کاشی کاری هنری دیرپا و ماندگار

كاشی كاری هنری است ماندگار كه از دیرباز بر مساجد و اماكن قدیمی كشورمان و نیز اماكن مذهبی جهان نقش بسته است . بكارگیری انواع مختلف كاشی در تزئینات بناهای مذهبی و مساجد بیانگر نوعی تقدس است كه در روح كلی هنرهای اسلامی – ایرانی متجلی است . اوج هنر كاشی سنتی كه قدیمی ترین سبك آن در مسجد كبود تبریز به كار رفته در زمان صفویه بوده است . كه امروز در شهرهایی چون مشهد ، شیراز و تهران نیز آثاری از این هنر به چشم می خورد . هم اكنون عمده هنرمندان این رشته در اصفهان قرار دارند . كاشی كاری در رنگ های مختلف تهیه و اغلب در كتیبه ها ، مغازه ها ، گنبدها و سردر مساجد و حسینیه ها بكار می رود . ساخت كاشی كه با استفاده از خاك رس انجام می شود از جمله اموری است كه مراحل مختلف آن باید با ظرافت و تخصص خاص همراه باشد . این مراحل نمونه برداری از خاك ، آزمایش و سپس تهیه خمیر و قالب گیری را شامل می شود . كاشی پس از خارج سازی از قالب به صورت خام پخت می شود و سپس كار لعاب دهی آن در رنگ های مورد نظر انجام می گیرد . به دنبال لعاب دادن ، پخت مجدد صورت می گیرد ، كه با این كار كاشی با یك رنگ ساده به دست می آسد . این كهشی ، به الوان یا كاشی معرق معروف است . با وجود آن كه هر رنگ یك نقطه ذوب دارد اما رنگ های كاشی باید به نحوی تنظیم شود كه نقطه ذوب همه آنها یكسان شود و این كاری ظریف و تخصصی است . كاشی انواع مختلف دارد و هر نوع آن دارای كاربردی ویژه است كاشی مخصوص كتیبه یك نوع آنست كه در بدنه ساختمان ها و ایوان و گلدسته های مساجد استفاده می شود . كاشی مخصوص تزئینات جلو محراب و انواع شبكه هاو استفاده در نورگیری از دیگر انواع مختلف كاشی سنتی است . چند تن از هنرمندان كاشی ساز اصفهانی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی كاشی كاری های موجود از زمان قاجاریه را در ساختمان های قدیمی تهران و باختران از كارهای هنری زبده كاشی كاری می دانند . در كاشی هفت رنگ اصلی به كار می رود كه از تركیب این رنگ ها می توان ۲۰ رنگ مورد نیاز در كاشی كاری را به دست آورد . كاشی كاری اصفهانی از معدن لاجورد در كاشان برای مواد مورد نیاز كاشی در گذشته یاد می كنند و از مفقود شدن آن سخن می گویند كه شاید خانه سازی بر روی این معدن سبب این فقدان بوده است . این هنرمندان واردات لاجورد از خارج را در رژیم گذشته سبب دور ماندن از دستیابی به خودكفایی در تهیه رنگ عنوان می كنند . هنرمندان اصفهانی اصیل ترین سبك كاشی كاری را طرح سلجوقی می دانند و پس از آن طرح های عباسی ، اسلیمی ، قاجاری و گل و بوته را از لحاظ اصالت در مرحله بعدی قرار می دهند . كاشی سازی و كاشی كاری در كشورهای تركیه ، ایتالیا ، مراكش ، و یونان نیز رایج است كه سبكی متفاوت از سبك ایرانی دارد و ایران در این هنر بخصوص در كار معرق اصالت خود را حفظ كرده است . یك هنرمند معرق كار نیاز به كاشی الوان ، نقشه صحیح ، ابزار كار و خطاط دارد . به همین دلیل است كه هیچ كارگاه كاشی سازی را نمی توان دید كه در آن نقاش و خطاط وجود نداشته باشد و به همین سبب كارگاه كاشی سازی با مشاركت دو یا چند تن از هنرمندان این هنرها ایجاد می شود . این هنر در اصفهان با توجه به كاشی كاری مسجد عمر عبدالعزیز در مسجد جامع این شهر قدمتی بسیار دارد . از كاشی كاران قدیمی اصفهان از استادانی چون زنده یاد ابراهیم و محمود معصوم زاده ، آقاجان ایلیا ، ابوالقاسم و عبدالله ایلیا ، حسین موسوی زاده ، سید جواد ملكوتی و یدالله مختاریان می توان نام برد . همچنین از نقاشان زبده كاری كه آثارشان در مسجد ، ركن الملك هم اكنون موجود است باید از مرحوم میرزا عبدالجواد رجالی یاد كرد . از بهترین نقاشان فعلی این حرفه هنری اساتیدی چون عباس كرباسیون ، احمد ارژنگ ، سید جعفر دستیان ، و از خطاطان به حبیب الله فضائلی و نصرالله معین می توان اشاره داشت هم اكنون ۶ كارگاه اصلی همراه با ۳ كارگاه فرعی در اصفهان این هنر را ارائه می دهند . در مورد آثار موجود كاشی كاری در ارج از ایران باید گفت كار هنرمندان اصفهانی هم اكنون در اماكن متبركه خارج از ایران یا شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس و نمایشگاه مونترال كانادا دیده می شود . ضمن آن كه كاشی كاران این شهر هم اكنون در مسجد هامبورگ مشغول نصب كاشی های ساخت اصفهان در این شهراند .

منبع : بنياد انديشه اسلامي