آشتی:‌ اسلام، دموکراسی و غرب بی‌نظیر بوتو

● مقدمه‌ مترجم
کتاب«آشتی: اسلام، دموکراسی و غرب» نوشته بی‌نظیر بوتو که قرار است از این هفته به صورت پاورقی، روزهای زوج در روزنامه کارگزاران منتشر شود، ویژگی‌های مهم و یگانه‌ای دارد. اول اینکه به ادعای «مارک سیگل»، ویراستار کتاب، بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر شهیر پاکستان، نسخه آخر آن دقیقا در صبح روز ترور مرگبار او به دست «سیگل» رسیده و خود سیگل مقدمه کتاب را دقیقا فردای آن روز در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۷ نوشته است. از سوی دیگر باید پذیرفت که این کتاب، شرح عقاید بنیادین بوتو در پاره‌ای مسائل بوده و از چنان اهمیتی برای وی برخوردار است که آخرین ماه‌های پرتلاطم زندگی‌ خود را میان برزخ رقابت سیاسی در پاکستان، به نوشتن آن اختصاص داده است. نفس چنین واقعیتی کیفیتی خاص به کتاب می‌بخشد: وصیت سیاسی فردی که سایه سنگین حضورش هنوز بر سراسر پاکستان سنگینی می‌کند. موضوع و عنوان کتاب دیگر مسئله‌ای است که آن را برجسته می‌سازد. در جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، «مسئله اسلام» در صدر مشکلات و مسائل بین‌المللی است و موضوع تلفیق و «آشتی» اسلام با دموکراسی و غرب، کانون مباحث افراد بسیاری از روشنفکران تا سیاستمداران است. با این اوصاف چه کسی بهتر از بی‌نظیر بوتو برای بحث درباره این موضوع؟ مگر نه اینکه او اولین زنی است که سال‌ها صدر دولت کشوری اسلامی بوده؟ مگر نه‌ اینکه او به غرب نزدیک بود و در عین حال با بنیادگرایی هم مبارزه می‌کرد؟‌ بی‌نظیر بوتو در این کتاب سعی می‌کند راه حل یگانه خود برای «آشتی» را ارائه دهد و بی‌شک صدای او مشتاقان بسیار دارد. علاوه بر همه اینها نمی‌توان جذابیت ذاتی بی‌نظیر بوتو را نادیده گرفت. البته از نظر مترجم، بوتو از آن سنخ رهبرانی بود که پایگاه مردمی و تاثیرات جنبش او از خودش مهم‌تر است. او هر چقدر که حزب مردم پاکستان را به راست کشانده بود و هر چقدر که در سال‌های آخر سازش‌های بسیاری با امپریالیسم آمریکا کرده بود، هنوز نماد مبارزه با بنیادگرایی و نماد خواسته‌های سوسیالیستی حزب مردم بود و به همین علت بود که در بازگشت اخیرش به پاکستان با استقبال سه میلیون نفر مواجه شد. هنوز نرسیده بود که با بمبگذاری، در کنار بیش از ۲۰۰ نفر از هواداران خود به قتل رسید. پیش از آمدن هم این پیام را به او داده بودند که حضور او در پاکستان را بر نمی‌تابند. صرف‌نظر از هر اختلافی که با بوتو داشته باشیم، آیا نباید قبول کرد که او جسورانه خطر مرگ را به جان پذیرفت و به رهبری حزب و مردمش ادامه داد؟‌ نیروهای سیاه پرویز مشرف بی‌شک قاتل جان بی‌نظیر هستند و چیزی که آنها از آن در هراس بودند، برخاستن توده‌های عظیم مردمی بود که امید آینده بهتر خود را در سیمای آن زن شجاع سرزمین‌شان می‌دیدند. امیدواریم ترجمه این کتاب به زبان فارسی، خوانندگان فارسی‌زبان ایران و افغانستان را بیشتر با آرای این شخصیت مهم منطقه‌ آشنا کند و چهره‌ای واقعی‌تر از او به دست دهد. این کتاب را چندی پیش انتشارات هارپرکالینز منتشر کرده است.
● یادداشت‌هایی برای خواننده
این کتاب تحت شرایطی فوق‌العاده نوشته شد. از اقبال من بود که در آخرین ماه‌های دشوار با بی‌نظیر بوتو روی این پروژه کار کنم. این دوره از زندگی او شامل بازگشت تاریخی‌اش به کراچی در ۱۸ اکتبر ۲۰۰۷ می‌شد که سه میلیون هوادار را به استقبال از او کشاند و همچنین تلاش ناموفق برای ترور او در بامداد ۱۹ اکتبر که ۱۷۹ نفر را به قتل رساند. در میان تمام این هیاهو، من و بی‌نظیر روی این کتاب کار می‌کردیم؛ بی‌نظیر گاهی توسط رژیم مشرف در خانه محبوس بود و باید تحت شرایط حکومت اضطراری، که به حکومت نظامی می‌رسید، می‌بودیم. بی‌نظیر بوتو به‌رغم اتفاقاتی که دور و برش می‌افتاد و مسوولیتش در رهبری بزرگ‌ترین حزب سیاسی پاکستان – حزب مردم پاکستان – در کارزار انتخابات پارلمانی، تمرکز روی کتاب «آشتی: اسلام، دموکراسی و غرب» را از دست نداد. این کتاب اهمیت بسیاری برای او داشت و او با همان توجه و غلظتی که کارهای بسیاری را به انجام رسانده بود، درگیر این کتاب نیز بود. بی‌نظیر بر این باور بود که نبرد بین دموکراسی و دیکتاتوری، و بین تندروی و اعتدال، دو نیروی محوری هزاره جدید خواهد بود. او باور داشت که پیغام مذهب محبوبش، اسلام، سیاسی‌ شده و تندروها و افراطی‌ها از آن سوءاستفاده می‌کنند و باور داشت که در نظام دیکتاتوری، افراط‌گرایی بستر می‌یابد و رشد می‌کند، نه‌تنها وطن او پاکستان، که کل جهان را تهدید می‌کند. و این علت نوشتن این کتاب توسط او بود، و علت اهمیت بسیارش. و اینگونه بود که او خود را کاملا وقف این پروژه کرد، دقیقا تا اوایل صبح روز مرگش که ویراست نهایی دست‌نوشته را به من تحویل داد. گرچه من در کار تحقیق و نوشتن این کتاب، به بی‌نظیر کمک کردم اما حاصل از آغاز تا پایان کار خود اوست: نظری مثبت به آشتی بین مذاهب و ملل؛ تاکید جسورانه بر ماهیت واقعی اسلام، و جاده راهی عملی برای گرد هم آوردن جوامع. بی‌نظیر بوتو شجاع‌ترین فردی بود که می‌شناختم و دوستی بود عزیز و غیرقابل جانشینی. تسکین خاطر من این است که بدانم آخرین خاطره او نه خونریزی صحنه قتل که میراث این کتاب خواهد بود که شهادتی است بر قدرت، خوش‌بینی و چشم‌انداز زنی بزرگ.

ترجمه‌: آرش عزیزی
مارک آ. سیگل / واشنگتن دی سی/ ۲۸دسامبر ۲۰۰۷

منبع : روزنامه کارگزاران