دارورسانی با نانوسوسپانسیون‌ها، فناوری و کاربردها

قسمت اعظم تركیبات شیمیایی جدیدی كه به منظور ساخت داروهای جدید سنتز می‌شوند، نامحلول و یا كم‌محلول در آب هستند و بنابراین جذب كمی نیز دارند و این مسئله مانع بزرگی در برابر ساخت فرمولاسیون‌های كارآمد از این تركیبات بشمار می‌رود. استفاده از روشهای كمپلكس‌سازی با استفاده از موادی مانند سیكلودكسترین‌ كه در این روشها مقدار زیادی از این عوامل بكار می‌رود در فرمولاسیون‌هایی مانند فرمولاسیون‌های تزریقی و چشمی که نیاز به استفاده از مقادیر زیادی دارو در ساخت فرمولاسیون می‌باشد، مناسب نیستندداروهای نامحلول با جذب كم را به كمك فناوری نانوسوسپانسیون‌سازی می‌توان به فرمولاسیون‌های دارویی كارآمد تبدیل كرد. قسمت اعظم تركیبات شیمیایی جدیدی كه به منظور ساخت داروهای جدید سنتز می‌شوند، نامحلول و یا كم‌محلول در آب هستند و بنابراین جذب كمی نیز دارند و این مسئله مانع بزرگی در برابر ساخت فرمولاسیون‌های كارآمد از این تركیبات بشمار می‌رود. استفاده از روشهای كمپلكس‌سازی با استفاده از موادی مانند سیكلودكسترین‌ كه در این روشها مقدار زیادی از این عوامل بكار می‌رود در فرمولاسیون‌هایی مانند فرمولاسیون‌های تزریقی و چشمی که نیاز به استفاده از مقادیر زیادی دارو در ساخت فرمولاسیون می‌باشد، مناسب نیستند. در روشهای مرسوم دیگر كه در آن‌ها از كمك‌حلال‌ها[۱] استفاده می‌شود نیز مسمومیت بروز می‌كند. نانوسوسپانسیون‌ها راه‌حل جدیدی برای استفاده از این داروها ارائه كرده‌اند. نانوسوسپانسیون‌ها نوعی توزیع كلوئیدی ذرات خالص داروها در اندازه‌های كوچكتر از میكرون می‌باشند كه با استفاده از سورفكتانت‌ها پایدار شده‌اند. با این توضیح، این سیستم‌های ذره‌ای از نانوذرات كه حاملهای كلوئیدهای پلیمری حاوی دارو هستند و از نانوذرات روغنی جامد كه حامل‌های روغنی دارویی می‌باشند، متفاوت هستند. از نانوسوسپانسیون‌ها برای فرمولاسیون داروهایی كه هم در آب و هم در روغن‌ها نامحلول هستند نیز می‌توان استفاده كرد. داروهایی كه انرژی بلوری بالایی دارند، نقطه ذوب بالا داشته و حلالیت آن‌ها كاهش می‌یابد. استفاده از فناوری نانوسوسپانسیون‌ها باعث فراهم آمدن امكان استفاده از این داروها بدون نیاز به استفاده از كمك‌‌حلالها می‌گردد. به كمك این فناوری دارو در حالت بلوری مدنظر نگهداری شده، در حالی كه اندازه ذرات آن كاهش یافته و این نكته باعث افزایش سرعت انحلال و افزایش جذب دارو می‌گردد. در حقیقت نانوسوسپانسیون‌ها باعث ایجاد فرآورده‌های پایدار از لحاظ شیمیایی و فیزیكی می‌گردند. این فراورده‌ها را به دو روش كلی رسوب‌گذاری و آسیاب‌كردن می‌توان تهیه كرد. در هر دو مورد سطوح جدید تشکیل شده و انرژی آزاد سیستم افزایش یافته و امكان تجمع ذره‌ای و گلوله‌شدن ذرات فراهم می‌شود كه برای جلوگیری از این مسئله به آن سورفكتانت اضافه می‌كنند.
روشهای ساخت نانوسوسپانسیون‌ها
هموژناسیون: در این روش سوسپانسیون تحت فشار از یك دریچه دارای منافذ نانو عبور داده می‌شود. این كار باعث تشكیل حبابهایی از آب شده كه هنگام خروج از دریچه‌ها متلاشی شده و باعث شكسته شدن ذرات می‌گردند.
آسیاب‌كردن مرطوب (Wetmilling): در این روش داروی مورد نظر در حضور یك سورفكتانت به‌كمك آسیاب خرد می‌شود.
از روشهای دیگر، اسپری کردن محلول دارویی حاوی حلال آلی فرار درون یك محلول آبی گرم می‌باشد. در روش تبخیر سریع حلال، رسوب دارویی در حضور یك سورفكتانت ایجاد می‌شود.
روش تعیین مشخصات نانوسوسپانسیون‌ها: برای مطالعه میزان رشد ذره‌ای در نانوسوسپانسیون‌ها از روش Field emission low voltage scanning electron استفاده می‌شود. با این روش امكان تصویربرداری از ذرات منفرد فراهم می‌شود. روش تصویربرداری نیروی اتمی برای ارزیابی شكل ذره استفاده می‌شود. ارزیابی سرعت رسوب‌گذاری نزدیك مادون قرمز و كنترل همزمان اندازه ذره‌ای با استفاده از روشهای Differential scanning calorimetry و X ray diffraction polymorph stability قابل انجام است. توزیع اندازه ذره‌ای به روش Thawcycling و تلاطم مكانیكی و سانتریفوژ قابل اندازه‌گیری است.
علاوه بر آن، امكان تزریق و همچنین استریل بودن و پیروژن بودن (فاقد هرگونه عامل تب‌زا) نانوسوسپانسیون‌ها نیز بایستی مورد بررسی قرار گیرد. بررسی پایداری نانوسوسپانسیون‌ها: عدم تغییر ساختار بلوری بین ماده خام و ذرات سوسپانسیون شده قبل و بعد از هموژناسیون موید عدم بروز هرگونه تغییر است. فرمولاسیون‌های ناپایدار را می‌توان لیوفیلیزه[۲] كرد و می‌توان نانوسوسپانسیون‌ها را بدون هیچگونه تغییری در اندازه ذره‌ای دوباره ساخت. هیچ‌گونه تغییراتی حتی بعد از استریلیزاسیون با بخار و استفاده از گرما در این فرمولاسیون‌ها بروز نمی‌كند. به این ترتیب پایداری فرمولاسیون نانوسوسپانسیون‌ها را تا دو سال می‌توان افزایش داد. كاربرد نانوسوسپانسیون‌ها: از نانوسوسپانسیون‌های خوراكی بطور اختصاصی برای افزایش سرعت و میزان جذب داروها استفاده شده است. علاوه بر آن افزایش سرعت اثر داروها، كاهش دفع دارو، افزایش دوز موثر دارو و كاهش تحریك‌پذیری معده نیز گزارش شده است. برای دارورسانی به ریه‌ها، افشانه‌ها دارای ذرات ریز دارویی می‌باشند اما از مشكلات این سیستمهای دارورسانی توزیع ناهمگون ذرات دارویی در قطرات حامل آن‌ها است. نانوسوسپانسیون‌ها این مشكل را با افزایش تعداد ذرات در هر قطره برطرف ساخته‌اند و به این شكل سرعت اثر داروها و میزان جذب آن‌ها نیز افزایش یافته است. از نانوسوسپانسیون‌ها برای انتقال مقادیر زیادی از داروهای كم محلول در آب به مغز همراه با كاهش عوارض جانبی داروها نیز می‌توان استفاده كرد. به این ترتیب، نانوسوسپانسیون‌ها در انواع مختلف روشهای تجویز داروها از جمله: روشهای تزریقی، خوراكی، موضعی، ریوی و انتقال هدفمند دارویی كاربرد دارند. در مجموع، نانوسوسپانسیون‌ها نه‌تن‌ها مشكل حلالیت داروها را برطرف كرده‌اند بلكه با تغییر فارماكوكینتیك داروها، باعث بهبود كارایی و عوارض جانبی آن‌ها نیز گردیده‌اند.

۱-Co-Solvent
۲-Lyophilised

منابع :
http://www.expresspharmapulse.com/۲۰۰۵۰۲۲۴/nanotech۰۱.shtml
مترجم : دكتر علی روح بخش

منبع : ستاد ویژه توسعه فناوری نانو