mBusiness

تجارت موبایلی (mBusiness) ارائه خدمات و محصولات با استفاده از بسترهای ارتباطات موبایلی (شبكه‌های موبایل) است. اجزای مختلف این تعریف عبارتند از خدمات و محصولات، شركت‌های ارایه‌دهنده خدمات و محصولات، مشتریان كه از خدمات و محصولات استفاده می‌كنند، بانك‌ها یا مؤسسات مالی و اعتباری كه عملیات نقل و انتقال مالی خرید را انجام می‌دهند و شبكه‌های ارتباطی موبایلی و فناوری‌های موجود در این شبكه‌ها كه تمام این فرایند با كمك آنها انجام می‌شود.
به طور خلاصه و ساده تجارت موبایلی (mBusiness) ارائه خدمات و محصولات با استفاده از بسترهای ارتباطات موبایلی (شبكه‌های موبایل) است. در این تعریف ساده نكات مهمی وجود دارد كه در این مطلب سعی می‌كنیم كلیه وجوه این تعریف را بررسی كنیم. اجزای مختلف این تعریف عبارتند از خدمات و محصولات، شركت‌های ارایه‌دهنده خدمات و محصولات، مشتریان كه از خدمات و محصولات استفاده می‌كنند، بانك‌ها یا مؤسسات مالی و اعتباری كه عملیات نقل و انتقال مالی خرید را انجام می‌دهند و شبكه‌های ارتباطی موبایلی و فناوری‌های موجود در این شبكه‌ها كه تمام این فرایند با كمك آنها انجام می‌شود.
با یك مثال بهتر می‌توان موضوع را درك كرد. فرض كنید سازمان تربیت‌بدنی تصمیم دارد با سازوكاری بلیت بازی‌های فوتبال را عرضه كند كه كلیه افراد بتوانند به صورت عادلانه بلیت بازی را تهیه كنند، دست دلالان كوتاه شده، سرعت عمل بالا بوده و هزینه نیروی انسانی نیز كاهش یابد. (علت استفاده از این مثال مشاهده مشكلات این سازمان در فروش بلیت شهرآورد بزرگ استقلال و پیروزی است!) در این مثال كالا، بلیت بازی و مشتری تماشاچیانی هستند كه متقاضی دریافت این بلیت هستند. ارایه‌دهنده خدمات نیز سازمان تربیت‌بدنی است. در انتهای این مطلب با استفاده از مطالب مطرح شده در این نوشته راه‌حلی برای این مسأله با استفاده از مفاهیم تجارت موبایلی ارایه خواهیم كرد.
● خدمات و محصولات
طیف وسیعی از خدمات و محصولات وجود دارند كه می‌توان آنها را با استفاده از بسترهای ارتباطی به مخاطب ارائه و عرضه كرد.
▪ این خدمات و محصولات را در چند دسته زیر تقسیم می‌كنیم:
- خدماتی كه به طور مستقیم قابل ارائه هستند (Direct-Provided Services): تعداد زیادی از خدمات كه ما آنها را به عنوان خدمات ارزش افزوده می‌شناسیم به صورت مستقیم قابل ارائه به مشتریان هستند. غالب این خدمات خدمات متنی هستند. برای مثال سیستم اطلاع‌رسانی قیمت ارز، سكه، طلا، سیم‌كارت و ... برای تجار و بازرگانان با استفاده از پیام كوتاه یا sms و ...
- خدمات و كالاهایی كه نیاز به واسطه دارند (Indirect-Provided Services): در این موارد غالبا درخواستی از طرف مشتری برای كالا صورت می‌گیرد كه فروشگاه مورد نظر باید كالا را از طرق دیگر مانند پست و یا پیك موتوری برای مشتری ارسال كنند.
- خدمات مبتنی بر موقعیت (Location Based Services): با توجه به ساختار شبكه‌های موبایل، می‌توان موقعیت جغرافیایی هر گوشی موبایل روشن را با تقریب مناسبی به دست آورد. این موقعیت در مكان‌های شلوغ شهری حدود ۵۰۰ متر و در جاهای خلوت حداكثر چندین كیلومتر است. این قابلیت یك موقعیت عالی تجاری را برای ارائه‌دهندگان خدمات موبایلی فراهم می‌كند. برای نمونه ممكن است صاحب موبایل از اپراتور خود یا ارائه‌كننده خدمات اطلاعاتی درباره نزدیك‌ترین رستوران به خود را درخواست كند. یا از اپراتور نقشه محلی را كه در آن قرار دارد بخواهد یا ... . البته در آینده نزدیك گوشی¬های تلفن مجهز به دستگاه¬های GPS می‌گردند كه در این حالت موقعیت جغرافیایی صاحب گوشی را حتی با دقت بالاتری می‌توان به دست آورد.
در مسأله ما - فروش بلیت بازی‌های فوتبال- كالا می‌تواند به هر دو شكل بالا (مستقیم یا با واسطه) ارائه گردد. فرض كنید شماره‌ای برای پیام كوتاه از طرف سازمان تربیت بدنی اعلام شده و متقاضیان بلیت با ارسال پیام كوتاه به این شماره درخواست خود را مطرح می‌كنند. در این حالت سازمان تربیت‌بدنی می‌تواند بلیت را از طریق پست یا پیك موتوری برای شخص ارسال كند یا رسید آن را با استفاده از پیام كوتاه برای متقاضیان بفرستد. هر دو این راه‌حل‌ها را بررسی خواهیم كرد.
● ارائه‌دهندگان كالا و خدمات
با توجه به این كه تقریبا هر نوع كالا و خدمات را می‌توان در این نوع تجارت ارائه نمود، به سادگی می‌توان ارائه‌دهندگان كالا و خدمات را در دسته‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:
- ارا‌ئه‌دهندگان خدمات:
هر سازمان، مؤسسه یا شركتی كه خدماتی را ارائه می‌كند، می‌تواند - با اندكی ابتكار و خلاقیت- خدمات خود را با استفاده از فناوری‌های موبایلی عرضه كنند. یكی از بزرگ‌ترین سازمان‌هایی كه می‌تواند خدمات فراوانی را به گروه‌های بسیار زیادی از افراد ارائه دهد، دولت است. دولت موبایلی از مباحثی است كه در سلسله مطالب بعدی به آن خواهیم پرداخت.
- تولیدكنندگان كالا:
تولیدكننده كالا نیز می‌توانند با ایجاد راهكارهای مختلف به ارائه كالاهای خود بپردازند. در واقع تجارت موبایلی مكمل سایر روش‌های تجارت - تجارت سنتی، تجارت الكترونیك و ... است.
- شركت‌های تبلیغاتی:
یكی از راه‌های مؤثر تبلیغات، استفاده از تبلیغات موبایلی است. این نوع تبلیغات مزایایی دارد كه باعث می‌شود تأثیر‌گذاری این نوع تبلیغات - البته در صورت استفاده صحیح- بسیار بالا باشد. در مثال فروش بلیت بازی فوتبال، ارائه‌دهنده كالا (بلیت) یك سازمان دولتی است و این خدمت جزو خدمات دولت موبایلی تلقی می‌شود.
● مشتریان
به طور كلی همه اقشار جامعه می‌توانند مشتریان این قبیل خدمات و كالاها باشند.
▪ برای فهم بهتر و ارائه مثال، در یك دسته‌بندی ساده می‌توان مشتریان این خدمات را شناسایی نمود:
- تجار و بازرگانان می‌توانند اطلاعات كالاهای موردنیاز خود را در هر لحظه از طریق شركت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزش افزوده دریافت كنند. آنها همچنین می‌توانند از این طریق به خرید و فروش بپردازند یا می‌توانند با مشتریان خود تعامل برقرار نموده و نظرات آنها را در مورد كالاها و خدمات جویا شوند و ... .
- جوانان و علاقه‌مندان مسابقات ورزشی می‌توانند آخرین اخبار مسابقات ورزشی را از طریق پیام كوتاه دریافت كنند.
- مدیران می‌توانند برنامه‌ها و قرارهای خود را با استفاده از این قبیل خدمات هماهنگ كنند.
- دنبال‌كنندگان اخبار سیاسی ... در مثال خرید بلیت بازی فوتبال، مشتریان عموم افرادی هستند كه تمایل دارند با خرید بلیت، بازی را از نزدیك تماشا كنند.
● مؤسسات مالی و اعتباری
یكی از مهم‌ترین اجزای هر نوع تجارتی، سازوكاری است كه برای پرداخت‌های مالی آن در نظر گرفته می‌شود. بحث پرداخت الكترونیك یكی از مباحث داغ در تجارت الكترونیك در ایران است و هنوز راهكار جامع و مانعی برای آن در ایران یافت نشده است. بحث پرداخت موبایلی در ایران بنا به دلایلی از جمله آماده نبودن زیرساخت‌ها و عدم فرهنگ‌سازی مناسب هنوز مطرح نشده است. ▪ ولیكن در دنیا چندین راهكار برای پرداخت موبایلی وجود دارد كه در این قسمت از مطالب به آنها مختصراً اشاره می‌كنیم:
- پرداخت بر روی قبض:
برخی از اپراتورهای شبكه‌های مخابراتی هزینه خدمات و مبادلات مالی را بر روی قبض مشتركین وارد نموده و در انتهای هر دوره استفاده از مشترك دریافت می‌كنند. همه شما ممكن است ماجرای smsهای بهزیستی را به خاطر داشته باشید!
- استفاده از خدمات بانكداری موبایلی:
در این حالت یك بانك یا مؤسسه مالی و اعتباری می‌تواند نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را بر عهده بگیرد. با شروع تراكنش مالی، خریدار به درگاه پرداخت بانك وارد شده و خرید، مبلغ آن و فروشنده را تأیید می‌كند. سپس بانك مبلغ را از حساب خریدار كسر و به حساب فروشنده واریز می‌كند. در این روش نیازی نیست كه خریدار و فروشنده در یك بانك حساب داشته باشند. البته این فرایند بسیار پیچیده است و بحث پرداخت موبایلی خود یك مقاله مستقل را طلب می‌كند. مشكل دیگر، محاسبه میزان برداشتی از هر نقل و انتقال توسط بانك و یا مؤسسه خواهد بود.
- قرارداد بین یك فروشنده و خریدارانش:
یكی از راه‌های متداول برای پرداخت موبایلی روشی است كه در آن یك فروشنده (معمولاً فروشندگان بزرگ و فروشگاه‌های زنجیره‌ای) قرارادی با مشتریان خود امضا می‌كنند. در این حالت فرد دارای یك حساب مالی در فروشگاه می‌شود. این حساب می‌تواند حساب بدهكار (Debit) یا حساب اعتباری (Credit) باشد. در صورتی كه نوع حساب، بدهكار باشد، مشتری باید ابتدا مبلغی را در این حساب وارد نموده و تا زمانی كه این مبلغ تمام نشده است می‌تواند با آن خرید كند. در صورتی كه حساب، اعتباری باشد مشتری تا میزان مشخصی اعتبار خرید دارد. پس از اتمام این میزان اعتبار، مشتری با پرداخت هزینه¬ها با فروشگاه تسویه حساب نموده و مجدداً اعتبار به دست می‌آورد.
- یكی دیگر از روش‌های پرداخت موبایلی روشی است كه در آن پرداخت موبایلی صورت نمی‌گیرد! به این معنی كه پس از انجام خرید، مشتری رسید خرید را بر روی موبایل خود دریافت نموده و به روش‌های دیگری كالای خود را تحویل گرفته و وجه آن را می پردازد. برای مثال پس از انجام خرید، كالا از طریق پست به خریدار تحویل داده شده و مشتری هزینه آن را به مأمور پست می‌پردازد.
حال بر می‌گردیم به مثال خرید بلیت خودمان. با توجه به این كه هیچ كدام از روش‌های بالا در ایران پیاده‌سازی نشده است برای این مشكل باید راه حلی ابتكاری یافت! شاید بهترین راه حل همان گزینه آخر باشد.
● شبكه‌های موبایل و توانایی آنها
تجارت موبایلی بر مبنای چندین فناوری ساخته می‌شود كه برخی از آنها به خوبی شناخته شده‌اند و تعدادی از آنها برای عموم شهروندان ایرانی نا آشنا است.
▪ برای آشنا شدن با این فناوری‌ها به جا است كه با نسل‌های شبكه‌های موبایل آشنا شویم:
- نسل اول یا سیستم‌های آنالوگ كه فقط برای انتقال صدا از آنها استفاده می‌شد.
- نسل دوم یا سیستم‌های دیجیتال، فناوری مورد استفاده در شبكه موبایل دولتی ایران.
- نسل ۲.۵ كه یكسری خدمات بنام خدمات حامل (Bearer Services) از قبیل امكان ارسال پیام كوتاه، تعریف صندوق صوتی و ... را در اختیار كاربر قرار می‌دهد.
- نسل ۲.۷۵ كه علاوه بر انتقال صدا و خدمات توانایی انتقال داده با استفاده از فناوری GPRS را دارد. شبكه ایرانسل از این نسل است.
- نسل ۳ كه فناوری‌هایی را پشتیبانی می‌كند كه در نسل‌های قبلی نیست. از جمله آنها می‌توان به تماس‌های ویدیویی، بارگذاری فایل‌های ویدیویی، انتقال اطلاعات با سرعت بالا، خدمات مبتنی بر موقعیت و ... اشاره كرد.
برای استفاده از خدمات تجارت موبایلی باید از گوشی‌هایی استفاده نمود كه از WAP پشتیبانی نموده و همچنین دارای مرورگر WAP برای گشتن در اینترنت نیز باشند. در كنار این موارد پیام كوتاه (sms) و پیام چندرسانه‌ای (mms) نیز بسیار كمك می‌كنند.
برای استفاده از همه توانای‌های تجارت موبایلی باید از شبكه‌های نسل ۳ استفاده نمود. ولی نسل ۲.۷۵ نیز پاسخگوی تعداد زیادی از نیازها است. متأسفانه نسل ۲ كه در شبكه موبایل دولتی ایران از آن استفاده می‌شود تقریباً هیچ یك از نیازهای تجارت موبایلی را بر آورده نمی‌كند و تنها قابلیتی كه دارد همان پیام كوتاه یا sms است. بنابراین هر راه‌حلی كه برای تجارت موبایلی در ایران پیشنهاد می‌شود كاملاً مبتنی بر پیام كوتاه یا sms است.
● راه‌حل مشكل فروش بلیت!
با توجه به نكاتی كه در آخرین بند این نوشته به آن اشاره شد برای حل مشكل بلیت در حال حاضر فقط می‌توانیم از پیام كوتاه استفاده كنیم. راه‌حل پیشنهادی ما به شرح زیر است:
سازمان تربیت‌بدنی مدتی قبل از آغاز بازی - دو یا سه هفته كافی است- شماره پیام كوتاه خود را به اطلاع عموم رسانده و از آنها می‌خواهد كه نام و نام خانوادگی و تعداد بلیت درخواستی خود را با استفاده از پیام كوتاه به این شماره ارسال كنند.
سپس با پردازش خودكار پیام‌های ارسالی، پیام كوتاهی را كه شامل یك كد رمز اختصاصی، تاریخ و نحوه دریافت بلیت است، به افراد ارسال می‌كند. افراد در تاریخ مشخص شده در این پیام كوتاه، به آدرس مورد نظر رفته و بلیت خود را با ارائه كد اختصاصی و كارت شناسایی و پرداخت هزینه بلیت دریافت می‌كنند، به همین سادگی!

علی بهزادیان‌نژاد

منبع : اخبار فناوری اطلاعات ایتنا