پانسمان کردن زخم

وقتی فردی زخمی می‌شود در زمانی که در انتظار دریافت کمک‌های پزشکی است لحظات حساسی را سپری می‌کند.
در این مدت می‌توان با انجام کارهای ساده، اما با ارزش از صدمات وارده و عوارض بعدی آن به میزان قابل توجهی کاست. شما هم ممکن است در موقعیتی قرار بگیرید که نیاز به پانسمان زخم دارید و با مراکز بهداشتی‌-درمانی فاصله زیادی دارید، پس لازم است که هر فردی با آموزش‌های لازم در این زمینه آشنا شود.
● عفونت
ورود، رشد و نمو و ازدیاد میکروب‌ها را در زخم عفونت می‌نامند. در این شرایط، میکروب‌ها باعث تغییر بافت‌های اطراف زخم می‌شوند. زخم ممکن است از راه هوا، دست‌ آلوده پانسمان‌کننده و یا استفاده از وسایل یا محلول‌های آلوده عفونت کند. توجه داشته باشید اگر زخم همراه با خونریزی نباشد، خطر عفونت آن بیشتر است.
● پانسمان چیست؟
پانسمان عبارت از شست‌وشوی استریل، پاک کردن و قرار دادن پوشش ضدعفونی شده روی زخم است.
● هدف از پانسمان
▪ حفاظت از زخم در طول مدت درمان
▪ کمک به کنترل خونریزی
▪ جذب خون و ترشحات زخم
▪ جلوگیری از آلودگی بیشتر زخم
▪ نگهداری دارو روی زخم (در صورتی که به دارو نیاز باشد)
▪ کاهش درد
● مشخصات پوشش پانسمان زخم
▪ تمیز و بدون آلودگی میکروبی باشد تا ضمن اینکه مانع رسیدن میکروب‌ها به سطح زخم شده و خود نیز سبب آلودگی مجدد آن نگردد.
▪ مانند پارچه توری سوراخ‌های زیادی داشته باشد تا:
- اکسیژن هوا بتواند به سطح زخم و اطراف آن برسد.
- از رشد احتمالی میکروب‌های غیرهوازی در سطح زخم جلوگیری شود.
- امکان تبخیر پوست از زیر پانسمان مهیا باشد، زیرا در غیر این صورت، پوست مرطوب‌ شده، پانسمان خیس می‌شود و محیط مناسبی برای رشد میکروب‌ها فراهم می‌شود.
- از جنسی باشد که به زخم نچسبد زیرا احتمال دارد در هنگام برداشتن از روی زخم به بافت‌های در حال ترمیم صدمه بزند، پنبه برای پانسمان مناسب نیست.
- قدرت جذب ترشحات زخم را داشته باشد.
- حجم و ضخامت کافی داشته باشد تا زخم را از ضربه‌ها و صدمات حفظ کند.
- به اندازه کافی بزرگ باشد که تمام سطح زخم را بپوشاند و لبه آن حداقل دو سانتی‌متر از لبه زخم جلوتر باشد.
● وسایل مورد نیاز برای پانسمان
گرچه وسایل مورد نیاز برای پانسمان، بستگی به نوع زخم و وسعت آن دارد ولی معمولا برای پانسمان به لوازم زیر نیاز است: پنس، قیچی، گاز، پنبه، پد، محلول‌های ضدعفونی‌کننده، آب مقطر، سرم فیزیولوژی و چسب.
▪ گاز یا تنزیب
نوعی وسیله یا پوشش پانسمان است که از پارچه توری مخصوص تهیه شده است. این پارچه بسیار نرم و سبک بوده و به سرعت ترشحات زخم را به خود جذب می‌کند. نوع استریل آن را در ابعاد مختلف می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد.
▪ پد (pad)
نوع دیگری از پوشش پانسمان است که از لایه‌هایی از پنبه و گاز یا پارچه دیگری که قدرت جذب ترشحات زخم را داشته باشد، در اندازه‌های مختلف تهیه‌شده و آن را می‌توان از داروخانه‌ها خرید.
نحوه پانسمان زخم
۱) ابتدا باید دست‌ها را با آب گرم و صابون کاملا شست و بدون خشک کردن با حوله، صبر کرد تا خشک شود. در صورت امکان بهتر است دست‌ها را با الکل سفید، ضدعفونی کرد.
۲) سپس زخم و اطراف آن را با پنبه و سرم فیزیولوژی تمیز می‌کنیم تا اگر زخم دارای خاک و گل یا مواد دیگری باشد شسته شود.
۳) زخم را با پنبه آغشته به مواد ضدعفونی‌کننده مثل بتادین از داخل زخم به سمت خارج تمیز می‌کنیم.
۴) پس از هر بار مصرف باید پنبه‌ای که برای تمیز کردن قسمتی از زخم به کار رفته، دور انداخت.
۵ ) یک قطعه گاز استریل را پس از نظافت کامل زخم روی آن بگذارید به طوری که زخم و اطراف آن را کاملا بپوشاند. سپس به وسیله باند یا چسب آن را ثابت کنید.
● نکات الزامی در پانسمان زخم
▪ هنگام پانسمان از سرفه و عطسه مستقیم روی زخم یا صحبت کردن که باعث آلوده شدن زخم می‌شود، خودداری کنید.
▪ اگر سرم فیزیولوژی برای شست‌ و شوی زخم در دسترس ندارید می‌توانید ۹ گرم نمک را در یک لیتر آب‌ جوشیده سرد شده حل کنید و به‌جای سرم جهت شست‌وشوی زخم استفاده کنید.
▪ درخصوص زخم‌های سطحی و خراش پوست استفاده از آب و صابون کفایت می‌کند.
▪ برای پانسمان باید از «پنس» استفاده شود. در غیر این صورت باید دست‌ها کاملا تمیز بوده و از دست زدن به سطحی از گاز یا پد که به‌طور مستقیم روی زخم قرار می‌گیرد، خودداری شود.
▪ هرگز پنبه یا گازی که برای نظافت اطراف زخم به کار می‌رود را روی زخم نمالید.
▪ اگر دو لبه زخم از یکدیگر خیلی فاصله داشته باشند باید به وسیله بخیه زدن دولبه را به هم نزدیک کرد تا زخم زودتر التیام پیدا کند. برای این کار مصدوم را به نزدیک‌ترین مراکز بهداشتی درمانی ببرید.
▪ اندازه گازی که روی زخم گذاشته می‌شود بستگی به وسعت زخم دارد. مهم این است که باید کاملا زخم و اطراف آن را بپوشاند.
▪ هرگز پنبه را مستقیما روی زخم قرار ندهید. زیرا پس از خشک شدن، کندن آن مشکل و دردناک است.
▪ اگر زخم با خاک یا اشیای آلوده تماس داشته است، فورا جهت تزریق سرم ضدکزاز به مراکز بهداشتی-درمانی مراجعه کنید.
▪ برای پانسمان زخم در محلی که لباس روی آن را پوشانده ابتدا باید با قیچی لباس را برید تا وسعت و چگونگی زخم کاملا آشکار شود. سپس روی زخم را تمیز می‌کنیم و روی آن را با گازاستریل یا پد می‌پوشانیم.

ناهید خداکرمی

منبع : روزنامه تهران امروز