سهم تنوع زیستی در امنیت غذایی

پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰ جمعیت انسانی در سراسر جهان بیش از ۵۰ درصد رشد كند.در گذشته تقاضا برای موادغذایی هم از طریق اصلاح نژاد دام ها و هم از طریق برداشت بیشتر از زمین های كشاورزی ضمن افزودن موادغذایی بیشتر به این زمین ها تأمین می شد. امنیت غذایی از جمله مباحث جهانی است كه بر مفهوم دسترسی به غذای كافی برای همه مردم در تمامی اوقات به منظور زندگی سالم و فعال اشاره دارد. مفهوم تنوع زیستی پایدار در این راستا به عنوان یك هدف مطلوب مطرح می گردد و دلالت بر حفظ تنوع گیاهی و دامی موجود و یا بهبود آن دارد. به طور كلی واژه ذخایر كشاورزی به دو مفهوم مورد استفاده قرار می گیرد:
۱) ذخایر داخلی مانند خاك، آب، گیاهان و دام های بومی.
۲) ذخایر خارجی كه از خارج وارد چرخه می شود مانند كودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی.
تنوع زیستی به گوناگونی اشكال حیات بر روی كره زمین (در ۳ سطح اكوسیستم، گونه و ژن) و بر هم كنش این عوامل اطلاق می شود. در دهه اخیر با افزایش روند نابودی محیط زیست در سطح جهان توجه متخصصان به مسأله تنوع زیستی معطوف شده است.
حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیكی ارزشمند در كشاورزی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. منابع ژنتیكی در حقیقت ماده خام و دستمایه اصلی پژوهشگران برای تولید فرآورده های زیستی است كه بدون آن فناوری زیستی دستاوردی نخواهد داشت.
● تنوع زیستی جانوری
در سراسر جهان بیش از ۳۰ سال است كه بانك های ژن برای نگهداری تنوع های ژنتیكی گیاهان وجود دارد و این در حالی است كه فقط در چند كشور از جهان است كه بانك های ژن برای دام های مزرعه ای وجود دارد.
براساس آمارهای موجود در سطح جهان بیش از ۵۰ درصد مهره داران در دسته جانوران در خطر انقراض قرار گرفته اند. از سال ۱۶۰۰ تاكنون حداقل ۸۰۰ مورد انقراض گونه های جانوری به ثبت رسیده است. تنوع زیستی یك عامل اساسی و موردنیاز برای جمعیت ها در جهت تكامل و مقابله با تغییرات محیطی ومهمترین عامل جلوگیری از انقراض موجودات زنده و حفاظت از تنوع زیستی محسوب می شود و كاهش آن بیشتر مواقع موجب كاهش قدرت تولیدمثل و ماندگاری می گردد.
طبق گزارشهای سازمان خواروبار جهانی ملل متحد، ایران از جمله مناطقی است كه كمتر دستخوش تغییرات در زمینه ذخایر ژنتیكی دام و طیور بوده است.
گونه های نادری مانند یوزپلنگ و گورخر آسیایی، گوزن زرد ایرانی و سیاه خروس و قرقاول نمونه هایی ازتنوع ژنتیكی جانوران ایران هستند.
● تنوع زیستی گیاهی
منابع ژنتیك گیاهی از ارزشمندترین ذخایر هر كشوری محسوب می گردند. ایجاد ارقام گیاهی باعملكرد بالا به منظور دستیابی به امنیت غذایی منوط به دسترسی به این منابع می باشد.
ایران دارای یكی از غنی ترین منابع ژنتیكی گیاهی دنیاست كه بیش از ۸۰۰ گونه تخمین زده می شود. كشور ما بویژه یكی ازمراكز اصلی پیدایش و تنوع گیاهان زراعی نظیر گندم، جو، یولاف، چاودار، نخود، عدس، گلرنگ و بسیاری از درختان میوه، گیاهان علوفه ای و سبزیجات و گیاهان زینتی و دارویی به شمار می رود.
حفاظت، شناسایی و استفاده پایدار ازاین تنوع ژنتیكی فوق العاده كه در منابع ژنتیكی ایران مشاهده می شود برای موفقیت هر برنامه بهنژادی و یا بیوتكنولوژی گیاهی، امری حیاتی است. آنچه مهم و قابل تأمل است، این كه تنوع موجود در دام های بومی به طور كامل یك امر منحصر به فرد می باشد و به هیچ وجه قابل جایگزین شدن نیست. در همین زمینه تهدید جدی برای از بین رفتن تنوع زیستی و ذخایر ژنتیكی وجود دارد و آن ورود دام های خارجی به یك كشور است.

منبع : روزنامه ایران