هوانوردی عمومی نیازمند توجه و برنامه‌ریزی

با توجه به ویژگی‌های هوانوردی عمومی، توسعه این بخش یكی از راهكارهای بهبود وضعیت صنعت هوایی در آینده می‌باشد.
● مقدمه
با توسعه و رشد روزافزون صنعت هوایی شاهد رشد مداوم هوانوردی عمومی در كشورهای گوناگون هستیم. در كشورهای پیشرو در صنعت هوافضا مانند آمریكا این بخش رشد فوق‌العاده‌ای كرده است، بطوریكه حجم پرواز و تعداد وسایل پرنده مورد استفاده در این بخش بسیار از بخش تجاری و نظامی بیشتر می‌باشد.
هوانوردی عمومی در جهان از گسترهٔ وسیعی از محصولات هوایی استفاده می‌نماید. هواپیماهای تك‌موتوره و چندموتوره پیستونی، تروبوپراپ و توربوجت، بالگردها، گلایدرها، بالن‌ها، چترها و كایت‌های موتوردار و بدون موتور همگی در هوانوردی عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هم‌اكنون بیش از ۲۰۰ هزار پرنده بطور فعال در این بخش در حال پرواز هستند و این تعداد در حال رشد نیز می‌باشد.
البته در بخش‌های گوناگون محصولات خاصی معمولا استفاده می‌شوند. بطور مثال در پروازهای شركتی بیشتر از هواپیماهای توربوپراپ و توربوجت استفاده می‌شود. در پروازهای شخصی و آموزشی بیشتر از هواپیماهای كوچك ملخی استفاده می‌شود. بزرگترین بخش هوانوردی عمومی مربوط به هواپیماهای تك‌موتوره ملخی می‌باشد كه بیش از ۶۵ درصد ناوگان هوانوردی عمومی جهان را به خود اختصاص می‌دهد.
در كشورهای دیگر نیز هوانوردی عمومی به تدریج در حال فراگیر شدن می‌باشد. در كشور ما نیز مدتی است كه نگرش به هوانوردی عمومی تغییراتی داشته و اقبال مردم به این بخش در حال افزایش می‌باشد.
عدم آگاهی مردم یكی از مشكلات این بخش است كه رشد این صنعت را كند نموده است. برگزاری همایش یا نمایش هوایی در شهرهای بزرگ كشور می‌تواند راهكاری برای حل این مشكل در كشور باشد.
در حال حاضر در كشور ما امكان خرید و استفاده از هواپیماهای شخصی سبك امكان‌پذیر می‌باشد. البته هنوز محدویت‌هایی در زمینه فرودگاه‌ها و امكانات مورد نیاز وجود دارد. اما بدون استفاده و یا كم استفاده بودن بسیاری از فرودگاه‌های كشور فرصت مناسبی را برای حضور هوانوردی عمومی در كشور فراهم نموده است. اخیرا اقداماتی نیز برای توسعه فرهنگ هوانوردی عمومی در كشور مانند برگزاری نمایش هوایی نوشهر، صورت پذیرفته است.
● تعریف هوانوردی عمومی
بنابر تعریف سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرتجاری (ICAO)‌ هوانوردی عمومی بهره‌برداری از هواپیما غیر از بخش حمل و نقل تجاری و یا به عبارتی فعالیت‌های هوایی دیگر می‌باشد. تعاریف دیگری نیز برای هوانوردی عمومی ذكر شده است. اما آنچه مسلم است هوانوردی عمومی غیر از حمل و نقل تجاری با برنامه و بخش نظامی می‌باشد. در بعضی تعاریف تاكسی هوایی و چارتر جز هوانوردی عمومی ذكر شده و در بعضی دیگر این موارد جز هوانوردی عمومی محسوب نمی‌شوند.
● انواع كاربردهای هوانوردی عمومی
▪ شخصی
استفاده از هوانوردی عمومی برای تفریح یا حمل و نقل شخصی و نه برای اهداف تجاری، در این نوع بیشتر از هواپیماهای تك موتوره پیستونی استفاده می‌شود.
▪ تفریحی و ورزشی
استفاده از هوانوردی عمومی با اهداف تفریحی و ورزشی با استفاده از هواپیماهای كوچك، كایت، گلایدر، چتر و بالگردهای تفریحی
▪ آموزشی
آموزش پرواز زیر نظر اساتید پرواز كه افراد مبتدی برای آموزش از هواپیماهای كوچك آموزشی كار را آغاز می‌نمایند.
▪ شركتی
استفاده از پرنده‌های خریداری شده و یا اجاره شده برای شركت یا كسب و كار با استفاده از خلبانان حرفه‌ای، در این بخش هواپیماهای كوچك توربوپراپ و جت رواج بیشتری دارد.
▪ تاكسی هوایی و یا تور هوایی
حمل مسافرین یا بار با استفاده از پرنده‌های كوچك و مشاهده مناظر جذاب توریستی
▪ مشاهده هوایی
شامل فعالیت‌هایی نظیر نقشه‌برداری و تصویربرداری هوایی، كنترل خطوط نفتی، خطوط انتقال برق و غیره كه بیشتر از سازمان‌های بزرگ به منظور اهداف خود از هوانوردی عمومی استفاده می‌نمایند.
▪ استفاده‌های دولتی
خرید یا اجاره از طرف دولت با مقاصد دولتی جلوگیری از قاچاق مواد مخدر، حفاظت مرزها، گشت ساحلی و غیره
▪ كنترل ترافیك
استفاده از هوانوردی عمومی برای كنترل ترافیك جاده‌ها و بزرگراه‌ها
▪ تبلیغات هوایی
استفاده از هوانوردی عمومی برای تبلیغ نیز از دیگر كاربردهایی است كه در این بخش دیده می‌شود. بطور مثال بالونی كه نشان یك سازمان یا شركت را دارد. یا هواپیمایی كه اعلامیه‌هایی را در یك منطقه پخش می‌نماید.
▪ پخش مرسولات
استفاده از هوانوردی عمومی برای رساندن سریع مرسولات پستی و یا رساندن مرسولات مورد نظر به مناطق دورافتاده از استفاده‌های
▪ تجسس و نجات
برای عملیات تجسس و نجات در مكان‌های گوناگون مانند كوهستان، دریا، جنگل و یا بیابان‌ها كه از طریق زمین جستجو بسیار كند خواهد بود، با استفاده از هوانوردی عمومی جستجوی حادثه‌دیدگان به سرعت امكان‌پذیر می‌باشد.
▪ فوریت‌های پزشكی
انتقال بیماران و مجروحان، انتقال تجهیزات و نیازهای بیماران مانند انتقال خون، دارو، اعضای اهدایی و غیره.
▪ حفاظت از محیط زیست و مبارزه با سوانح طبیعی
كنترل و مبارزه با آتش‌سوزی جنگل‌ها و یا بیماری‌ها، كنترل آلودگی‌های زیست محیطی، كمك به سیل‌زدگان و زلزله‌زدگان و دیگر حوادث طبیعی.
▪ كشاورزی و جنگلداری
سمپاشی و پخش دانه بوسیله هوانوردی عمومی سرعت و كارایی كار را بهبود می‌بخشد.
● مزایای توسعه هوانوردی عمومی در كشور ما
یكی از مزایای هوانوردی عمومی نیازهای كم خدمات فرودگاهی و قابلیت استفاده از هر نوع فرودگاه می‌باشد. محصولات مورد استفاده در هوانوردی عمومی تقریبا در هر فرودگاهی می‌توانند نشست و برخاست انجام دهند.
بنابراین با توجه به كم‌استفاده بودن بسیاری از فرودگاه‌های كشور، گسترش هوانوردی عمومی استفاده از ظرفیت خالی فرودگاه‌ها را مهیا می‌نماید.
در بسیاری از موارد مقصد اصلی مسافرین هوایی با فرودگاه‌های بزرگ كشور فاصله زیادی دارد. در این حالت هوانوردی عمومی می‌تواند نقش تاكسی هوایی برای مسیرهایی را ایفا نماید كه برای خطوط هوایی تجاری امكان برقراری پرواز به آن مسیرها مقدور نمی‌باشد. به این ترتیب شبكه پروازی كشور گسترش یافته و تقاضای حمل و نقل هوایی در كشور افزایش می‌یابد.
همانطور كه می‌دانید یكی از مزیت‌های بزرگ كشور ما صنعت گردشگری می‌باشد كه به علت مشكلات متعدد و آماده نبودن بسیاری از زیرساخت‌ها این صنعت رشد شایسته‌ای در كشور ما نداشته است.
هوانوردی عمومی در صورت گسترش امكان ارائه خدمات گردشگری را در سطح گسترده‌ای را فراهم می‌نماید. بسیاری از مناطق زیبای كشور توسط هوانوردی عمومی می‌تواند در دید بازدیدكنندگان قرار گیرد. به این ترتیب هوانوردی عمومی به گسترش گردشگری و صنعت گردشگری به گسترش هوانوردی عمومی كمك خواهد نمود.
فراگیر شدن هوانوردی عمومی می‌تواند به رشد و توسعه شركت‌ها و سازمان‌های بزرگ نیز كمك نماید. با استفاده از هوانوردی عمومی می‌توان در وقت مدیران صرفه‌جویی كرده و امكان سركشی به مناطق كارگاهی و تاسیساتی را به راحتی فراهم نمود.
صنایع هوایی كشور نیز در این صنعت امكان رشد بیشتری دارد. قطعات و سامانه‌های مورد استفاده در این بخش سادگی بیشتری نسبت به دیگر بخش‌ها دارند. بنابراین صنایع هوایی كشور در صورت رشد هوانوردی عمومی در كشور فرصت حضور در این صنعت را بهتر از بخش‌های دیگر خواهند داشت. صنایع كشور مانند صنایع فجر، درنا و شاهد از جمله بخش‌هایی هستند كه هم‌اكنون نیز در این بخش حضور دارند.
كاربردهای متنوع هوانوردی عمومی نیز می‌تواند محرك و عاملی برای رشد این بخش در كشور ما باشد، ضمن اینكه با گسترش هوانوردی عمومی قابلیت استفاده گسترده از كاربردهای متنوع آن در سرتاسر كشور بهتر مهیا می‌گردد.

وحید آقایی

منبع : پایگاه صنعت و فن آوری هوافضا