تاریخ شیعه در ایران

انقلاب سال ۵۷ در شرایطی به وقوع پیوست که معادلات جهانی و سیاستمداران آن روز کمتر وقوع چنین پدیده یی را پیش بینی می کردند. آنچه بیشتر ذهن سازمان های جاسوسی غرب را به خود مشغول می داشت خطر کمونیسم بود که در کشورهایی چون شوروی، چین، کوبا و... انقلابی علیه غرب سامان داده بود و حکومت هایی بر سر کار آورده بود. اما وقوع انقلاب ایران پدیده جدیدی را وارد معادلات سیاسی کرد و آن هم جنبش مذهبی سیاسی به ویژه گرایش شیعی بود که داعیه اداره حکومت و مبارزه با استبداد و استعمار داشت.
از آن پس مطالعه درباره شیعه و ریشه های پیدایش آن برای همه آنها که به آینده سیاسی جهان می اندیشند، ضرورت یافت. این مساله نه از باب اعتقاد دینی بلکه حتی از منظر دیپلماتیک و سیاسی نیز اهمیت پیدا کرد چرا که جریان شیعی گری به عنوان یک واقعیت اجتماعی و قدرت سیاسی خود را نشان داده و پس از ۵۷ نیز در تحولات منطقه نقش ایفا کرده است. سالیانی است شیعیان لبنان نقش روزافزون تعیین کننده یی در کشورشان ایفا می کنند. در عراق نیز پس از اشغال این کشور توسط امریکاییان شیعیان به عنوان واقعیتی سیاسی مطرح اند. بنابراین شناخت این پدیده در تحلیل تحولات سیاسی منطقه و جهان اهمیت خود را نشان داده است. اما شیعه یک جریان تاریخی است که ریشه در صدر اسلام دارد و در طول زمان نیز فراز و فرودها و پیچ و خم های فراوانی را گذرانده است. نحله های مختلفی در لوای این مکتب در طول زمان شکل گرفته اند و رابطه این جریان با قدرت ها در گذر زمان بر رویکرد و اندیشه آن تاثیرگذار بوده است.
به ویژه شیعه به نوعی با تاریخ مردم ایران پیوندی عمیق و تنگاتنگ یافته و به عنوان بخشی از هویت ایرانیان درآمده است. با توجه به این نیاز دکتر سیدرضا نیازمند سالیانی پیش به فکر افتاد که چگونگی پیدایش تشیع را با رویکردی تاریخی و عالمانه برای عموم توضیح دهد. این پژوهش به صورت کتابی با عنوان «شیعه در تاریخ ایران» منتشرشده است که در زمینه شناخت شیعه به لحاظ تاریخی اطلاعات مفیدی ارائه داده است. کتاب که جنبه تاریخی و نه عقیدتی دارد ضمن معرفی جریان شیعه و پیگیری تحولات آن در مسیر زمان به نوعی تاریخ ایران بعد از اسلام را نیز به رشته نوشته درآورده است. ناگفته نماند گرچه کتاب جنبه تاریخی دارد و نویسنده بی طرفانه به گزارشی تاریخی پرداخته است اما عقاید فرق مختلف شیعی و گرایش های فرعی درون این مذهب را نیز از قلم نینداخته و به صورتی گزارش گونه آنها را بازگو کرده است.
کتاب از مساله خلافت پس از پیامبر و ماجرای غدیر خم شروع می شود و سپس دوران ائمه را بررسی می کند و به پیروزی انقلاب سال ۵۷ ایران و بعد از آن خاتمه می یابد. بخشی از فصول کتاب عبارت است از شیعه صفوی تحولات فکری و مکاتب فقه شیعه، شیعه در شروع سلسله قاجار، شیعه در دوران ناصرالدین شاه، نهضت مشروطه علما و تجددطلبی، شیعه در دوران پهلوی ها، شیعه در دوران محمدرضاشاه، شیعه و انقلاب اسلامی. کتاب متنی روان و ساده دارد که آن را برای همگان قابل استفاده می کند. این کتاب توسط انتشارات حکایت قلم نوین منتشر شده است.

منبع : روزنامه اعتماد