زبان فارسی؛ سترون یا زایا؟

علی‌محمد حق‌شناس در نشستی که با عنوان <زبان فارسی؛ سترون یا زایا؟> در شهرکتاب برگزار شد، گفت:< این فکر وجود دارد که ظاهرا کمیت زبان فارسی در جاهایی لنگ می‌زند؛ خصوصا در حوزه‌های جدید. من سعی کرده‌ام که از این نظر به مساله نگاه کنم که چرا زبانی این قدر توانا، گرفتار چنین دیدی شده است؟> ‌ استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: <اگر بگوییم زبان ملتی نازا است، یعنی مردم آن ملت را عقیم دانسته‌ایم. به تعبیری می‌توان گفت هرگونه نازایی یا سترونی در زبان، عارضه‌ای است دال بر یک بیماری فرهنگی. باید به فکر رفع بیماری فرهنگی‌ای باشیم که هم ‌اکنون زبان فارسی به آن دچار شده است.
ما زبان‌شناسان اعتقاد داریم زایایی واژگانی به بخش صرف مربوط می‌شود و اگر از این بخش استفاده کنیم، زبان قابلیت واژه‌سازی پیدا می‌کند. مساله این است که در طول قرون متمادی به دلا‌یل مختلف، بخش اشتقاق اندکی معطل مانده و بخش صرف، زنگار گرفته است. اگر در جمع حاضر من مصدر <خندش> را به کار ببرم، عده زیادی چندش‌شان می‌شود! چون زنگار گرفته بنابراین استفاده از آن کمی ‌دشوار است.> ‌ او ادامه داد: <زایایی واژگان در گرو صرف است، البته صرف عقیم نیست، بلکه زنگار گرفته است. درست در همین دوره که صرف فارسی ظاهرا سترون شده، فرهنگ ما لا‌اقل در این دو قرن گذشته دستخوش نوعی نازایی شده که به گمان من ناشی از بهت‌زدگی‌ها در برابر فرهنگ‌های دیگری است که ما ناگهان با آن مواجه شده‌ایم و باز در همین دوره است که ما ناگهان بیدار شده‌ایم و فهمیده‌ایم که باید کار کنیم و با جهان هم‌گام شویم. ما زبان‌مان را آماج حمله مفاهیم و واژه‌های جدید دیدیم، آن هم در شرایطی که صرف زنگار گرفته است و ما نمی‌دانیم چه کار باید کنیم.> او گفت: <به نظر من تنها کاری که در این زمینه می‌شود کرد، این است که این بخش زنگارگرفته را از زنگارگرفتگی بیرون آورد و از سطوح ابتدایی به بچه‌ها آموزش داد. باید به بچه‌ها بگوییم همان‌طور که وقتی می‌خواهید چیزی بگویید، خود آن را پردازش می‌کنید و جمله‌ای از خودتان می‌سازید، اگر می‌خواهید مفهومی ‌را منتقل کنید هم خود واژه‌ای مناسب برای آن درنظر بگیرید و واژه بسازید. از بد شدن واژه‌ها هم نباید ترسید؛ چرا که اگر بد باشند، خودبه‌خود کنار می‌روند. به این صورت است که می‌توانیم نازایی واژگانی زبان فارسی را برطرف کنیم، چون همه زبان‌ها توانایی زایایی دارند.> ‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی