بازگشت آیت‌الله کاشانی از تبعید

در آستانه انتخابات دوره ۱۶ مجلس شورای ملی و بنا به دعوت و اصرار دولت وقت ایران، آیت‌الله سیدابوالقاسم كاشانی كه پس از واقعه ۱۵ بهمن‌ماه ۱۳۲۷ به لبنان تبعید شده بود در ۲۰ خرداد ۱۳۲۹میان شور و هیجان و استقبال و تظاهرات پرشكوه مردم تهران به ویژه علما، اعضای جبهه ملی، اصناف و بازرگانان وارد فرودگاه مهرآباد شد.
همزمان در بعضی از محافل و مجالسی كه برای تبلیغات انتخاباتی تشكیل می‌شد، پرشور و هیجان‌آمیزتر خانه آیت‌الله كاشانی در پامنار بود. از طرف دوستان و پیروان ایشان در سخنرانی‌ها به مبارزات ایشان استناد می‌شد و داوطلبان، انتخابات مجلس را به نام آیت‌الله آغاز و حسن‌‌ختام می‌كردند.
روزی یكی از پیروان ایشان كه از لبنان مراجعت كرده بود نامه‌ای آورد كه در آن توصیه شده بود كه فعالیت برای موفقیت دكتر مصدق، بقائی، مكی، حائری‌زاده، نریمان، آزاد، الهیار صالح و فقیه‌زاده به عمل آید. انتخابات انجام و اخذ رای شد. در راس اسامی نام دكتر مصدق بود و با آنكه آیت‌الله كاشانی در ایران نبود و درباره خود توصیه‌ای نكرده بود، معهذا با آرای قابل‌توجهی به نمایندگی تهران انتخاب و از طرف منصورالملك، نخست‌وزیر از ایشان تقاضای مراجعت به ایران شد.
روز ورود آیت‌الله، مردم تهران و حومه و حتی شهرهای نزدیك كه در آن موقع جمعیت استقبال‌كننده زن و مرد، پیاده و سواره با انواع وسایل نقلیه، رجال سیاسی، علما در هر طبقه و حتی اقلیت‌های مذهبی در این امر شركت كرده بودند. به‌طوری كه از فرودگاه مهرآباد تا پامنار منزل آیت‌الله جمعیت متصل، بالای بام‌ها و حتی بر درخت‌ها در انتظار ورود و دیدن ایشان بودند.
آیت‌الله بهبهانی، دكتر مصدق، اعضای جبهه ملی و احزاب وابسته و اصناف، محوطه فرودگاه و اطراف را پر كرده بودند. ماموران انتظامی برای حفاظت آیت‌الله راه را بر استقبال‌كنندگان گرفته به‌طوری كه شخصیت‌های شركت‌كننده موفق به دیدار ایشان نشدند. اتومبیل حامل آیت‌الله و چند وسیله دیگر مملو از طرفداران در تمام مسیر به كندی و با فشار جمعیت حركت می‌كردند. شعارها طنین‌انداز بود. ورود آیت‌الله شور و نشاطی در تمام مسیر برپا كرده بود. این استقبال تا آن تاریخ در ایران سابقه نداشت.
در یكی از گزارش‌های وزارت جنگ به تارخ ۲۰/۳/۱۳۲۹ در رابطه با بازگشت كاشانی آمده است:«تا پایان ساعت ۳:۳۰ بعدازظهر مراسم حركت مستقبلین به سمت فرودگاه مهرآباد پایان یافت و در تمام مراحل،‌ نظم و آرامش‌ برقرار بود. در ساعت مزبور دستجات مختلف كسبه، علما، تجار، محصلین، دستجات اصناف، طلاب، جمعی از وكلای مجلس، عده‌ای از مدیران جراید، نمایندگان شهرستان‌ها، اشخاص متفرقه و كارمندان به تدریج وارد فرودگاه مهرآباد شدند.
كثرت جمعیت كه تا ساعت ورود هواپیما هر لحظه در حال تزاید بود، حدود ۱۲ هزار نفر تخمین‌زده می‌شود كه این عده با سواری، كامیون،‌ اتوبوس، دوچرخه و موتور خود را به فرودگاه رسانده و هر صنف و اصناف و اتحادیه، تعدادی اتوبوس جهت اعضای خود كرایه كرده بودند. جیپ‌های حامل ماموران انتظامات مسلمین و سرنشینان آن كه از مجاهدان و فدائیان اسلام بوده و هر یك نواری كه آنها را مشخص می‌كرد، بر سینه داشتند، وارد فرودگاه شدند.
عكس‌های كاشانی توسط دستجات مختلف توزیع می‌شد و عده زیادی از آمریكایی‌ها عكس‌های مختلفی از مردم برمی‌داشتند. ساعت ۴:۴۵ هواپیما به زمین نشست و كاشانی از هواپیما خارج شد. ۱۲ نفر از منتخبان به استقبال رفتند. پس از خیرمقدم، كاشانی در اتومبیل بیوك آسمانی رنگ سوار شد. ماشین كاشانی به سمت شهر حركت كرد. كثرت جمعیت پیاده و سواره به حدی بود كه اتومبیل ایشان خیلی آهسته حركت می‌كرد و در اغلب جاها متوقف می‌شد.
ساعت شش در منزل شایع شد كه كاشانی را در چهارراه پهلوی ترور كردند، ولی حائری‌زاده فورا تكذیب كرد. ساعت ۷:۴۵ كاشانی به منزل رسید. جمعیت به قدری زیاد بود كه ورود همه آنها به آنجا میسر نبود. كاشانی خیلی خیلی از این استقبال خرسند بود.

محمود فاضلی
منابع:
ـ دولت مستعجل (دكتر مصدق‌ـ آیت‌الله كاشانی)،‌ دكتر محمود شروین، انتشارات علمی، ۱۳۷۴.
ـ آیت‌الله كاشانی به روایت اسناد، مركز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۹.

منبع : روزنامه هم‌میهن