دیگران را کشف کنید...

برخی کارشناسان بر این باورند که شناخت مردم نیاز به تجزیه و تحلیل‌های علمی و تخصصی دارد. گروهی دیگر نیز بر این عقیده اند که این مساله به یک نوع شم شهودی محسوس نیازمند است.
واقعیت این است که شناخت و درک مردم از دیرباز از چالش‌های مهم زندگی فرد بوده است، زیرا سعادت و شادکامی فرد در زندگی ارتباطی تنگاتنگ با این امر دارد.
متاسفانه در این دنیای متحول شناخت مردم به سادگی گذشته نیست، چرا که امروزه دستاوردهای ارتباطی سبب شده است انسان‌ها از ملاقات حضوری محروم شوند و از طرف دیگر، بسیاری از مردم از نقاب شخصیت استفاده می‌کنند و این مساله سبب می‌شود شناخت واقعی مردم بسیار دشوار باشد.
شناخت مردم مثل یادگیری مهارت رانندگی نیست چرا که مردم بسته به موقعیت‌های گوناگون از نقاب‌های گوناگون استفاده می‌کنند و مشکل این است که اشخاص از مهارت‌های خواندن و فهمیدن درست مردم استفاده نمی‌کنند و پیوسته تاوان اشتباهات خود را در زندگی خواهند داد.
یکی از اساسی‌ترین عوامل تسلط بر مهارت‌های شناخت مردم، واقع‌نگری است. اصولا انسان‌ها براحتی دستخوش عواطف و احساسات خویش می‌شوند و چشم خود را بر واقعیات می‌بندند. عواملی که در نادیده گرفتن واقعیات، نقش مهمی دارند شامل علایق و دلبستگی‌های عاطفی، احساس نیاز، عامل ترس و ذهنیات دفاعی است.
● دلبستگی‌های عاطفی
بسیاری از ما نسبت به برخی اشخاص، عواطف و احساسات گوناگونی چون عشق و محبت، نفرت و انزجار، حقارت و اهانت و غیره را بروز می‌دهیم. این‌گونه حب و بغض‌ها سبب می‌شود هرچه بیشتر از واقع‌نگری فاصله بگیریم و نگرش جهتداری نسبت به اشخاص مختلف داشته باشیم. فی‌المثل، چنانچه فردی را دوست داشته باشیم، هرگونه تفکر منفی مرتبط با او را از ذهنمان محو می‌کنیم، همین‌طور اگر از شخصی متنفر باشیم، هیچ‌گونه حسنی را برای وی قائل نمی‌شویم.
● احساس نیاز
مذاکره‌کنندگان این عبارت مشهور را دارند: اشخاصی که بشدت به معامله‌ای نیاز دارند، بیش از حد معقول به طرف مقابل خویش امتیاز می‌دهند. همین اصل در مورد وابستگی‌های ارتباطی یک‌طرفه نیز مصداق دارد.
نیاز آشکار و مبرم شخص سبب می‌شود هرگونه واقع‌نگری از او دور شود. اشخاص در این موقعیت‌ها باید تدبیر بیشتری از خود نشان دهند یا از اقوام نزدیک خود کمک بگیرند.
● عامل ترس
بسیاری از روان‌شناسان بر این باورند که ترس از اصلی‌ترین عامل محرک رفتارهای انسان است. ترس از محرومیت و فقدان درد و مرگ سبب می‌شود شخصی از واقعیات مسلم دور شود. برای مثال ما از ترس این‌که نتوانیم ارتباطی سازنده داشته باشیم، از قطع کردن رابطه فعلی‌مان هراس داریم و یا شتاب زده یک پیشنهاد کاری را می‌پذیریم، چون می‌ترسیم نتوانیم کار دیگری پیدا کنیم.
● ذهنیت تدافعی
اصولا هر فرد برای حفظ موجودیت و موقعیت خویش در این دنیای وانفسا باید خویشتنداری خود را هنگام حملات و انتقادات حفظ کرده و با واقع‌نگری به مسائل و انتقادات بنگرد؛ چرا که هرگونه شتاب‌زدگی و هیجان‌زدگی بی‌اساس می‌تواند سبب زیان‌های جبران‌ناپذیری شود.
● درک نشانه‌های جسمانی
برخی انسان‌ها خواندن مردم را بسیار ساده می‌دانند. به فرض این اشخاص بر این باورند که می‌توانند خصوصیات دیگران را از صورت ظاهرشان مانند نوع پوشش یا مدل موی سر تشخیص دهند و به ماهیتشان پی ببرند.
اگر چه صورت ظاهر و زبان بدن مردم در این ارتباط می‌‌تواند موثر باشد، ولی نمی‌‌توان برای رسیدن به هدف صرفا به این ویژگی‌ها بسنده کرد. با وجود این، خصوصیات ظاهری برای پیگیری فرآیند پیچیده شناخت افراد نقطه شروع خوبی است. زبان و حرکات تن می‌تواند نشانگر مسائلی چون ترس، صداقت، تشویش واضطراب، شادمانی، سرخوردگی و درماندگی و... باشد.
پوشش غیر عادی، آرایش نامتعارف، مدل موی عجیب و غریب و حرکات و اشارات غیر عادی بیانگر مسائل گوناگونی هستند و اشخاص، اهداف گوناگونی از این حالات و اشارات غریب دارند. به عنوان مثال، شخصی به دنبال جلب توجه است یا راحتی یا بی‌قید بودن را بر هر چیزی ترجیح می‌‌دهد و شاید فرد آداب درست لباس پوشیدن را یاد نگرفته و در مواقعی هم فرد در تلاش است.
بدین وسیله سنت‌شکنی، منحصر به فرد بودن، عصیانگری و ناسازگاری خود را به رخ دیگران بکشد. قیافه ظاهری و نوع لباس شخص تنها یکی از قطعات پازل و معمای ماهیت پیچیده انسان است، ولی با وجود این یکی از قطعات اصلی این پازل است. در مورد خصوصیات ظاهری، هیچ‌گاه نمی‌توان تنها براساس یک مشخصه بارز قضاوت کرد.
به عنوان مثال ناخن‌های غیر عادی، تفاسیر و تعابیر مختلفی دارند، از جمله این تفاسیر می‌توان به ناسازگاری، مد پرستی، عصیانگری، هنر دوستی و توجه‌طلبی اشاره کرد یا برخی کارشناسان بر این باورند که مدل موی شخص می‌تواند نشانگر کیفیت زندگی، خودنمایی، اثرگذاری، پایگاه اجتماعی و شرایط اقتصادی فرد باشد.
باور غالب در مورد موی مردان این است که موی کوتاه نشانه محافظه‌کاری و سازگاری و موی بلند نشانه ماهیتی هنری و عصیانگرانه است. این باورگاهی درست است، ولی موی کوتاه در مواقعی می‌تواند به دلیل موقعیت شغلی و اجتماعی فرد باشد.
ممکن است شخص به دلیل راحتی و سهولت در کار موی کوتاه را ترجیح دهد یا احتمالا اهل ورزش است. مردی که موی آراسته و سشوار کرده همراه با لباس و کفش گران‌قیمت دارد، این حالت وی نشانه کامیابی اقتصادی، خود ‌مهم‌پنداری و اثرگذاری بر دیگران است یا چنانچه مردی ۷۵ ساله موی خود را رنگ کند و دارای موهای مشکی و یکدست باشد در این حالت می‌توان گفت دارای ویژگی‌های خودخواهی، واقعیت‌گریزی و پنهان‌کاری (در مورد سن)‌ است.
● نقش احساسات در خواندن افراد
انسان با عواطف گوناگونش شناخته می‌شود. برخی از این احساسات مثبت و برخی دیگر منفی و نامطلوب هستند. آنچه مسلم است این که شناخت عواطف منفی دشوارتر از احساسات مطلوب است، چون شخص در این ارتباط می‌تواند به وانمود کردن متوسل شود در صورتی که فرد آشکارا عواطف و هیجانات مثبت خود را نشان می‌دهد. اصولا مردم تلاش می‌کنند احساسات نامطلوب خود را پنهان کنند بنابراین به همین دلیل است که وقتی پرسیده می‌شود مشکلی پیش آمده، در پاسخ می‌گویند چیزی نیست.
بروز ندادن احساس منفی نشانه فقدان و نبود آن نیست زیرا افراد مجبورند صورت ظاهر را حفظ کنند و گاهی منافع شخص این مساله را ایجاب می‌کند. مع‌الوصف چنانچه شخص نشانه‌های احساسی را بداند و بشناسد، در آن صورت کمک شایانی به موقعیت خویش می‌کند و بهتر می‌تواند طرف‌های ارتباطی خود را بشناسد. در اینجا به ذکر چند نمونه عواطف و احساسات و نشانه‌های بدنی آنها می‌پردازیم.
● صداقت و ریاکاری
اشخاص صادق و راستگو آسوده خاطر بوده و هیچ‌گونه تنش و بیقراری در حرکات و رفتارشان دیده نمی‌شود، در حالی که افراد دروغگو از این مواهب محرومند. علائم دروغگویان شامل چشمان سرگردان، تکلم سریع، بیقراری، تغییر آهنگ کلام و این‌پا و آن‌پا کردن و ... است.
● خشم و خصومت
خشم و غضب معمولا به ۳ شکل خود را نشان می‌دهند. این ۳ حالت پرخاشگری، اتخاذ موضع دفاعی و عقب‌نشینی‌اند. به طور کلی، از نشانه‌های کلی خشم،‌ شامل دست به کمر زدن، ‌حرکات سریع بدن، لرزش اندام‌ها، خنده‌های تمسخرآمیز، نفس‌های کوتاه و سریع است.
کسی که گرفتار خشم شدیدی است، به فضای اختصاصی طرف مقابل خویش حمله‌ور می‌شود و سینه و چانه خویش را جلو می‌دهد، در صورتی که شخص عصبانی که حالت دفاعی به خود می‌گیرد، صورتش را صاف می‌کند و با بستن لب‌هایش شق و رق می‌ایستد.
● یاس و سرخوردگی
یاس و درماندگی به ۲ صورت ظاهر می‌شود: یکی از این دو شکل، رویارویی و مقابله و دیگری تسلیم و چشم‌پوشی است. از نشانه‌های سرخوردگی، رویارویی، تماس چشمی مستقیم و پیوسته، بیان عبارات تکراری، ایماء و اشاره با دست و یاس تسلیمی همراه با نشانه‌هایی چون آه کشیدن، باز دم تند، تکان دادن سر و رها کردن دست‌ها در هواست.
● چگونگی برخورد با دیگران
انسان می‌تواند انواع و اقسام رفتار و عمل را از خودش بروز و هر کدام را در راستای هدف خاصی سوق دهد. تکرار رفتارهای خاص سبب می‌‌شود این اعمال جزو طبیعت ثانویه شخص شود و فرد بسادگی نتواند درباره آنها پنهانکاری داشته باشد. بنابراین زیرنظر گرفتن رفتارهای اشخاص با دیگران می‌تواند نشانه‌های تشخیصی خوبی را به دست دهد.
● چگونگی ارتباط با همکاران
محیط کار اشخاص برای نشان دادن شخصیت واقعی آنها می‌تواند شاخص خوبی باشد. یک فرد شاغل به طرق گوناگون با همکارانش ارتباط دارد و در موقعیت‌های مختلف، رفتار‌های متفاوتی را از خود نشان می‌دهد.
به عنوان مثال، برای این که از شخصیت واقعی یک مدیر یا فرد صاحب قدرت آگاه شوید، کافی است رفتارش را در مقایسه با زیردستانش تحت نظر بگیرید، چنانچه این برخورد پسندیده و انسانی باشد، می‌‌توانید درباره این فرد به ویژگی‌هایی چون خودباوری، باگذشت بودن، بردباری، نوع‌دوستی و ویژگی‌های دیگری برسید اما اگر همین فرد قدرتمند با زیر دستانش مانند یک برده رفتار کند، بدون تردید همین ویژگی‌ها را در ارتباطات خصوصی‌اش نیز بروز می‌دهد؛ زیرا انسان‌ها توان تغییر ماهیت دادن پیوسته و مداوم را ندارند.
● نوع برخورد با فرزندان
کودکان ذاتا از ماهیتی برخوردارند که جلب توجه می‌کنند و جاذب هستند. برخی اشخاص در کنار این موجودات معصوم احساس راحتی می‌کنند و برخی دیگر در برقرار کردن ارتباط با کودکان دچار مشکل می‌‌شوند. در هر صورت، برای این که از ارزش‌ها، علایق، سلیقه‌ها و اولویت‌های فردی آگاه شوید، کافی است نگاهی به چگونگی برخورد وی با فرزندانش بیندازید.
برای مثال، اشخاصی که فرزندان‌شان آداب‌دان نیستند و ظرایف رفتاری درست را نمی‌دانند، آشکارا نشان می‌دهند والدینی خودخواه و بی‌مسوولیت دارند. به هر جهت چگونگی برخورد با کودکان برای خواندن ماهیت اشخاص می‌تواند راهگشا باشد.
● شام خانوادگی
زمانی که اعضای خانواده دور میز شام جمع می‌شوند، بهترین فرصت شناسایی را فراهم می‌کنند. روان‌شناسان بر این باورند که هر طور که شخص در خانواده بار آمده باشد، همان خصوصیات را در بزرگسالی بازتاب می‌دهد. به بیان دیگر، چنانچه فرد در محیطی با صفا بزرگ شده باشد، نسبت به فرزندان خویش نیز با عواطف و مهربانی رفتار می‌کند و اگر از محبت پدر و مادر محروم بوده باشد، فرزندانش نیز با این عارضه مواجه خواهند بود.
همچنین دقیق شدن به این دور هم جمع شدن مدرن یا سنتی بودن خانواده، مردسالاری یا زن سالاری بودن خانواده، چگونگی رفتار پدر و مادر با فرزندان‌شان را مشخص می‌کند.
● در جمع بودن
بهترین‌ مکان برای اشخاصی که درصدد مردم‌شناسی هستند، یک گردهمایی، مهمانی یا جشن است. چون در این مکان‌ها می‌توان روی ویژگی‌های ساختاری اشخاص مختلف انگشت گذاشت. اشخاص در میان جمع و گروه، رفتارها و نشانه‌های مختلفی از خود نشان می‌‌دهند.
به عنوان مثال، اشخاصی که فاقد اعتماد به نفس هستند یا رفتار‌های بیقرارانه از خود بروز می‌دهند، از صحبت با افراد حاضر می‌گریزند و برای این که احساس آرامش کاذب کنند، مثلا به تماشای تلویزیون می‌نشینند یا به تابلوهای نصب شده روی دیوار خیره می‌شوند.
از دیگر نشانه‌های نامتعارف این است که برخی اشخاص در یک جمع آویزان دیگری می‌شوند و از آمیختن با افراد حاضر در مهمانی خودداری می‌کنند. در برابر این اشخاص، افراد با اعتماد به نفس وجود دارند که سرتاسر فضای مهمانی را قدم می‌زنند و با هر کسی که برخورد می‌کنند، گرم می‌گیرند.
در حقیقت خودباوری از سر و روی این اشخاص می‌ریزد. این نشانه‌ها باید در کنار علائمی چون تن صدا، نوع لباس و دیگر نشانه‌ها ارزیابی شوند.
● خواندن نشانه‌های محیطی
محیط کار و زندگی فرد می‌تواند نشانگر نوع شغل، میزان تحصیلات، علایق، سلیقه‌ها، باورهای فرهنگی، ارزش‌های شخصی و دیگر مشخصات باشد و این نشانه‌ها شامل مسائلی چون محافظه‌کاری، بازاندیشی، مدپرستی و ولنگاری است.
دریافت نشانه‌های محیطی فرد کار بسیار ساده‌ای است؛ زیرا اشیای گوناگون برای کنجکاوی و تجسس وجود دارد. خواه این کار خوب باشد یا بد.
ماهیت انسان به گونه‌ای است که ذاتا کنجکاو است و از این امر لذت می‌برد و زمانی که خود وارد محیط زندگی دیگری می‌شود، نشانه‌های گویایی برای شناخت در اختیارش قرار می‌گیرد.
اصولا نشانه‌های موجود در منزل قابل استنادتر از نشانه‌های محیط کار است زیرا فرد در محیط کار خود آزادی عمل خانه‌اش را ندارد، چراکه ما در محیط کار تابع بعضی مقررات و ضوابط هستیم، اما در منزل خویش هر طور که دلمان بخواهد رفتار می‌کنیم. زمانی که داخل خانه فردی می‌شویم، باید نخستین اولویت تشخیصی شما این باشد که تصاویر درونی و بیرونی فرد را آشکار کند.
چنانچه میان صورت اجتماعی فرد با صورت خصوصی و شخصی او سازگاری باشد، این فرد کلیت خود را پذیرا شده دستخوش تعارضات و کشمکش‌های درونی نیست و اهداف پنهانی را دنبال نمی‌کند. همچنین می‌توان گفت انتخاب محل زندگی ارتباط تنگاتنگی با اولویت‌ها، سلیقه‌ها و پایگاه مادی فرد دارد. نوع مبلمان و دکوراسیون قسمت‌های مختلف خانه، سنتی یا مدرن بودن فرد را روشن می‌کند.
در خواندن افراد از طریق محیط زندگی اشیای گوناگون، نشانه‌های مختلف و شاخصی را به ما می‌دهند. به عنوان مثال قالیچه، تابلو، پادری‌ها، کتاب‌ها و مجلات، انواع کلکسیون و آثار هنری چنانچه شخص به دقت به این اشیای مختلف توجه کند، به نشانه‌های خوبی برای تشخیص دست می‌یابد.
به عنوان مثال، سیستم‌های ایمنی منزل نشان می‌دهد که فرد برای امنیت خود نگرانی دارد یا وجود اسباب‌بازی نشانگر خانواده دوستی فرد است.
کتاب‌ها و مجلات میزان روشنفکری افراد را نشان می‌دهد. وجود کلکسیون‌هایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند، نشانگر ثبات، اهمیت خانواده و عشق به سنت است.
انواع عکس‌ها و تصاویری که بر در و دیوار خانه نصب شده علائق و اولویت‌های فرد را بازگو می‌کند. در اینجا می‌توان گفت هیچ چیز گویایی وسیله نقلیه را ندارد، چراکه افراد بویژه مردان تشخص، کلاس، موقعیت مادی، جاه‌طلبی‌ها و تمایلات درونی خود را به وسیله ماشین نشان می‌دهند و بالاخره این که در این ارتباط چگونگی نگهداری وسیله نقلیه می‌تواند خود یک نشانه‌باشد.
چنانچه شخصی به ظاهر ماشینش توجه نکند به احتمال قوی دارای ویژگی‌های نامطلوبی است این در حالی است که اتومبیل‌های تمیز و خوب نگهداری شده از نظم‌گرایی صاحبش حکایت می‌کند.
محیط اجتماعی نیز تاثیرات غیرقابل انکاری روی رفتار و اعمال شخص دارد. زمانی که ما به مهمانی‌ای دعوت می‌شویم که بیشتر اشخاص حاضر در مهمانی را می‌شناسیم، با اعتماد به نفس آشکار عمل می‌کنیم و با یکایک اشخاص حاضر گرم می‌گیریم.
لیکن اگر در میان جمع غریبه‌ها باشیم، در آن صورت اعتماد‌به نفس حقیقی خود را نمی‌توانیم نشان دهیم. نتیجه‌گیری درباره ظاهر و شخصیت انسان‌ها به ناحیه جغرافیایی بستگی تام دارد؛ زیرا هنجارهای هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است.
به همین ترتیب، ارزش‌ها در شهرها و کشورهای مختلف با یکدیگر فرق دارد و ارزیابی همه اشخاص با بعضی نشانه‌های مشخص کار نادرستی است.

منبع : روزنامه هموطن سلام