شنبه, ۱۴ مهر, ۱۴۰۳ / 5 October, 2024
مجله ویستا
محمّد زکریّای رازی
با این كه محمّد بن زكریّا بن یحیی رازی از اجلّهٔ پزشكان و حكمای قرن سوم و چهارم است ،و نظیر او را در تاریخ علوم، خاصّه طب به ندرت توان یافت ، و اكثر اطبّای اسلامی از افكار و آراء او در طب و مداوای بیماران استفاده كرده‌اند ،بااین همه، موّرخان دربارهٔ او روایات متناقض و اقوال بی‌بنیاد نقل كرده‌اند ،بدین جهت تاریخ زندگانی این نابغهٔ بزرگ تا حّدی مجهول است .
رازی فنِ طب را در ری و بغداد آموخت و به طوری كه از آثار خود او بدست می آید ،اكثر اوقات به مطالعهٔ كتب جالینوس می پرداخت ، تا آنكه در معالجهٔ بیمارن و اطّلاع بر فنّ طب یگانهٔ زمان خود شد و در فاصلهٔ سالهای ۲۸۸ تا ۲۹۵ ه. ق . بیمارستان بغداد را بدو واگذار كردند ؛ واز اینجا معلوم می‌گردد كه او در همان آغاز عمر شهرت بسیار یافته وبه مقامات بلند رسیده است .مدّتی هم تصدّی بیمارستان ری بر عهدهٔ او بود. علاوه برمطب عمومی ،محمّد زكریّا در خانهٔ خود به معالجهٔ بیماران می‌پرداخت و با كمال رفق و دلنوازی تعهّد احوال ایشان می‌كرد و شب و روز او به معالجه و تألیف و استنساخ كتب سپری می‌گردید و در نتیجهٔ مطالعه و استنساخ و تجربه وتجزیهٔ احجار و نباتات ، در اواخر عمر نابینا گشت . سال وفات محمّد زكریّا به نقل ابوریحان ۳۱۳ ه. ق .است . باید متوجّه بود كه مسلمین در حقیقت از قرن دوم ه.ق .ظاهرا" از سال ۱۴۸ به اهمّیّت علم طبّ پی بردند و به ترجمه ومطالعهٔ این علم شریف روی آورند. در آن روزگار ،بیمارستانها سِمَت آموزشگاه نیز داشت ،وكسانی كه در صدد بودند از علم طّب بر خوردار شوند. زیردست یكی از پزشكانِ دانشمند تحصیل می كردند، و خدمتی در بیمارستان انجام می‌دادند و این رسم در تمام بیمارستانها معمول بود.
تشكیلات بیمارستان عبارت بود ازیك عدّه اطبّای داخلی كه در اصطلاح آنها را طبیب طبایع می‌گفتند ،و عدّهٔ دیگر كه وظیفهٔ آنان مداوای زخمهابود وجرّاحی می‌كردند و به اصطلاح ما پزشك دستكار بودند و پیشینیان این طبقه را «جرائحی » می نامیدند .
طبقهٔ دیگر ،شكسته بندان كه مجبّرین خوانده می‌شدند .برخی دیگر به مطالعهٔ امراضِ چشم می‌پرداختند و وظیفهٔ كحّالی داشتند .هر مریضخانه دواسازی داشت كه به نام صیدلانی خوانده می‌شد. عدّه‌ای هم پرستار بودند ،كه در اصطلاح به نام قیّم شهرت یافته‌اند.
عمدهٔ كار و جهت اهمّیّت محمّد زكریّا این است كه از روی دقّت و كنجكاوی اقوال و عقاید پزشكان یونان و هندوستان را مورد مطالعه قرار داده و در آنها اجتهاد كرده و دیگران را نیز دعوت نموده است كه تا مطالبی را درست نفهمند درشمار معلومات خود نیاورند.
از كتب محمّد زكریّا استفاده می شود كه در معالجهٔ بیماران جزئیّات احوال آنان را ضبط می‌كرده وبدان وسیله گفته‌های جالینوس و بقراط رابه معرِض آزمایش می‌گذاشته است ، چنانچه می گوید:«بیست سال تحقیق كردم وآنچه از حركات نبض یافتم ضبط نمودم تا درستی و نادرستی گفته‌های جالینوس را دراین باب به دست آرم » در جرّاحی وكحّالی نیز همین نظر را داشت و در آن روزگار این رشته‌ها از هم جدا نبود؛ به این جهت پزشكان درتمامت این فنون به تحقیق وتجربه می پرداختند وتحقیقات رازی در پزشكی چشم وجّراحی یكی از منابع مهمّ این دو رشته محسوب است . به همّت این استاد بزرگ كه یكی از مفاخر كشور ماست ،طبّ اسلامی از روی تحقیق وتجربه صورت ِ تدوین یافت، در نتیجه رازی توانست بزرگترین خدمت را انجام دهد،آن عبارت است از كتابهایی كه در فنّ پزشكی تألیف نموده است ؛از جمله كتب معروف ِ اویكی كتاب «حاوی» است كه از مهمترین كتب طّبی عهد قدیم است وآن را دائرهٔ المعارف پزشكی باید خواند.
این كتاب سی جلد است ورازی در ذكر هر بیماری ابتدا آن را تعریف می كند ،بعد علامات ونشانه‌های آن را می‌شمارد و سپس عقاید دانشمندان را در معالجهٔ آن نقل می‌نماید و از بقراط گرفته تا حُنَینِ بنِ اسحاق هر چه پزشكان گفته‌اند می‌نویسد . دربارهٔ معالجهٔ حصبه وآبله ،اقوال رازی بسیار مهمّ است . جوهر گوگرد والكل را او به دست آورده است .
سایركتب رازی نیزمبتنی بر تحقیق و تجربه و آزمایش است و بخصوص كتاب طّب منصوری از جهت اختصار شهرت بسیار یافته .كتب رازی در قرون وسطی راهنمای پزشكان جهان بوده است .
محمّد زكریّا ، برخلاف نظر غالب پزشكان ،معتقد است كه باید چارهٔ بیماران به وسیلهٔ غذا انجام گیرد و تاممكن باشد ،دوا نباید بكار برد و در این باب كتابی تألیف كرده‌است .
محمّد زكریّا در حكمت و فلسفه نیز ملكهٔ اجتهاد رابه دست آورده بود و عقاید مخصوص داشت .عدّه تألیفات محمّد زكریّا به نقل مؤلّف اَلِفهرست بالغ بر یكصد و شصت و هفت كتاب است .
اكنون بادیدهٔ انصاف بنگرید كه اهمّیّت رازی تا چه پایه است و او یك تنه چه اندازه كار كرده است ! چنانكه زحمت اودرعمر شصت و دوساله كه مقداری از آن را زمان كودكی واوقات استراحت می‌گیرد با آنچه اطبّای یونان در طیّ چندین قرن به جای گذاشته معادل است .
پزشكی و طبابت در روزگار پیشین وسیله‌ای بوده است از برای دستگیری و همراهی با نوع انسان و پزشكان عمل خود را نوعی از خدمت به عالم انسانیّت می‌شمرده‌اند و این فنّ شریف برای كسب شرف بوده نه تحصیل مال و اندوختن ثروت و هیچكس طبّ را حرفه و پیشه محسوب نداشته است و همه بدان نظر این علم را می آموختند كه باری از دل مردم بردارند و آسایشی به خلق برسانند.
این نكات و دقایق و نظایر آنها در سوگند نامهٔ بقراط و وصایای او مذكور است و محمّد زكریّا تمام این معانی و دقایق را رعایت می‌كرد، و در حقیقت مقصود او خدمت بود و از هر حیث وظیفهٔ علمی خود را بدون هیچ گونه انتظار و توقّع به جا می‌آورد
محمّد زكریّا فوق العاده رئوف و مهربان بود و بامهربانی و گشاده رویی ازبیماران پذیرایی می‌كرد و به جای آنكه دستمزد بگیرد ،غالب تهیدستان را كه بدو مراجعه می‌كردند دستگیری می‌كرد، و وسایل معالجهٔ آنان را فراهم می ساخت .براستی این شیوهٔ پسندیده مقام رازی را از نظر اخلاق طبّی بالاتر می برد.
رازی فنِ طب را در ری و بغداد آموخت و به طوری كه از آثار خود او بدست می آید ،اكثر اوقات به مطالعهٔ كتب جالینوس می پرداخت ، تا آنكه در معالجهٔ بیمارن و اطّلاع بر فنّ طب یگانهٔ زمان خود شد و در فاصلهٔ سالهای ۲۸۸ تا ۲۹۵ ه. ق . بیمارستان بغداد را بدو واگذار كردند ؛ واز اینجا معلوم می‌گردد كه او در همان آغاز عمر شهرت بسیار یافته وبه مقامات بلند رسیده است .مدّتی هم تصدّی بیمارستان ری بر عهدهٔ او بود. علاوه برمطب عمومی ،محمّد زكریّا در خانهٔ خود به معالجهٔ بیماران می‌پرداخت و با كمال رفق و دلنوازی تعهّد احوال ایشان می‌كرد و شب و روز او به معالجه و تألیف و استنساخ كتب سپری می‌گردید و در نتیجهٔ مطالعه و استنساخ و تجربه وتجزیهٔ احجار و نباتات ، در اواخر عمر نابینا گشت . سال وفات محمّد زكریّا به نقل ابوریحان ۳۱۳ ه. ق .است . باید متوجّه بود كه مسلمین در حقیقت از قرن دوم ه.ق .ظاهرا" از سال ۱۴۸ به اهمّیّت علم طبّ پی بردند و به ترجمه ومطالعهٔ این علم شریف روی آورند. در آن روزگار ،بیمارستانها سِمَت آموزشگاه نیز داشت ،وكسانی كه در صدد بودند از علم طّب بر خوردار شوند. زیردست یكی از پزشكانِ دانشمند تحصیل می كردند، و خدمتی در بیمارستان انجام می‌دادند و این رسم در تمام بیمارستانها معمول بود.
تشكیلات بیمارستان عبارت بود ازیك عدّه اطبّای داخلی كه در اصطلاح آنها را طبیب طبایع می‌گفتند ،و عدّهٔ دیگر كه وظیفهٔ آنان مداوای زخمهابود وجرّاحی می‌كردند و به اصطلاح ما پزشك دستكار بودند و پیشینیان این طبقه را «جرائحی » می نامیدند .
طبقهٔ دیگر ،شكسته بندان كه مجبّرین خوانده می‌شدند .برخی دیگر به مطالعهٔ امراضِ چشم می‌پرداختند و وظیفهٔ كحّالی داشتند .هر مریضخانه دواسازی داشت كه به نام صیدلانی خوانده می‌شد. عدّه‌ای هم پرستار بودند ،كه در اصطلاح به نام قیّم شهرت یافته‌اند.
عمدهٔ كار و جهت اهمّیّت محمّد زكریّا این است كه از روی دقّت و كنجكاوی اقوال و عقاید پزشكان یونان و هندوستان را مورد مطالعه قرار داده و در آنها اجتهاد كرده و دیگران را نیز دعوت نموده است كه تا مطالبی را درست نفهمند درشمار معلومات خود نیاورند.
از كتب محمّد زكریّا استفاده می شود كه در معالجهٔ بیماران جزئیّات احوال آنان را ضبط می‌كرده وبدان وسیله گفته‌های جالینوس و بقراط رابه معرِض آزمایش می‌گذاشته است ، چنانچه می گوید:«بیست سال تحقیق كردم وآنچه از حركات نبض یافتم ضبط نمودم تا درستی و نادرستی گفته‌های جالینوس را دراین باب به دست آرم » در جرّاحی وكحّالی نیز همین نظر را داشت و در آن روزگار این رشته‌ها از هم جدا نبود؛ به این جهت پزشكان درتمامت این فنون به تحقیق وتجربه می پرداختند وتحقیقات رازی در پزشكی چشم وجّراحی یكی از منابع مهمّ این دو رشته محسوب است . به همّت این استاد بزرگ كه یكی از مفاخر كشور ماست ،طبّ اسلامی از روی تحقیق وتجربه صورت ِ تدوین یافت، در نتیجه رازی توانست بزرگترین خدمت را انجام دهد،آن عبارت است از كتابهایی كه در فنّ پزشكی تألیف نموده است ؛از جمله كتب معروف ِ اویكی كتاب «حاوی» است كه از مهمترین كتب طّبی عهد قدیم است وآن را دائرهٔ المعارف پزشكی باید خواند.
این كتاب سی جلد است ورازی در ذكر هر بیماری ابتدا آن را تعریف می كند ،بعد علامات ونشانه‌های آن را می‌شمارد و سپس عقاید دانشمندان را در معالجهٔ آن نقل می‌نماید و از بقراط گرفته تا حُنَینِ بنِ اسحاق هر چه پزشكان گفته‌اند می‌نویسد . دربارهٔ معالجهٔ حصبه وآبله ،اقوال رازی بسیار مهمّ است . جوهر گوگرد والكل را او به دست آورده است .
سایركتب رازی نیزمبتنی بر تحقیق و تجربه و آزمایش است و بخصوص كتاب طّب منصوری از جهت اختصار شهرت بسیار یافته .كتب رازی در قرون وسطی راهنمای پزشكان جهان بوده است .
محمّد زكریّا ، برخلاف نظر غالب پزشكان ،معتقد است كه باید چارهٔ بیماران به وسیلهٔ غذا انجام گیرد و تاممكن باشد ،دوا نباید بكار برد و در این باب كتابی تألیف كرده‌است .
محمّد زكریّا در حكمت و فلسفه نیز ملكهٔ اجتهاد رابه دست آورده بود و عقاید مخصوص داشت .عدّه تألیفات محمّد زكریّا به نقل مؤلّف اَلِفهرست بالغ بر یكصد و شصت و هفت كتاب است .
اكنون بادیدهٔ انصاف بنگرید كه اهمّیّت رازی تا چه پایه است و او یك تنه چه اندازه كار كرده است ! چنانكه زحمت اودرعمر شصت و دوساله كه مقداری از آن را زمان كودكی واوقات استراحت می‌گیرد با آنچه اطبّای یونان در طیّ چندین قرن به جای گذاشته معادل است .
پزشكی و طبابت در روزگار پیشین وسیله‌ای بوده است از برای دستگیری و همراهی با نوع انسان و پزشكان عمل خود را نوعی از خدمت به عالم انسانیّت می‌شمرده‌اند و این فنّ شریف برای كسب شرف بوده نه تحصیل مال و اندوختن ثروت و هیچكس طبّ را حرفه و پیشه محسوب نداشته است و همه بدان نظر این علم را می آموختند كه باری از دل مردم بردارند و آسایشی به خلق برسانند.
این نكات و دقایق و نظایر آنها در سوگند نامهٔ بقراط و وصایای او مذكور است و محمّد زكریّا تمام این معانی و دقایق را رعایت می‌كرد، و در حقیقت مقصود او خدمت بود و از هر حیث وظیفهٔ علمی خود را بدون هیچ گونه انتظار و توقّع به جا می‌آورد
محمّد زكریّا فوق العاده رئوف و مهربان بود و بامهربانی و گشاده رویی ازبیماران پذیرایی می‌كرد و به جای آنكه دستمزد بگیرد ،غالب تهیدستان را كه بدو مراجعه می‌كردند دستگیری می‌كرد، و وسایل معالجهٔ آنان را فراهم می ساخت .براستی این شیوهٔ پسندیده مقام رازی را از نظر اخلاق طبّی بالاتر می برد.
وایرال شده در شبکه‌های اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست