جن ها

● مكان جنیان
از آنجایی كه نوع خلقت جنیان با انسانها و حیوانات متفاوت است، واضح است كه مكان زندگی آنها نیز متناسب با نوع خلقت آنها باشد، ولی آن مكانها كجاست. در بین عوام شایع است كه زیرزمینها، جاهای تاریك و مرطوب مانند حمامها، چاهها و عمق جنگلها جایگاه جنیان است. اما بررسی ها حاكی از آن است كه قطعا آنها در جایی زندگی می‌كنند كه از انسانها به دور باشند. در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده كه: «در وادی شقره (بیابانی كه رنگ خاكش سرخ مایل به زرد است) نماز نخوان، زیرا در آن جا منازل جن است.» (وسائل الشیعه، ص ۴۵۲) قابل ذكر است یكی از معروفترین مساجد مكه با نام «مسجد الجن» در غرب شهر مكه محل نزول جنیان در مكه است و مستحب است حاجیان در آن مسجد رفته و دو ركعت نماز به جا آورند.
● تولید مثل جنیان
آنچه مسلم است این است كه بنابر ذات وجودی جنیان آنها نیز مانند انسان دارای غریزه جنسی بوده و توالد و تناسل دارند و لازمه ادامه و بقای نسلشان آمیزش جنس مونث و مذكر است، اما این سوال كه آیا آنها هم مانند انسانها و یا سایر جانداران با عمل لقاح و تشكیل نطفه تولد می‌یابند، چیزی نیست كه از كلام خداوند بتوان استنباط كرد ولی ابن عربی در فتوحات گفته است: «تناسل بشر به القای آب نطفه در رحم است و تناسل جن به القای هوا در رحم اثنی (جنس ماده) می‌باشد». (جن و شیطان ص ۵۷)
روایتی است از بخشی از وصیت حضرت رسول (ص) به امیرالمومنین (ع) كه فرمود: «ای علی، در شب اول، وسط و آخر ماه آمیزش مكن و... همانا جنیان در این سه شب به پیش زنان خویش (برای مقاربت) می‌روند». (وسائل الشیعه، ص ۹۱) و در آیه ای برای وصف حوریان بهشتی آمده است: «حوریان بهشتی را قبل از شوهرانشان، نه آدمی و نه جن دست زده است». (سوره الرحمن، آیه ۵۶ و ۷۴)
● خواب جنیان
«الله خدایی است كه هیچ خدایی جز او نیست. زنده و پاینده است. نه خواب سبك او را در برمی گیرد و نه خواب سنگین». (سوره بقره، آیه ۲۵۵) و از حضرت صادق (ع) روایت است كه می‌فرمایند: «به غیر از خداوند متعال همه خواب دارند، حتی فرشتگان». (میزان الحكمه، ص ۲۵) و حدیثی است از رسول خدا(ص) كه می‌فرمایند: «خواب به چهار گونه است، پیامبران به پشت می‌خوابند، مومنین به دست راست، كافرین و منافقین به دست چپ و شیاطین به رو می‌خوابند». (شیخ حر عاملی، ص ۱۰۶۷) آنچه از این مطالب می‌توان دریافت این است كه به غیر از ذات اقدس الهی همه موجودات دارای خواب هستند.
● مرگ جنیان
جنیان نیز مانند هر جانداری همان طور كه دارای حیات هستند مرگ هم شامل حالشان می‌شود. چنان كه در قرآن كریم آمده: «و بر آنها (خطا كاران) نیز همانند پیشینیانشان از جن و انس عذاب مقرر شد». (سوره فصلت، آیه ۲۵) «به میان امتهایی كه پیش از شما بوده اند، از جن و انس در آتش داخل شوید». (سوره اعراف، آیه ۳۸) از این آیات چنین برمی آید كه نه تنها آنها هم مانند انسان مرگ دارند، بلكه مانند انسان از عقوبت خدا بر حذر نیستند.
● تكالیف جنیان در مقابل ذات پروردگار
همان طور كه در مباحث قبل گفتیم، انسان فرشته و جن سه موجودی هستند كه بنابر مصلحت خداوندخلق شده اند و هدف از آفرینش آنها نیز عبادت پروردگار است. چنان كه در قرآن كریم آمده است: «جن و انس را جز برای پرستش خود نیافریده ام». (سوره ذاریات، آیه ۵۶) ناصر خسرو نیز این طور می‌سراید: داخل اندر دعوت او جن و انس تا قیامت امتش هر نوع و جنس جن نیز مانند انسان مختار است و حق انتخاب دارد و مانند ما در اجرای قوانین دینی مكلف است، چگونگی عبادت و اجرای احكام در میان آنها، مشخص نیست ولی آنچه مسلم است، این است كه پیامبرانی كه برای هدایت مخلوق برگزیده شده اند، جنیان را نیز هدایتگرند. چنان كه علامه طباطبایی (ره) فرمودند: «اتفاقا در این باره از خود جنیان هم سوال شده كه آیا پیغمبر شما از جنس خود شماست؟ در پاسخ گفته اند: «پیامبران ما انسانند و اینك ما به رسالت حضرت ختمی مرتب ایمان آورده ایم و او را آخرین پیامبر می‌دانیم». (جن و شیطان) از بسیاری از آیات، روایات و احادیث نیز این طوراستنباط می‌شود كه بعضی از جنیان كافر و بعضی مسلمانند و حتی قبل از ظهور اسلام برخی از آنها یهودی بوده اند كه بعد از اسلام به پیشگاه حضرت محمد(ص) آمده و مسلمان شده اند، و برای آنها عقوبتی همانند عقوبت انسانها در نظر گرفته می‌شود. در قرآن آمده است: «بعضی از ما مسلمانند و بعضی از حق دور و آنان كه اسلام آورده اند در جست
و جوی راه راست بوده اند، اما آنان كه از حق دورند هیزم جهنم خواهند بود و اگر بر طریق راست پایداری كنند، از آبی فراوان سیرابشان كنیم». (سوره جن، آیه ۱۴، ۱۵ و ۱۶) از آیه این چنین برمی آید كه جنها همانند انسان به گونه های مختلفند، بعضی كافر و بعضی فاسق و ظالم البته برخی نیز نیكوكار و صالح بوده و دارای عقاید مختلف و ادیان مختلف هستند. در سوره احقاف آمده است كه: «حضرت رسول (ص) پس از آن كه از مكه به طایف رفت تا مردم را به سوی اسلام دعوت كند، كسی به دعوت او پاسخ مثبت نداد، در بازگشت به محلی رسید كه آن را «وادی جن» می‌گفتند، شب را در آنجا ماند و به تلاوت آیات الهی مشغول شد، در آن هنگام گروهی از جنیان صدای صوت آن حضرت را شنیدند، پس از آن كه رسول اكرم (ص) از تلاوت فراغت یافت، جنیان به سوی قوم برگشتند و این طور مشاهدات خود را بازگو كردند: «ای قوم، كتابی را شنیدیم كه بعد از موسی نازل شده و تصدیق كننده مطالب آن است و به حق و راستی هدایت می‌كند». (سوره احقاف، آیه ۲۹ و ۳۰) و روایت است كه حتی برخی از جنیان از گروه شیعیان می‌باشند از آن جمله روایتی است كه از ابوحمزه ثمالی نقل شده: «روزی جهت شرفیابی به حضور امام باقر (ع) اجازه خواستم، گفتند كه عده ای خدمت آن حضرت هستند، لذا اندكی صبر كردم تا آنها خارج شوند. پس كسانی خارج شدند كه آنها را نمی شناختم و غریب به نظرم آمدند. چون اجازه شرفیابی گرفتم، داخل شدم و به حضرت عرض كردم، فدایت شوم، الان زمان حكومت بنی امیه است و شمشیرهای آنها خونریز می‌باشد. امام فرمود: ای اباحمزه! اینان گروهی از شیعیان، از طایفه «جن» بودند و آمده بودند تا از مسائل دینی خود سئوال كنند». (جن و شیطان، ص ۶۵)
● آیا فرشتگان و شیاطین از تبار جنیانند؟
همان طور كه گفته شد بنا بر قرآن كریم سه موجود انسان، فرشته و جن دارای عقل و شعورند و بنا بر مصلحت خداوند در صحنه گیتی ظاهر شدند و نامی از شیطان به طور مستقل به میان آورده نشده است. بنابراین شیطان یا باید از جنس فرشته باشد و یا ازجنس جن. بهتر است باز از قرآن كریم مدد بگیریم: «آن گاه كه به فرشتگان گفتیم تا آدم را سجده كنید، همه جز ابلیس كه از جن بود و از فرمان پرودگارش سر برتافت سجده كردند». (سوره كهف، آیه ۵۰) همچنین خداوند در قرآن كریم فرشتگان را معصوم و مبرا از خطا و گناه دانسته: «فرشتگان هرگز نافرمانی خدا را نمی كنند و همان كاری را می‌كنند كه به آن مامور شده اند». (سوره تحریم، آیه ۶) و بنا به روایتی از رسول خدا(ص): «فرشتگان از نور آفریده شده اند». بنابراین ابلیس كه بزرگترین خطا را در درگاه
خداوند مرتكب شده هرگز نمی تواند از جنس فرشته باشد. (اگر چه با همه این مستندات هنوز در بین علمای اسلامی در نوع خلقت ذاتی شیطان اختلاف نظر وجود دارد.)
● ارواح شریر كدامند و چه تفاوتی با جن دارند؟
مطالعات بر روی آثار بشر بدوی از قبیل نقاشی ها و كنده كاریهای غارها نشان می‌دهد كه انسان از ابتدای آفرینش وجود موجوداتی غیر از خود را در محیط پیرامونش حس كرده است. موجوداتی كه ترس، وحشت و حتی نوعی پرستش و كرنش را در
آنها ایجاد می‌كرده است. پس از اختراع زبان و خط، هر قوم و قبیله ای نامی برآنان گذاردند و برای ارتباط یا دفع آنان آدابی را برای خود قائل شدند و این آداب نسل به نسل تداوم یافت چنان كه امروز هنوز در افریقا رسومی با همان روش سنتی برای ارتباط با این موجودات و یا دفع آنان صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در آیین مسیحیت، جن گیری یك سابقه دیرینه دارد كه اغلب كشیش ها اقدام به آن می‌كنند و در واقع معتقدند كه شیطان در قالب جسم فردی رسوخ می‌كند.البته تقریبا به غیر از مسلمانان همگی این موجودات را ارواح شریر می‌نامند و برای دفع شر آنان اعتقادات مخصوص به خود دارند. مثلا برخی از اروپاییان امروزی بر مبنای یك تفكرسنتی وقتی در خیابان راه می‌روند دستهای خود را تكان می‌دهند تا از ارواح شریر دور بمانند و یا در روز معینی از سال مراسمی برپا می‌كنند كه در آن عده ای بسیار از مردم لباسی شبیه به لباس اتاق عمل می‌پوشند، بوقی در دست می‌گیرند و در آن می‌دمند. اما بنا بر اعتقادات مسلمانان تنها موجودات ماوراؤالطبیعه فرشته ها و جن ها هستند و روح انسان وقتی كاملا از بدن انسان خارج شود، نه تنها قدرتی ندارد بلكه انسان هم نمی تواند هیچ گونه تسلطی برآن داشته باشد، مگر به خواست خداوند.
در كتاب «ارتباط با ارواح» این طور آمده: «تسلط ارواح عقب مانده بر انسانها را در اصطلاح عامیانه «جن زدگی» می‌گویند كه در واقع به همان مفهوم افسون و تسخیر است. ما استفاده از این اصطلاحات را به دو علت صلاح نمی دانیم؛ اول این كه، جن واژه ای است مخصوص موجودات هوشمند كه برطبق روایتی عامیانه معمولا برای ایجاد شر خلق گشته اند، و همواره محكوم به بدی كردن می‌باشند حال آنكه هیچ موجودی به خاطر بدی كردن آفریده نمی شود، مشیت پروردگار چنان است كه راه تكامل و تعالی همواره به روی تمام موجودات هوشمند باز باشد. دوم این كه اصطلاح «جن زدگی» غالبا بدین معنی به كار می‌رود كه جسم شخص جن زده را یك جن دیگر و یا روح متصرف شود. یعنی در واقع دو نوع سكونت در قالب یك بدن و این فقط یك نوع استثناست نه یك تصرف یا دشمنی و آزار، بدین جهت واژه جن زدگی به مفهوم عامیانه آن برای ما قابل قبول نیست».
آنچه از این متون و بسیاری از متون دیگر برمی آید این است كه واژه «جن» در فرهنگ های دیگر نیز وجود دارد ولی عموما آن را شیطان و یا ارواح شریر می‌نامند. در حالی كه ما مسلمانان معتقدیم كه در میان جنیان، جن صالح و نیكوكار نیز وجود دارد.
اسماعیل حسین زاده سرابی در كتاب «سیمای جن»این طور می‌نویسد: «سالها پیش در مشهد مسئله احضار روح غوغایی عجیب به راه انداخته بود تا این كه دو نفر از علمای معتبر مشهد خواستار شركت در آن مجلس شدند و پس از حضور، از نزدیك جریان حركت میز را مشاهده كردند. در جلسه دیگر یكی از آن دو درخواست كرد كه میز (مقصود میز مخصوص احضار روح است كه روی آن همه حرفها نوشته شده و جنها توسط اشاره ای میز راتكان می‌دهند تا روی حرف مورد نظر بایستد) را بگردانند، این عالم چون دارای علوم و معنویت خاصی بود و راه مكالمه صحیح با موجودات نامرئی را بلد بود، گرداننده میز را به اسمایی كه حضرت سلیمان (ع) می‌دانست و با آن اسما جنیان را مسخر كرده بود، قسم داده و پرسیده بود: شما روح انسان هستید یا موجودی دیگر؟ و شروع به خواندن حروف الفبا كرده در نهایت این جمله ها حاصل شد: من جن هستم». زمردیان نیز در كتاب «شیطان كیست» می‌گوید: «مدتهاست (ارتباط گیرندگان با روح) با وسیله های گوناگون با جن تماس می‌گیرند... البته جن خود را به آنها با نام روح یكی از افراد معرفی می‌كند و آنها بر این باورند كه با روح آدمی تماس گرفته اند، در حالی كه اغلب تماس آنها با جن و شیطان است.»
● آیا جن علم غیب دارد
قابلیت های موجود در جن كه ناشی از نوع خلقتش می‌باشد (مانند پنهان بودن از چشم، طی مسافت كردن و غیره) این تصور را در ذهن انسانها ایجاد می‌كند كه این موجودات از عالم غیب آگاهند. البته بسیاری از ارتباط برقراركنندگان آگاهانه به قصد سوؤ استفاده و فریب مردم و یا ناآگاهانه به این باورها دامن زده اند، ولی حقیقت آن است كه تنها خداوند است كه آگاه به غیب می‌باشد و لاغیر، چنان چه می‌فرماید: «خداوند دانای غیب است و غیب خود را بر هیچ كس آشكار نمی سازد، مگر بر آن پیامبری كه از اوخشنود باشد». و البته بسیار دیده شده در جریان همین احضار روح كه ما آن را احضار جن می‌دانیم، جنیان توانسته اند پاسخ های درست و مناسبی را ارائه دهندكه آن را نباید ناشی از علم غیب آنان دانست، زیرا جنها از آنجایی كه به راحتی می‌توانند طی طریق كنند، می‌توانند از همنوعان خود كه در جریان ماجرا قرار دارند پاسخ را جویان شده و به شخص رابط اطلاع دهند و یا از امكانات دیگری استفاده كنند كه ما از آن بی خبریم. به هر حال علم غیب چه برای انسان و چه برای جن منتفی است مگر برای عده ای خاص كه از طرف خداوند این توانایی برایشان ممكن می‌شود.
● ترس از جن
آیا باید از جنها ترسید؟
برای در امان ماندن از آنها چه باید كرد؟ ظرفیتها و عكس العملهای انسانها در ارتباط با موجودات ناشناخته بسیار متفاوت و غیرقابل پیش بینی است. بنابر اعتقاداتی كه سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده همواره جن ها موجوداتی آزاردهنده و موجب شر و فساد بوده اند، هرگاه بیماری لاعلاجی پیش آمده و یا اتفاق غیرقابل توجیهی روی داده به جن و شیطان نسبت داده شده است. موارد زیادی از بیماران روان پریش دیده شده اند كه بیماری خود را ناشی از دیدن این موجودات می‌دانند و از سوی اطرافیان جن زده لقب گرفته اند. مسلم است كه وحشت، ترس و اضطراب بیش از حد، موجب بسیاری از اختلالات روحی و روانی خواهد شد. به راستی كدام انسان است كه در برخورد با این موجودات بیم در دلش راه نیابد. ولی آیا می‌توان همه این بیماریها را منسوب به جن و شیاطین دانست؟ به طور حتم شما هم عارضه «آل زدگی» را به كرات از سالخوردگان شنیده اید، عارضه ای كه مردم در ایام قدیم و امروزه در برخی از روستاها و مناطق دورافتاده آن را باور داشته و معتقدند كه این موجود جان زن زائو و طفلش را به خطر می‌اندازد. (چنان كه چند سیخ پیاز پوست كنده را در بالای سرزائو می‌گذاشتند تا آل و جن از بوی بد پیاز فرار كرده و به زائو نزدیكنشوند.) در حالی كه امروزه از طریق علمی ثابت شده است عامل بسیاری از بیماری ها، میكروب و موجودات میكروسكوپی بوده و وجود میكروب و نفوذ آن در بدن ضعیف زائو و طفلش موجب بیماری می‌شده و خاصیت میكروب زدایی پیاز عامل سلامت و محافظت بوده و نه بوی بد آن. و یا عوام بیماری بسیاری از كسانی كه به بیماری صرع گرفتارند را به جن ها نسبت می‌دهند. حال این ها تا چه حد واقعیت دارد، سوالی است كه می‌توان با استناد بر این آیه آن را پاسخ گفت:«آنان كه ربا می‌خورند، در قیامت چون كسانی از قبر برمی خیزند كه به افسون شیطان دیوانه شده اند». (سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷) نابراین بسیاری از اعمال نادرست كه جنبه شیطانی دارند و در واقع در اثر نفوذ شیطان در روح انسان اعمال می‌شوند موجب اختلالات روحی، روانی گشته و در واقع یك جنون شیطانی را در فرد ایجاد می‌كنند.علامه طباطبایی (ره) می‌گوید: «تشبیهی كه در این آیه شده كه رباخوار را به كسی تشبیه كرده كه از طریق تماس با شیطان دیوانه شده، خالی از این معنا نیست كه چنین چیزی (یعنی دیوانه شدن) امری است ممكن، چون هر چند آیه شریفه دلالت ندارد كه همه دیوانگان در اثر «مس شیطان» دیوانه شده اند ولی این قدر دلالت دارد كه بعضی از جنونها در اثر مس شیطان رخ می‌دهد». (سوره بقره، آیه ۲۷۵) شاید بهترین راه برای در امان ماندن از آزار جنیان بالا بردن دانش و آگاهی نسبت به آنهاست؛ چرا كه جنیان نیز مانند انسان، خوب و بد دارند و از آنجایی كه در میان انسانها زندگی می‌كنند و تعدادشان نیز بسیار زیادتر از انسانهاست دیدار با آن ها برای هیچ كس غیر ممكن نیست ولی چه بسا بسیاری از اختلالات روحی، روانی كه به جسم هم آسیب جدی وارد می‌سازد، ناشی از دیدار با یك جن خوب و
نیكوكار بوده و تنها ترس از دیدار با این موجود، فرد را دچار عارضه ساخته و هیچ قصد و عمدی از سوی جنیان در كار نبوده است.

منبع : سایت افغانستان