تنهایی نمی‌تواند در غنی‌سازی ادبیات كودك اقدام كند، بلكه متولیان فرهنگی نیز باید گامهای بلندی را در این زمینه بردارند. به گفته وی، برخی از كتابهای بازاری كه بدون توجه دست اندركاران فرهنگی انتشار می‌یابند، غیر استاندارد هستند و به ذهن كودك آسیب جدی می‌رسانند. شهریاری،خیال پردازی بیش ازحد را آفت بزرگ كتابهای‌بازاری وغیر كارشناسی شده حوزه ادبیات كودك می‌داند و می‌گوید:خیال پردازی در كتابهای كودكان باید كارشناسی شده باشد تااز ایجاد اوهام و توهم در كودكان جلوگیری كند. وی ، كودكان را معماران بزرگ خلاقیت می‌داند ومی‌گوید:درپرورش فكری كودكان و نوجوانان برای بروز این خلاقیت ابزارهای مناسبی فراهم شده است. مسوول آفرینش‌های ادبی كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان چهارمحال و بختیاری یادآور می‌شود: هم‌اكنون طرح " فتورمان" یا تصویری‌سازی متن داستان متناسب با ذهن كودك ، در كانونها استان در حال اجراست وموفقت نسبی مطلوبی نیز در این زمینه برای مربیان حاصل شده است. به گفته وی، بیشتر اعضا كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان استان كه بالغ بر ‪ ۱۷‬هزار نفر هستند با رنگ روشن حرف می‌زنند واین نكته بسیار مثبتی در فعالیت‌های كانون است. وی، هدف از برگزاری جشنواره قصه گویی و مشاعره مربیان كانونهای پرورش فكری كودكان را استفاده از شیوه‌ها مختلف برای قصه‌گویی و استعدادیابی ذكر كرد. یكی از روانشناسان استان چهارمحال وبختیاری نیزمی‌گوید: متاسفانه جامعه و خانواده در تاثیرگذاری بر روی ذهن كودك با هم همقدم نیستند. " معصومه خدادوستان شهركی" افزود: پیسكولوژی (روانشناسانی كودك) مورد توجه برخی مولفان ادبیات قرار نمی‌گیرد وسودآوری برای آنها مهمتراز مباحث كارشناسی است. به گفته وی، متولیان امور فرهنگی و كودكان باید برای چاپ و نشر هر اثر ادبی از یك روانشناس كودك بهره بگیرند، تا اذهان كودكان به سمت و سوی كتابهای وارداتی سوق داده نشود. وی می‌گوید: وقتی مادر برای فرزند خود اسباب بازی " هری پاتر" خریداری می كند، مسلم است كه كودك نیز برای شناخت قهرمانان شكل گرفته درذهن خود، به سوی كتابها و فیلمهای خشونت آمیز آن خواهد رفت. به گفته وی، ماهیت برخی از این داستانها و فیلمها ، حتی برای بزرگسالان نیز وحشتناك و خطر آفرین است و باید از ورود و ترجمه آنها به كشور ، شدت جلوگیری كرد. وی اظهارداشت:مولفان این نوع كتابها خارجی با ترفند همیشه شخصیتها خود را برای فرار از نقد خاكستری نشان می‌دهند و فضای مه‌آلودی را در داستانهای خود ترسیم‌می‌كنند تا نقادان حوزه ادبیات كودك را به‌دلیل استقبال خانوادهها ، در مقابل خود به تمكین وادار كنند و در سمت دیگر نیز ناشران از این خلا نقد، برای سودآوری خود سو استفاده كرده و بدون توجه به هشدارهای فرهنگی اقدام به چاپ تیراژهای میلیونی این كتابها می‌كنند. خدادوستان می‌گوید:برگزاری جشنواره‌ها قصه گویی و مشاعره گام بسیار مثبت و كارشناسی شده است كه كانون پرورش فكری برگزار می‌كند و دست اندركاران فرهنگی كشور باید برای گسترش آن توجه ویژه‌ای داشته باشند و رسانه‌ها را برای انعكاس این جشنوارهها فعال كنند. نخستین قصه گویی و مشاعره مربیان كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان منطقه شش كشور از روز گذشته در شهركرد آغاز شده و به مدت سه روز با حضور ‪ ۶۰‬مربی از پنج استان كشور در شهركرد ادامه خواهد داشت.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی