دولت الکترونیکی و تاثیر آن بر بهره‌وری

● راه‌رفتن بر فراز ابرها
در عصر فراصنعتی، یعنی زمانیکه انقلاب فناوری اطلاعات رخ داد، واژه‌های جدیدی به وجود آمدند، بسیاری از واژه‌های قدیمی منسوخ شدند و تعریف بسیاری از آنها تغییر کرد. توانایی فناوری اطلاعات در انجام فعالیت‌ها و اینترنت به عنوان بستر جهانی آن، دروازه‌ای نوین روی دولت‌ها و بخش خصوصی گشود. در دهه ۹۰ بخش خصوصی دست به کار شد و سعی کرد تا بسیاری از فعالیت‌های خود را از طریق IT انجام دهد. دولت‌ها نیز با احساس ناتوانی در پاسخ به خواسته‌های روزافزون شهروندان و همچنین احساس عقب‌ماندگی از بخش خصوصی، خود را وارد فضای ICT کردند تا از این طریق، به گونه‌ای اثربخش‌تر، رضایت‌بخش‌تر و با هزینه کمتر به ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان بپردازند.
از آنجا که مهمترین چالش دولت‌ها، پاسخ به خواسته‌های متنوع و متغیر شهروندانی است که بخش عمومی مشروعیت خود را از آن کسب می‌کند، بنابراین دولت الکترونیکی نیز با به کارگیری ICT در پی شیوه نوینی برای دسترسی شهروندان به خدمات عمومی از طریق رسانه‌های الکترونیکی است.
در واقع استقرار دولت الکترونیکی که مورد توجه مدیریت دولتی در کشورهای مختلف قرار گرفته است، راهبردی است که دولت و شهروندان را در کنار هم مورد توجه قرار می‌دهد و در صدد است ضمن بازآفرینی دولت بستر دسترسی آسان و بدون واسطه شهروندان به خدمات دولتی را فراهم کند.
امروزه دولت الکترونیکی خود به صورت یک نیاز برای مردم درآمده است، به طوریکه بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از نیمی از کاربران اینترنت در ایالات متحده احساس می‌کنند که دولت الکترونیکی بهترین منبع برای اطلاعات دولتی است و ۶۵ درصد آمریکایی‌ها انتظار دارند که بتوانند به اطلاعات دولتی مورد نیاز خود از طریق سایت‌ها دسترسی پیدا کنند.
دولت الکترونیکی به عنوان راهبردی اساسی برای رسیدن به جامعه دانایی محور قرن ۲۱ شناخته شده است و یکی از مهمترین فاکتورهای اساسی برای تقویت رقابت‌پذیر ملی محسوب می‌شود. دولت الکترونیکی با ارائه خدمات دولتی با استفاده از فناوری اطلاعات، از جمله اینترنت آغازگر مرحله جدیدی از حیات مدیریت بخش عمومی است.
دولت الکترونیکی چهارمین انقلاب ساختاری و فرآیندی است که ارتقای رقابت‌پذیری ملی را به دنبال دارد این پدیده نه تنها موجب اطلاعاتی کردن شهروندان می‌شود بلکه «بهره‌وری» و «شفافیت» خدمات را نیز افزایش می‌دهد. به همین دلیل وینتون سرف یکی از پدربزرگ‌های مشهور اینترنت، «به رهبران دولتی پیشنهاد داد که لطفا از فناوری اطلاعات استفاده کنید و اجازه بدهید که خدمات‌تان بیشتر در دسترس باشد.»
کاماراک معتقد است:‌عامل دیگر احساس این نیاز، انقلاب صنعتی بود که با تشدید بین عملکرد بخش خصوصی و بخش دولتی تقاضا برای اصلاحات دولتی را فراهم آورد. از سوی دیگر، بهره‌وری به عنوان عامل بقای هر اقتصادی، مورد توجه اکید دولت‌ها قرار گرفته است، زیرا دولت‌ها با در اختیار داشتن منابع عمومی موظف هستند که این منابع را به گونه‌ای هر چه بهتر در جهت تحقق منافع عمومی، صرف کنند.
به طور کلی اگر سه مورد زیر را برای منافع عمومی در نظر بگیریم: ارزان‌تر Cheaper (کاهش خدمات مصرف شده از طریق خدمات خرید)، سریع‌تر Faster (کاهش زمان موردنیاز جهت فراهم کردن خدمات، یا کارآمد کردن فرآیندهای درونی)، بهتر Better (یعنی عملکرد بهبودیافته، نظیر: قابلیت دسترسی، کاربرد خدمات بیشتر و...) دولت الکترونیکی با محور قرار دادن آنها سعی در بهبود بهره‌وری خواهد داشت.
● تعاریفی از دولت الکترونیکی
گرونلند دولت الکترونیکی را به عنوان فرآیندهای تجدید ساختار جهت نیل به کارآیی بهتر، خدمات بهتر و مشارکت دموکراتیک تعریف می‌کند.
مونتگنا آن را روشی جهت تلفیق همه شبکه‌های بالقوه اینترنت و کامپیوتری در درون مدیریت دولتی تعریف می‌کند.
دولت الکترونیکی عبارت است از استفاده از تکنولوژی اطلاعات به ویژه اینترنت، در ارائه خدمات عمومی، با سهولت بیشتر، مشتری پسندتر، باصرفه‌تر و در مجموع به طریقی متفاوت و بهتر، به عقیده هیوز در تعریفی وسیع‌تر می‌توان دولت الکترونیکی را پذیرش هر نوع تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات از جانب دولت تعریف کرد. دولت الکترونیکی شیوه‌ای برای دولت‌ها به منظور استفاده از فناوری اطلاعات و دیگر فناوری‌های جدید است که به افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح کیفیت آنها و ارائه فرصت‌های گسترده برای مشارکت در فرآیندها و نمادهای مردم سالار می‌دهد.
فرگوسن معتقد است:‌ دولت الکترونیکی مستلزم سبک‌های رهبری جدید، روش جدید بحث و اخذ خط‌مشی و سرمایه‌گذاری روش‌های جدید ارزیابی آموزشی، روش‌های جدید گوش دادن به شهروندان و روش‌های نوین سازماندهی و ارائه خدمات و اطلاعات است.
کمیسیون اروپا دولت الکترونیکی را بدین گونه توصیف می‌کند: کاربرد ICT در مدیریت دولتی که با تغییر سازمانی و مهارت‌های جدید به منظور بهبود خدمات دولتی و در فرآیند دموکراتیک و حمایت قوی جهت خط‌مشی‌های عمومی، ترکیب شده است.
بسیاری از صاحبنظران از آنجا که دولت الکترونیکی را یک عامل مهم در افزایش دموکراسی می‌دانند آن را بدین صورت تعریف می‌کنند: دولت الکترونیکی فضایی برای تعاملات قوی مبتنی بر آزادی، باز بودن و بحث و مطالعه منطقی جهت ایجاد درک از دیدگاه‌های متفاوت و ارتقای توافقات مستدل بر موضوعات سیاسی است.
به طور کلی می‌توان دولت الکترونیکی را به صورت زیر تعریف کرد: دولت الکترونیکی عبارت است از تغییر ساختاری دولت با به کارگیری فناوری اطلاعات، به منظور ایجاد شفافیت بیشتر در اعمال دولت، افزایش مشارکت شهروندان در امور عمومی و ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان و کسب و کار به گونه‌ای اثربخش‌تر، کارآتر، با کیفیت‌تر و با روش‌های بهتر.
به علت اینکه در این مقاله تاکید بر تاثیر دولت الکترونیکی بر بهره‌وری است، مطلوب آن است که به تعریفی از بهره‌وری نیز بپردازیم.
تعریفی که مرکز بهره‌وری ژاپن JPC از بهره‌وری دارد چنین است: حداکثر استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به روش‌های علمی، به طوریکه بهبود بهره‌وری به کاهش هزینه‌های تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه زندگی آحاد ملت، منجر شود. مرکز بهره‌وری ژاپن، بهره‌وری را یک انتخاب و اولویت ملی می‌داند که موجب کاهش فقر و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود.
اگر بهره‌وری را با توجه به اجزای تشکیل‌دهنده آن یعنی اثربخشی ( میزان تحقق اهداف سازمانی) و کارآیی (نسبت داده به ستاده) در نظر بگیریم، بهره‌وری حالتی است که هم منابع درست مصرف شده و هم اهداف سازمانی تحقق یافته است.
● چگونه دولت الکترونیکی موجب افزایش بهره‌وری می‌شود؟
نظریات متفاوتی که در مورد دولت طرح شده است تقریبا، قریب به اتفاق دولت را مرکز و نهادی دانسته‌اند که موظف به برآورده کردن نیازها و خواسته‌های شهروندان،‌اعم از نیازهای امنیت، عدالت و تامین نیازهای ضرروی زندگی است. این نیازها و انتظارات شهروندان در زمان‌ها،‌ مکان‌ها و شرایط گوناگون متفاوت بوده است امروزه توسعه دموکراسی از یک سو و پیشرفت تکنولوژی از سویی دیگر (که موجب آگاهی ملت‌ها از یکدیگر شده است) دولت‌ها را هر چه بیشتر ملزم به توجه به خواسته‌های شهروندان خود کرده و دولت دیجیتالی، تلاش برای تغییر پیچیده‌ای است که تمایل به کاربرد تکنولوژی‌های جدید جهت حمایت یک دگرگونی در عملکرد و اثربخشی دولت دارد.
به طورکلی می‌توان مزایای دولت الکترونیکی که هر یک به گونه‌ای در افزایش بهره‌وری موثرند به شرح زیر بیان کرد:
۱) تصمیم‌گیری مبتنی بر اطلاعات: از آنجا که ۹۰درصد یک تصمیم براساس اطلاعات و ۱۰‌درصد براساس مهارت‌های ادراکی فردی است اهمیت اطلاعات آشکار می‌شود. اصولا یکی از وظایف دولت الکترونیکی دستیابی به اطلاعات موثق و تبادل آن است. در روش سنتی، جمع‌آوری اطلاعات معتبر و به هنگام مستلزم صرف هزینه و زمان زیادی بود اما در دولت الکترونیکی اطلاعات موثق و به هنگام همواره قابل دسترسی است و اشکال جدید تصمیم‌گیری را تسهیل کرده است.
۲) افزایش کارآیی: مهم‌ترین مزیت دولت الکترونیکی، افزایش بهره‌وری و تاثیر آن بر کارآیی اقتصادی است. صاحبنظران معتقدند که آن به طور بالقوه یک استراتژی برای بررسی خدمات کارآتر و اثربخش‌تر است. برخی از طرفداران دولت الکترونیکی حسن آن را در کاهش مقدار زمان صرف شده بر وظایف تکرار می‌دانند. دولت‌ها همچنین می‌توانند باعرضه اطلاعات در مزایده‌ها و مناقصه‌ها، هزینه‌های خود را کاهش دهند. هزینه‌های اطلاع‌رسانی کاغذی و ایجاد بایگانی‌های کاغذی که بخش عمده‌ای از هزینه دولت‌ها کاهش می‌یابد.
ساده‌سازی فرآیندهای سازمان و یکپارچه کردن سیستم‌ها و حذف سیستم‌های زائد و تکراری از مزایای مهم دولت الکترونیکی است.
در واقع دولت الکترونیکی به طور بالقوه مستعد افزایش هزینه- اثربخش است. دولت الکترونیکی با به کار بردن تکنولوژی سعی در حداکثر سازی درآمد و ذخیره یا محدود کردن هزینه‌ها دارد.
۳) تسریع در انجام امور: سرعت بخشیدن به اطلاع‌رسانی و عرضه خدمات، یکی دیگر از فواید دولت الکترونیکی است. دولت الکترونیکی اطلاعات و خدمات را به صورت ۲۴ ساعته در هفته یعنی به طور پیوسته ارائه می‌دهد.
۴) اثرهای مثبت زیست محیطی: در دولت الکترونیکی نسخه‌های کاغذی، پرونده‌ها، مدارک، کتاب‌ها و غیره به یک نسخه الکترونیکی تبدیل می‌‌شود و با این عمل موجب حفظ منابع طبیعی و همچنین با کاهش موارد مصرف موجبات کارآیی و در نتیجه بهره‌وری را هر چه بیشتر فراهم می‌کند.
۵) کارآفرینی: ایجاد دولت الکترونیکی مستلزم زیرساخت‌های تکنولوژیکی و مخابراتی است اما دولت موظف به گسترش فناوری اطلاعات می‌شود. در نتیجه فرصت‌های شغلی زیادی برای متخصصان ایجاد می‌شود. به هر حال فناوری اطلاعات، فرصت‌های شغلی نامحدودی در اختیار دولت‌ها و ملت‌ها قرار داده که اگر به آن توجه نشود از دست خواهد رفت. این امر برای جامعه ما که حدود ۷ درصد بیکاران فاقد تخصص‌اند بسیار مهم است.

http://qomelecom.parsiblog.com/

منبع : پایگاه اطلاع رسانی فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران