دستگیری سه دیپلمات ایرانی در عراق

اعتراض وزارت امورخارجه به دستگیری سه دیپلمات ایرانی توسط نیروهای آمریکایی وزارت امورخارجه رویکرد ناشایست نیروهای آمریکایی در خصوص دستگیری سه دیپلمات ایرانی و آزادی آنان را مغایر با کنوانسیون‌های بین‌المللی و اقدامی کاملا نامناسب در رفتار با دیپلمات‌ها و مداخله آشکار در امور داخلی عراق توصیف و آن را به شدت محکوم کرد.
سیدمحمدعلی حسینی، رویکرد ناشایست نیروهای آمریکایی را در مغایرت کامل با کنوانسیون‌های بین‌المللی و اقدامی کاملا نامناسب در رفتار با دیپلمات‌ها و مداخله آشکار در امور داخلی عراق توصیف و آن را بشدت محکوم کرد.
هشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق روز پنج‌شنبه درحالی از برگزاری دور دوم مذاكرات ایران و آمریكا خبر داد كه ۳ دیپلمات دیگر ایرانی در عراق توسط نیروهای آمریكایی دستگیر شدند. زیباری كه روز پنج‌شنبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت‌وگو می‌كرد؛ گفت كه مذاكرات دو طرف در چند هفته آینده برگزار خواهد شد.
او ابراز امیدواری كرد كه سطح مذاكرات آینده مقامات ایران و واشنگتن،‌ بالاتر از سطح سفیر باشد. این، درحالی است كه وزیرخارجه عراق در همین مصاحبه از دستگیری سه دیپلمات دیگر ایرانی توسط یك واحد گشتی ارتش آمریكا خبر داد. زیباری در این زمینه توضیح داد كه این سه دیپلمات ایرانی روز چهارشنبه ابتدا توسط یك واحد گشتی عراقی در شمال بغداد دستگیر اما پس از دخالت وزارت امورخارجه عراق آزاد شدند.
با این حال پس از آزادی این سه دیپلمات واحدهای گشتی آمریكایی آنان را دستگیر كردند. زیباری تاكید كرد كه وزارت خارجه عراق در تلاش است تا آنان را آزاد كند و آمریكایی‌ها قول داده‌اند تا آنان را آزاد كنند. با دستگیری این سه دیپلمات ایرانی، شمار دیپلمات‌های‌ دستگیر‌شده ایرانی در عراق توسط نیروهای آمریكایی، به ۸ نفر رسید. پیش تر و در دی‌ماه سال ۸۵ هم نیروهای آمریكایی با محاصره دفتر نمایندگی ایران در شهر اربیل عراق واقع در استان شمالی كردستان با وجود مخالفت‌های مصطفی بارزانی، رئیس این منطقه،‌ ۵ دیپلمات ایرانی را ربوده بودند.
آمریكایی‌ها ادعا می‌كنند كه این دیپلمات‌ها با شبكه‌های تامین اسلحه نیروهای شورشی عراقی در ارتباط هستند. ادعایی كه مقامات جمهوری اسلامی آن را به شدت تكذیب كرده و آن را فرافكنی واشنگتن برای فرار از مشكلاتشان در عراق می‌دانند.
دستگیری سه دیپلمات دیگر ایرانی توسط ارتش آمریكا درحالی انجام می‌شود كه روز سه‌شنبه- یك روز پیش از دستگیری آنان- منوچهر متكی، وزیر امورخارجه ایران در واكنش به دستگیری ۵ دیپلمات ایرانی هشدار داده بود: «ما آمریكایی‌ها را از این اقدام زشت و غیرقانونی علیه ماموران كنسولی ایران پشیمان خواهیم كرد.»
این سخنان در شرایطی عنوان می‌شد كه موفق ربیعی مشاور امنیت ملی عراق همان روز در تهران اعلام كرده بود كه خانواده‌های پنج دیپلمات ایرانی طی هفته‌های آینده خبرهای خوشی خواهند شنید. ساعاتی پس از اظهارات منوچهر متكی، علی لاریجانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایرانی هم در واكنش به دستگیری و امیدواری‌ها برای آزادی دیپلمات‌های ایران گفته بود كه برای آمریكایی‌ها وجهه خوبی ندارد كه مانند دزدهای سر گردنه باشند و افرادی را در منطقه كاری‌شان بدزدند و این موضوع چهره آنان را مخدوش می‌كند.
اما همزمان با دستگیری سه دیپلمات دیگر ایرانی در عراق توسط آمریكا،‌ هشیار زیباری از امیدواری برای برگزاری دومین دور مذاكرات ایران و ایالات‌متحده با «محوریت موضوع امنیت عراق» آن هم در سطحی بالاتر از سطح سفیران دو كشور در بغداد سخن ‌گفت و تاكید ‌كرد كه عراق در تلاش است شرایط را برای انجام گفت‌وگوها فراهم كند.
اولین دور گفت‌وگوهای ایران و آمریكا با محوریت موضوع عراق روز هفتم خردادماه برگزار شد. این اولین گفت‌وگوهای علنی و رسمی تهران- واشنگتن پس از ۲۷ سال بود و در سطح سفرای دو كشور در عراق انجام شد. حسن كاظمی‌قمی، سفیر ایران و رایان كراكر، سفیر آمریكا در بغداد نمایندگان دو كشور در این گفت‌وگوها بودند.
گفت‌وگوهایی كه هشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق آن را تحولی بزرگ ارزیابی كرد. او در عین حال تاكید كرد كه عراق در حال مذاكره و فراهم آوردن شرایط انجام مذاكرات تهران- واشنگتن و زمان برگزاری آن است و به زودی از هر دو طرف برای مشاركت در آن دعوت خواهد كرد.
این درحالی است كه منوچهر متكی، وزیر امورخارجه ایران روز سه‌شنبه در مورد موضوع گفت‌وگوهای ایران و آمریكا گفته بود كه اگر آمریكایی‌ها در سیاست‌هایشان- برای حل مشكلی كه خودشان بخشی از آن هستند- مصمم باشند، درخواست دولت عراق را برای ادامه این گفت‌وگوها با نظر مثبت در دستور كار قرار خواهیم داد.»
همان روز حسن كاظمی‌قمی، سفیر ایران در عراق و نماینده ایران در اولین دور مذاكرات با آمریكا هم در مصاحبه با ایسنا تاكید كرده بود كه اگر دعوتی از جانب دولت عراق برای انجام مذاكرات با آمریكا انجام شود و ایران هم پاسخ مثبت دهد، بدون شك موضوعی كه مورد توجه قرار خواهد گرفت، بحث كمیته سه‌جانبه- متشكل از ایران،‌ عراق و آمریكا- برای تامین امنیت عراق خواهد بود. پیشنهاد تشكیل این كمیته سه‌جانبه در اولین دور مذاكرات از سوی ایران ارائه شده بود اما طرف آمریكایی تاكید كرده بود كه برای تایید آن باید با واشنگتن مشورت كند.
كاظمی‌قمی همچنین تاكید كرده بود كه زمان برگزاری مذاكرات آتی هیات ایرانی و آمریكایی بستگی به دعوت دولت عراق و دفتر نوری مالكی، نخست‌وزیر این كشور دارد. سفیر ایران در عراق سطح دیپلماتیك آینده مذاكرات را هم وابسته به موضوع مطرح شده در اجلاس آینده دانسته بود.
این درحالی است كه كاندولیزا رایس، وزیر امورخارجه آمریكا جمعه هفته گذشته- هجدهم خردادماه- در موضعی محتاطانه‌تر نسبت به انجام دور دوم مذاكرات تهران- واشنگتن در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته بود كه ما هنوز مشخص نكرده‌ایم كه چه زمانی این مذاكرات انجام خواهد شد. رایس در مورد اصل برگزاری این نشست هم ابراز تردید كرد.
رایس در آن مصاحبه ضمن اشاره به دستگیری چهار تبعه ایرانی- آمریكایی در ایران كه به اتهام جاسوسی دستگیر شده‌اند اضافه كرد كه این اقدام تهران مانع ادامه تلاش واشنگتن برای مشاركت جمهوری اسلامی در موضوعاتی مانند امنیت عراق و موضوع هسته‌ای ایران نخواهد بود. این درحالی است كه محمدجواد لاریجانی روز چهارشنبه از احتمال آزادی هاله اسفندیاری (یكی از این اتباع ایرانی- آمریكایی) خبر داده بود.
با همه این شرایط دستگیری پنج دیپلمات ایرانی موضوعی است كه همچنان بر ادامه مذاكرات آینده تهران- واشنگتن سایه افكنده است. هشیار زیباری،‌ وزیر امورخارجه عراق در همین مورد ابراز امیدواری كرد كه این دیپلمات‌ها تا دو هفته آینده (پایان ماه ژوئن) آزاد شوند.
زیباری در همین زمینه تاكید كرد كه زمان آن فرا رسیده كه آمریكایی‌ها وضعیت را دوباره بررسی كنند، زیرا شش ماه از زمان دستگیری آنان می‌گذرد. او تاكید كرد كه آزادی دیپلمات‌های ایرانی می‌تواند به اعتمادسازی، كمك و شرایط را برای مذاكرات آینده فراهم كند. زیباری ابراز امیدواری كرد كه آمریكایی‌ها پیام ما را دریافت كنند.
موضوع مذاكره ایران و آمریكا، برای اولین بار در واپسین روزهای سال ۸۴ و توسط علی لاریجانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در مجلس شورای اسلامی مطرح شده بود. اما در آن زمان این مذاكرات- كه به گفته مسوولان ایرانی با درخواست مقامات مسوول عراقی، از جمله سیدعبدالعزیز حكیم، رئیس‌مجلس اعلای عراق مطرح شده بود- به دلایل مختلف از جمله دخالت نكردن در روند دولت‌سازی در عراق هرگز انجام نشد.
در آن زمان عراق پس از برگزاری انتخابات پارلمانی با بحران تعیین نخست‌وزیر مواجه بود و مقامات ایران و آمریكا،‌ برگزار نشدن مذاكره را تنها به دلیل دخالت نكردن روند تشكیل دولت در عراق عنوان كردند؛ اما جالب آنكه پس از تشكیل دولت عراق و روی كار آمدن نوری مالكی به جای ابراهیم جعفری؛ حسن كاظمی‌قمی، سفیر ایران در عراق در مصاحبه‌ای در بهار گذشته تاكید كرد كه دولت عراق تشكیل شده و دیگر موضوعی برای گفت‌وگو باقی نمانده است.
با این حال یك سال بعد و این بار با درخواست رسمی مقامات ایالات متحده از ایران برای مذاكره، مسوولان جمهوری اسلامی تصمیم گرفتند با آمریكا وارد مذاكره شوند. مذاكره‌ای كه به گفته مقام معظم رهبری تنها برای یادآوری وظیفه اشغالگران و اتمام حجت با آنان انجام می‌شود.
مقامات آمریكایی هم پس از ناكامی‌های گسترده در تامین امنیت عراق و با فشار عناصر میانه‌رو و از همه مهمتر گزارش گروه مطالعه عراق موسوم به گروه بیكر- همیلتون با وجود همه مخالفت‌های عناصر تندرو و رادیكال درون دولت آمریكا ناچار به ارائه درخواست رسمی برای مذاكره با ایران شدند.
گروه بیكر- همیلتون ۱۰ عضو داشت كه پنج عضو آن دموكرات و پنج عضو دیگر آن جمهوری‌خواه بودند و ریاست آن به طور مشترك برعهده جیمز بیكر جمهوری‌خواه، وزیر امورخارجه آمریكا در زمان ریاست‌جمهوری بوش پدر (۱۹۹۲-۱۹۸۸) و لی‌همیلتون دموكرات، رئیس سابق كمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان كنگره ایالات متحده بود. این گروه پس از ماه‌ها مطالعه سرانجام پاییز گذشته در مهمترین توصیه خود به دولت بوش، رئیس‌جمهوری آمریكا تاكید كردند كه كاخ سفید برای حل مشكلات فزاینده‌اش در عراق ناچار است با ایران و سوریه وارد مذاكره مستقیم شود.
به این ترتیب بود كه اولین مذاكرات رسمی میان ایران و ایالات متحده پس از ۲۷ سال در هفتم خردادماه گذشته در منطقه سبز بغداد (منطقه به شدت حفاظت‌شده امنیتی این شهر) و در دفتر نوری مالكی، نخست‌وزیر عراق به مدت چهار ساعت و نیم برگزار شد تا رایان كراكر، سفیر آمریكا در عراق از پیشرفت گسترده در مذاكرات خبر دهد و حسن كاظمی‌قمی از برگزاری دور دوم مذاكرات در كمتر از یك ماه آینده. این درحالی است كه ایران و آمریكا ۲۷ سال است كه روابط دیپلماتیك ندارند.
واشنگتن به دنبال ماجرای تسخیر سفارت آمریكا توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره) در سیزدهم آبان‌ماه ۱۳۵۸ روابط دیپلماتیك خود را با تهران- در بیستم فروردین‌ماه ۱۳۵۹- به طور یكجانبه قطع كرد. گرچه در این میان دو طرف ارتباطاتی مختصر بر سر مسائلی مانند آزادی گروگان‌های غربی در لبنان و همكاری‌های اطلاعاتی امنیتی با هدف سقوط طالبان با یكدیگر انجام دادند،‌ اما این تماس‌ها هرگز به برقراری روابط دیپلماتیك منجر نشد.
مذاكرات ایران و آمریكا هم در مورد عراق اگرچه محدود به موضوع امنیت این كشور است و هر دو طرف تاكید می‌كنند محدود به همین موضوع باقی خواهد ماند، اما در شرایطی كه موضوع هسته‌ای ایران بی‌تردید مهمترین چالش میان تهران و واشنگتن است، اگر دوطرف حسن نیت نشان دهند، شاید بتوان به گشایشی دیپلماتیك در آینده روابط یخ‌زده ایران و آمریكا امیدوار بود، اما مسلم آن است كه قضاوت در مورد نتایج مذاكرات تهران- واشنگتن بسیار زود است.

احسان ابطحی

منبع : روزنامه هم‌میهن