فومن ، استان گیلان

براساس متن‌های تاریخی، فومن در دوران اسلامی به عنوان مركز بخش بیه‌پس (بخش غربی گیلان) شناخته می‌شد. فرمان‌روایان این منطقه را عمدتاً از خانواده «آل‌اسحاق» می‌دانند كه نسب خود را به خاندان‌های باستانی ایران از جمله به اشكانیان می‌رسانیدند. در زمان امیر دیباج، فومن به تصرف مغولان در آمد.
سادات آل‌كیا در سال 766 هـ.ق ازمازندران به گیلان آمدند. در این زمان، حكمران فومن «امیر دیباج فومنی» بود كه به كمك امیرهای محلی دیگر با نیروهای آل كیا به نبرد پرداخت. نبرد میان آل‌كیا، آل‌اسحاق و متحدانش سال‌ها ادامه یافت و سیدعلی كه مدعی امامت بود،‌ در سال 791 هـ.ق در یك پیكار خونین در نزدیكی رشت به قتل رسید.
از معروف‌ترین چهر‌های خاندان اسحاقیه‌ فومن در دوران صفویه «امیر حسام‌الدین» فرزند «امیر دیباج» است كه بین سال‌های 907 تا 921 هـ.ق در زمان شاه اسماعیل، بر این منطقه حكم‌رانی می‌كرد. شاه اسماعیل صفوی برای فرمان‌روایی بر سراسر گیلان درصدد مقابله با امیرحسام‌الدین برآمد.
پس از قدرت یافتن دودمان صفوی و تصمیم شاه‌عباس به برچیدن حكومت‌های محلی، «خان احمد» (آخرین فرمان‌روای لاهیجان از دودمان آل‌كیا) و «محمد امین خان» آخرین فرمان‌روای فومن از دودمان آل‌‌اسحاق نیز از سپاه قزلباش شكست خوردند و سرتاسر گیلان زیر فرمان حكومت صفویه درآمد. قیام جنگلی‌ها از تولم آغاز گردید و فومن، پناه‌گاه مهم میهن‌پرستان و آزادی‌خواهان شد. در حال حاضر، شهرستان فومن از مناطق زیبا و آباد استان گیلان است كه ارزش‌های بسیار جالب گردشگری دارد.