وسوسه دوبی

در این زمینه آ شنایی با فرایند شكل گیری و رشد این فرودگاه می تواند به تسهیل این فرایند كمك كند.متاسفانه به دلیل عدم توجه به اهمیت و ضرورت تسریع در تكمیل فرودگاه بین المللی امام و اهمیت نقش آن در منطقه این فرودگاه با تاخیر به مرحله بهره برداری رسید. علی رغم بی توجهی های گذشته در جریان بهره برداری آن نیز لغزش های فراوانی در برنامه ریزی های مسئولان مربوطه بود كه خسارات فراوانی به جایگاه این فرودگاه وارد كرد كه رفع این خسارت ها خود برنامه ریزی جداگانه ای را طلب می كند.
فرودگاه دوبی از یك فرودگاه كوچك متروك در مدت كوتاهی بالغ بر ۲۳ سال به یكی از بزرگترین فرودگاه های دنیا تبدیل شده و امروز گذرگاه اصلی حمل و نقل هوایی در منطقه است. طبق آمارهای اعلام شده از سوی مقامات مسئول این فرودگاه حدود سی سال پیش یعنی در سال ۱۹۶۹ این فرودگاه با ارتباط ۹ خط هوایی از ۲۰ نقطه پروازی كار خود را آغاز كرد و تا سال ۲۰۰۲ این میزان به یكصد خط هوایی از ۱۴۰ نقطه دنیا افزایش یافت.طبق این آمارها در سال ۱۹۸۰ در زمان آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران میزان پذیرش مسافر این فرودگاه به حدود ۲ میلیون و ۷۸۷ هزار نفر در سال افزایش یافت و این میزان در مدت ۲۳ سال تا ۱۸ میلیون مسافر در سال ۲۰۰۳ رسید. میزان حمل بار نیز در این مدت از ۴۹ هزار تن به ۹۴۰ هزار تن رسید كه برنامه توسعه آن تا ۵ میلیون تن در دست اجرا ست. تعداد پذیرش هواپیما نیز در این مدت از ۶۰ هزار پرواز به ۱۶۸ هزار و ۵۱۱ پرواز رسیده كه روزانه ۴۶۲ پرواز در سال ۲۰۰۳ بوده است. در واقع تاریخ شكوفایی این فرودگاه از زمان آغاز جنگ تحمیلی آغاز شده و به دلیل عدم توجه مسئولان صنعت هوایی در ایران تاكنون و پس از پایان جنگ تحمیلی نیز ادامه یافته است. بیش از سه دهه پیش یعنی در سال ۱۹۶۹ كه فرودگاه دوبی فعالیت خود را به عنوان یك فرودگاه محلی آغاز كرده بود طرح فرودگاه كنونی امام در ایران در دست تهیه بود.در حال حاضر فرودگاه دوبی توان پذیرش حدود ۲۲ میلیون مسافر در سال را دارد و طرح توسعه ۴ میلیارد دلاری آن رساندن پذیرش مسافر تا ۷۰ میلیون نفر را هدف گرفته است.فاز نخست این طرح تا سال ۲۰۰۶ به پایان می رسد و در فاز دوم و در سال ۲۰۱۰ ظرفیت به ۶۰ تا ۷۰ میلیون مسافر می رسد.در شرایطی كه امیرنشین كوچك دوبی با بهره برداری از فرصت ناشی از بروز جنگ در منطقه فرودگاهی كوچك و محلی را به بزرگترین فرودگاه جهان تبدیل كرده است در ایران و علیرغم گذشت ۱۸ سال از پایان جنگ تحمیلی هنوز در ابتدای راه هستیم. در این مدت بدون توجیه اقتصادی تعداد بی شماری فرودگاه در نقاط مختلف كشور ساخته شد كه به گفته مسئولان هواپیمایی كشوری اكثر آنها توجیه اقتصادی ندارد ولی فرودگاه امام علیرغم داشتن توجیه اقتصادی و درآمد زا بودن همواره دچار مشكلات مالی و تغییر مدیران و پیمانكاران بود.علیرغم این تأخیر در زمان بهره برداری،این فرودگاه در سال گذشته به شكل غیرقابل قبولی تعطیل شد و سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیون دلاری كشور برای مدت طولانی بار دیگر بلااستفاده ماند.
چرا فرودگاه امام
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی دارای مزیت ترانزیت بار و مسافر است و اگر بنادر، وسایل حمل و نقل زمینی و هوایی مناسب و قابل قبولی در ایران احداث شود درآمد سرشاری از این محل عاید كشور می شود.متأسفانه به دلایل متعدد از جمله فقدان سرمایه كافی در حال حاضر این مزیت طبیعی در ایران بلااستفاده مانده و كشورهای همسایه از جمله امیرنشین های جنوب خلیج فارس از آن بهره می برند. فقدان سرمایه گذاری و نوسازی بنادر ایران، عدم احداث راه آهن و جاد ه های ترانزیتی مناسب و نبود مركز خدمات هوایی كارآمد موجب شده تا بنادر امیرنشین های جنوب خلیج فارس حتی به بارانداز كالاهای وارداتی و صادراتی ایران تبدیل شوند و اخیراً شاهد بودیم كه گمرك ایران اعلام كرد كه امارات بزرگترین شریك تجاری ایران است و در سال های اخیر جای كشورهای آلمان و ایتالیا را در جایگاه تأمین كننده كالاهای مورد نیاز ایران گرفته است. این مناطق از جمله دوبی حتی در جذب سرمایه های ایرانیان نیز پیشتاز بوده و در طول سال های گذشته علاوه بر صاحبان سرمایه و فعالان بخش خصوصی حتی نهادهای دولتی را برای ایجاد مركز تجاری به این منطقه جذب كرده است.
مزیت فرودگاهی
یكی از راه های كسب درآمد در ایران جذب هواپیماهای عبوری برای دریافت خدمات فرودگاهی و سوخت گیری است. این جدای از ایجاد فروشگاه ها و مراكز خدماتی فرودگاهی است كه به خودی خود می تواند سودآور باشد.به طور قطع طرح احداث فرودگاه امام در سی سال پیش به همین دلیل تهیه و ارائه شده است.
اكثر هواپیماهای عبوری به بهره برداری از خدمات فرودگاهی در تهران تمایل دارند. از زمان جایگزینی دوبی به جای تهران امیرنشین دوبی با رشد ۱۴۵ درصدی پروازهای هوایی در دو دهه اخیر مواجه بوده است. این رشد اما تا زمانی ادامه می یابد كه تهران از امكانات ارائه خدمات لازم از جمله یك فرودگاه مدرن و كارآمد با خدمات مناسب برخوردار نباشد. در صورت ایجاد یك مركز خدمات فرودگاهی مناسب به ویژه با توجه به گرانی سوخت كه اخیراً به یك معضل اساسی در صنعت حمل و نقل هوایی جهان تبدیل شده است، هواپیماهای عبوری به طور طبیعی تمایل به استفاده از فرودگاه دوبی ندارند چرا كه هزینه كمتری را به آنان تحمیل می كند و مسیر طولانی دوبی سوخت بیشتری نیاز دارد.اما با توجه به این كه در صنعت حمل و نقل هوایی ایمنی و آسایش مسافران در اولویت نخست است دست اندركاران صنعت هوایی در ایران باید فرودگاه امام را در این زمینه به سطحی برسانند كه امكان جذب پروازهای عبوری را داشته باشد.
دوری از تنش و مسائل حاشیه ای
با آغاز كار فرودگاه امام متأسفانه برخی حوادث به مسائل حاشیه ای و غیرقابل استفاده بودن فرودگاه امام از نظر خدمات دامن می زند.این امر با توجه به منافع برخی گروه های ذینفع برای ادامه روند مركزیت دوبی در زمینه خدمات فرودگاهی تداوم می یابد.
مسئولان صنعت هوایی در ایران باید با مدیریت كارآمد و پرهیز از مسائل حاشیه ای به افزایش سطح خدمات در فرودگاه امام بپردازند و به تلاش های گروه های یاد شده اجازه بروز و ظهور ندهند. در صورت عدم توجه به این امر و فقدان جهت گیری مشخص در سیاست های مسئولان مربوطه مسائل حاشیه ای بر مسئله ارتقای سطح خدمات در این فرودگاه غلبه می كند.در حال حاضر اكثر شركت های پروازی داخلی نیز پرواز به دوبی را به عنوان یك فرصت اقتصادی می بینند و آن را تشویق می كنند. برخی پروازهای داخلی حتی در مسیر برگشت از دیگر نقاط پروازی توقف در فرودگاه دوبی و ایجاد فرصت خرید از فروشگاه آن برای مسافران به عنوان یك جاذبه برای افزایش مسافران استفاده می كنند. بنابر این و با توجه به این امر انتظار هماهنگی سریع و زود هنگام این گروه های ذینفوذ داخلی كه به طور خودآگاه و یا ناخودآگاه از ادامه مركزیت فرودگاه دوبی در خاورمیانه سود می برند غیرقابل انتظار است.
بنابر این ضرورت توجه مدیران صنعت هوایی به وسوسه دوبی و برنامه ریزی دقیق در این زمینه ضروری است. این كه یك رقیب حی و حاضر در مقابل فرودگاه امام وجود دارد شاید یك نكته مثبت باشد به شرط آن كه مسئولان مربوط به درك درستی نسبت به این مسئله برسند و برای آن برنامه ریزی كنند.

منبع : مجله پرواز