عالم و عابد

▪ قال الکاظم (ع: )” فقیه واحد ینقذ یتیما من ایتامنا المنقطعین من مشاهد تنا بتعلیم ما هو محتاج ا لیه ا شد علی ابلیس من الف عابد.”(۱‌)
امام کاظم (ع) فرمود : یک عالم دینی که با ارشاد و تعلیم نیازمندی‌‌های فکری و دینی یتیمی از یتیمان ما را - همان ایتام آل محمد(ص) را که از ما بریده شده و ما را ندیده‌اند تامین نماید و بدین وسیله آنها را نجات بدهد برای شیطان از هزار عابد خطرناک‌تر است .
▪ نکته‌ها :
۱) به آن عالمی که در اثر تلاش گسترده در مبانی و معارف دینی به بصیرت و آگاهی بالا رسیده باشد فقیه گفته می‌شود . صدر المتالهین شیرازی : “ ان الفقه اکثر مایاتی فی الحدیث بمعنی البصیره فی امر الدین و ان الفقیه صاحب هذه البصیره . “( ۲)
۲) در فرهنگ اسلامی منزلت این عالم با بصیرت( فقیه) به خاطر نقش موثری که در جامعه دارد بسیار بالا است . از این چهره‌های نورانی به حصار اسلام( حصون الاسلام ()۳) ،امین پیامبران(امناء الرسول ( )۴)، مرزبانان فکری و فرهنگی جامعه ( مرابطون فی الثغر ()۵) تعبیر شده است.
۳) چه بسا انسان‌هایی ذهن خود را انباشته از اطلاعاتی علمی در رشته‌های مختلف علوم دینی کرده باشند ولی چون به بصیرت و آگاهی‌های لازم و مفید نرسیده‌اند فقیه نیستند. چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمود:‌چه بسا حمل کننده معارف و مسائل فقهی است که فقیه نیست.” رب حامل فقه غیرفقیه “(۶)
۴) امام برای امت نقش پدر را دارد . پیامبر اعظم(ص) به علی (ع) فرمود : ( من و تو پدر امت هستیم “ یا علی! انا وانت ابوا هذه الامه “(۷)
۵) امتی که امام خود را در میان خود نداشته باشد یتیم است .
۶) در زمانی که امام معصوم ( ع) در دسترس امت نباشد، باید فقیه نقش سرپرستی امت را چه از طریق ارشاد و چه از طریق تعلیم برعهده بگیرد .
۷) از ویژگی‌های “ فقیه “ نیازشناسی است. همچنان که پزشک در مرحله نخست درد را شناسایی می‌کند و سپس به تناسب نیاز به بیمار دارو می‌دهد. فقه نیز به عنوان طبیب روح باید نیازهای پیروان مکتب اسلام و اهل بیت ( ع) را بشناسد و متناسب با آن نیازها برنامه‌ریزی نموده و آموزش بدهد . “ بتعلیم ما هو محتاج الیه ...”
۸) فقیه باید نجات بخش باشد. اگر نسخه‌ها و توصیه‌های هدایتی و تربیتی او نتواند مخاطبان خود را نجات بدهد در بصیرت، توانایی و جامعیت او تردید وجود دارد “ فقیه واحد ینقذ یتیما ... “
۹) دشمن از فقیه و عالم با بصیرت به شدت وحشت دارد زیرا چنین شخصیتی دشمن را در شکل‌های مختلف می‌شناسد و برای پاسداری از مرزهای فکری و اعتقادی افراد جامعه با او به ستیز بر می‌خیزد . پیامبر اعظم (ص) فرمود : “ فقیه واحد ا شد علی ابلیس من الف عابد”(۸)
۱۰) نقش وجودی عالم برای مردم نقشی سرنوشت ساز و نجات‌بخش است. برخلاف “ عابد” که سودی برای مردم ندارد. از کلام نورانی امام کاظم (ع) می‌توان نقش هر کدام از این دو را به دست آورد “ فقیه واحد ... اشد علی ابلیس من الف عابد “
نقش عالم و عابد را از زبان سعدی بشنویم که گفته است :
صاحبدلی به مدرسه آمد زخانقاه
بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود
تا اختیار کردی از آن این فریق را
گفت آن گلیم خویش برون می‌برد ز موج
وین جهد می‌کند که بگیرد غریق را (۹)

پی‌نوشتها دردفتر روزنامه موجود است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رضا تقوی

منبع : روزنامه رسالت