بیماری انسدادی مزمن ریه

خانمی ۵۸ ساله سیگاری با شکایت از تنگی نفس همراه با سرفه مزمن و تولید خلط طی ماه‌های زمستان مراجعه می‌کند. سلامت عمومی وی خوب است. به تازگی پیش از موعد باز نشسته شده است تا وقت بیشتری را با نوه‌های خود بگذراند ولی متوجه گشته که آن قدر دچار تنگی نفس است که نمی‌تواند آنها را بلند کند و حمل کند یا از آنها در پارک به خوبی مراقبت نماید...
● به چه مسایلی باید پرداخت؟
بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) به‌طور عمده ناشی از سیگار کشیدن است و با انسداد پیشرونده و تا حدی برگشت‌پذیر راه‌های هوایی، تظاهرات سیستمیک (اختلال کارکرد عضلات اسکلتی، افسردگی و پلی‌سیتمی ثانویه) و افزایش دفعات و شدت حملات تشدید بیماری مشخص می‌شود. علایم اصلی (معمولا در ابتدا بی‌سر و صدا و به تدریج پیشرونده) عبارت‌اند از تنگی نفس و عدم تحمل فعالیت فیزیکی.
شرح حال. با تمرکز بر علایم اصلی یک شرح حال دقیق بگیرید تا معلوم شود بیماری دچار COPD است یا خیر. آیا وی سیگار می‌کشد یا در تماس زیاد با دود سیگار یا گرد و غبار شغلی است؟ در مورد سابقه حملات تشدید بیماری بپرسید: ویزیت‌های مراقبتی فوری، تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها یا کورتیکواستروییدهای خوراکی و بستری در بیمارستان.
بیماری‌های همراه. از علایم دال بر بیماری‌های همراه شایع مثل بیماری‌های قلب وعروق، آسم، کم‌خونی و افسردگی بپرسید.
ارجاع. به دنبال تظاهرات نگران کننده همراه با COPD که باید به متخصص ارجاع داده شوند، باشید: عدم قطعیت تشخیص، COPD در افراد زیر ۴۰ سال یا در افرادی که یکی از خویشاوندان درجه اول آنها دارای سابقه کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین است، COPD شدید، زیاد بودن تعداد حملات تشدید، بیماری هموپتیزی، دشواری کنترل علایم یا نیاز به اکسیژن درمانی، بازتوانی ریوی یا جراحی.
● چه باید کرد؟
در معاینه بیمار به دنبال نشانه‌های پرهوایی قفسه سینه (بشکه‌ای شکل)، فقدان ضربان در آپکس، رزونانس بیش از حد و کاهش حرکات دیافراگم ( که معمولا در بیماری پیشرفته وجود دارند) باشید. هر چند معاینه فیزیکی بخشی ضروری در ارزیابی به شمار می‌رود، ابزاری غیرحساس برای تشخیص انسداد راه‌های هوایی است.
قد و وزن بیمار را ثبت نمایید. به دنبال نشانه‌های تغذیه نامناسب یا تحلیل عضلات (به ویژه در ران‌ها) باشید، این نشانه‌ها معمولا با COPD شدید همراه‌اند.
توضیح دهید که برای تایید تشخیص باید اسپیرومتری (استاندارد طلایی برای تشخیص و ارزیابی اختلال ناشی از COPD) به عمل آورید. این کار باید در تمام بیماران ۴۰ سال به بالا که سیگاری هستند یا قبلا بوده‌اند و کسانی که دچار تنگی نفس پس از فعالیت، سرفه ماندگار و تولید خلط یا عفونت‌های مکرر مجاری تنفسی هستند، مدنظر قرار گیرد. برای رد دیگر بیماری‌های همراه مثل سرطان ریه، برونشکتازی، نارسایی قلب، سل و بیماری‌های‌ میان‌بافتی ریه، ترتیب انجام رادیوگرافی قفسه سینه را بدهید.
▪ در هر فرصتی ترک سیگار را اکیدا توصیه نمایید.
● درمان درازمدت COPD
▪ مشارکت بیمار در درمان را توصیه کنید.
▪ ترک سیگار را توصیه کنید.
▪ سالانه واکسیناسیون آنفلوآنزا را انجام دهید.
▪ حداقل یک بار و در صورت امکان هر ۰۱-۵ سال، واکسیناسیون پنوموکوک را انجام دهید.
▪ داروهای استنشاقی گشاد کننده برونش، اساس درمان دارویی DPOC به شمار می‌روند؛ برای بهبود تنگی نفس دوز را تنظیم نمایید.
▪ در صورت نیاز آگونیست‌های کوتاه اثر گیرنده بتا ۲ را تجویز کنید و در کنار آن به صورت قدم به قدم داروهای استنشاقی آنتی‌کولینرژیک کوتاه یا طولانی اثر را به طور منظم اضافه نمایید.
▪ یک داروی استنشاقی آگونیست طولانی اثر بتا ۲ را اضافه کنید.
▪ یک کورتیکواسترویید استنشاقی یا ترکیبی از یک کورتیکواسترویید استنشاقی و آگونیست طولانی اثر بتا ۲ به صورت یک داروی استنشاقی واحد را اضافه کنید.
▪ به یاد داشته باشید که COPD قابل درمان است. مثبت و حمایت کننده باشید.
در مورد هر گونه تغییر مفید در سبک زندگی (تغییر در رژیم غذایی و ورزش بیشتر) به بیمار آموزش و توصیه ارایه دهید.
استفاده از داروهای استنشاقی آسان نیست و وسایل مختلف فرق می‌کنند و بنابراین باید نحوه استفاده از آنها را به دقت توضیح دهید و به بیمار نشان بدهید که چگونه از هر وسیله استفاده نماید.
مشارکت در مراقبت با پرستار و گروه مراقبت‌های اولیه را توصیه کنید و ترتیب ویزیت پیگیری را بدهید. این کار به شما اجازه خواهد داد پذیرش درمان (compliance)، روش استفاده از داروهای استنشاقی و ـ با ارزیابی میزان بهبود تنگی نفس و کارکرد کلی ریه ـ پاسخ به درمان ابتدایی را ارزیابی کنید.
از مقیاس تنگی نفس شورای تحقیقات پزشکی برای ارزیابی تنگی نفس و ناتوانی در ارزیابی ویزیت پیگیری استفاده نمایید. اگر بهبود رخ نداده باشد، رژیم درمانی را تنظیم کنید تا تسکین بهینه علایم فراهم گردد.
ارجاع به یک درمانگاه راه‌های هوایی را در صورتی که در دسترس باشد، مدنظر قرار دهید.
بررسی بهبود بیمار را ادامه دهید و اگر بهبودی حاصل نشده باشد، ارجاع به متخصص را مدنظر قرار دهید.

ترجمه: دکتر دامون غضنفری املشی
منبع:
McIvor A,Little P. Chronic obstructive Pulmonary disease. BMJ April ۱۴, ۲۰۰۷; ۳۳۴: ۷۹۸

منبع : هفته نامه نوین پزشکی