طلاق، مرگ تمدن کوچک خانواده

طلاق‌ پدیده‌ای‌ است‌ که‌ متأسفانه‌ آمارش‌ نه‌ تنها در کشور‌ ما، بلکه‌ در همه‌ جهان‌ رو به‌ افزایش‌ است‌. مشکلاتی‌ از قبیل‌ فقر، نداشتن‌ درک‌ متقابل‌، دخالت‌ خانواده‌، اعتیاد و ازدواج‌ دوباره‌ عواملی‌ هستند که‌ این‌ آمار را بالا می‌‌برند.
تأثیرات طلاق در فرزندان را می‌توان به ترتیب زیر طبقه بندی کرد:
▪ ایجاد زمینه‌های وسواس در دختران و پسران: وسواس، تکرار بدون اراده و افراطی اعمال و کارهای روزمره است.
‌▪ بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان: در این نوع بیماری اجتماعی، فرد فاقد احساس لذت یا درک کمتری از زندگی روزمره است، بی‌اشتهایی بر او چیره شده و خستگی به طور مداوم در ارگانیسم بدن وی مشاهده می‌شود.
▪ به وجود آوردن زمینه‌های اضطراب: در نوجوانان حالتی شبیه به احساس ترس، نگرانی و تشویش به وجود می‌آید. در این بیماری علائم بیم از آینده در رفتار نوجوانان مشهود است. نوجوان با توجه به سستی مبانی خانواده از تفکر در مورد برنامه ریزی مدون برای حرکت‌های دسته جمعی و گروهی وحشت دارد.
▪ ایجاد روحیه پرخاشگری در نوجوانان: روحیه عصیان نتیجه محرومیت‌های مداوم از مهر و محبت پدری است. در این نوع بیماری چون نوجوان امکان مذاکره حضوری و مستقیم و متقابل با پدر و مادر خود را نمی‌یابد و از طرفی سؤال‌های خود را بی‌جواب می‌بیند، روحیه عصیان و پرخاشگری در او به وجود می‌آید. رفتارهای پرخاشگرانه در اعمال و گفتار نوجوانانی که پدرومادر آنان جدا شده‌اند، کاملاً مشهود است.
▪ بی‌قراری: این بیماری با شدت و ضعف در نوجوانان خانواده‌هایی که شاهد جدایی پدر و مادر خود بوده‌اند، مشاهده می‌شود. حالتی که فرد در مقابل هرگونه عاملی تحریک‌پذیر است یعنی حتی در مقابل محرک‌های ضعیف عکس العمل شدید نشان می‌دهد.
▪ حسادت، سوءظن و سماجت: خانواده‌هایی که والدین آنها از هم جدا شده‌اند این حساسیت‌ها در نوجوانان دیده می‌شود. این گروه از نوجوانان در مقابل همراهان و همسالان خود حساسیت بیشتر و زیاده از حد نشان می‌دهند.طلاق در بسیاری از موارد و مواقع ضروری است و زوجین ناگزیر به قبول این امر هستند. ولی در اغلب موارد جدایی‌ها در نتیجه توقعات بی‌جای احساسی، اقتصادی و عاطفی زوجین از همدیگر، سوءظن و بدبینی بی‌مورد، نداشتن صبر و گذشت در زندگی، حسادت بیش از حد زن و شوهر، پرخاشگری و تندخویی زن یا مرد و غرور و خودخواهی بی‌مورد صورت می‌گیرد.
بدیهی است درگیری‌های خانوادگی و مشاجره‌های پدر و مادر در حضور فرزندان، تأثیرات روحی شدیدی بر کودکان و نوجوانان ناظر بر صحنه می‌گذارند و در رفتارهای پرخاشگرانه کودکان و نوجوانان اثر مزمن بر جای خواهد گذاشت. به طور کلی کودکان و نوجوانان مرگ پدر و مادر خود را راحت‌تر از طلاق آنان پذیرا هستند، در فوت پدر و مادر پیوندهای عاطفی، شخصیتی و احساسی و رشته‌های ارتباط روانی گسسته نمی‌شود یا کمتر سست می‌شود و افسردگی و ملال، کوتاه‌مدت و زودگذر است. در حالی که آثار درازمدت طلاق در پسران و دختران بیشتر است و مشکلات ناسازگاری در تشکیل خانواده را به وجود می‌آورد.
آنچه از پژوهش‌ها در امر طلاق برمی‌آید، این است که دختران خانواده‌های تک سرپرست یعنی آنها که فقط با پدر یا مادر به سر می‌برند در معرض عوارض نامطلوبی چون انحرافات ازدواج زودرس، فرار از خانه و ترک تحصیل قراردارند. این امر در مورد گروه‌های اجتماعی و طبقاتی نیز صدق می‌کند.
البته وقتی پای نامادری و ناپدری در میان است، تحول و پیچیدگی خاصی در زندگی کودکان و نوجوانان به وجود می‌آید.
آشنایی کودک و نوجوان با بستگان جدید، خواهرها، برادرها، دایی‌ها و عموهای ناتنی گرچه گستره‌ای از دنیای تازه و متفاوت به وجود می‌آورد، ولی اغلب فرزندان در جوار ناپدری و نامادری احساس خوشبختی و شادمانی نمی‌کنند. گرچه ممکن است زن یا شوهر با همسر جدید خود کاملاً خوشبخت باشد.
● ‏قربانیان طلاق
در ایران بیشتر بچه‌های فراری و نوجوانان ساکن در کانون اصلاح و تربیت را قربانیان طلاق تشکیل می‌دهند. بچه‌هایی که فقط با پدر یا مادر خود زندگی می‌کنند، اغلب دستخوش اختلالات عاطفی و روانی می‌شوند. بیشتر قربانیان طلاق که همان کودکان و نوجوانان هستند، به مادران خود بیشتر نزدیک هستند تا پدر؛ زیرا پدر جدا شده از مادر، با بچه‌های خود بیشتر مثل یک خویشاوند رفتار می‌کند تا فرزند حال آنکه مادر هرگز از کودکش فاصله نمی‌گیرد و مهر و محبت و احساس مادری را زیر پا نمی‌گذارد.
به قول یک جامعه‌شناس «هر طلاق، مرگ تمدن کوچک خانواده است».
اجبار و الزام به طلاق را در موارد و شرایط خاصی از زندگی مشترک باید پذیرا بود. براساس قوانین اجتماع احترام به آزادی‌های فردی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است ولی قبل از هر جدایی به میوه‌های نارس درخت زندگی بیندیشیم، نگذاریم ناهنجاری‌های جامعه آنها را مسموم کند. تعجیل در داشتن فرزند در سال‌های خطر زندگی مشترک (سال‌های اول و دوم اصولاً سال‌های خطر برای زوج‌های جوان به شمار می‌رود) که ظاهراً برای تحکیم مبانی خانواده انجام می‌پذیرد ،کاری است که باید با تعمق صورت بگیرد زیرا در صورتی که به علل مختلف یاد شده بین زوجین جدایی روی دهد نخستین قربانیان، فرزندانی خواهند بود که از نفاق و تفرقه زوجین به جای مانده‌اند. پس بیاییم عاقلانه بیندیشیم تا:
ـ ازدواج با بصیرت و بررسی صورت پذیرد.
ـ گروه‌های شغلی و طبقاتی مدنظر دختر، پسر و خانواده‌های آنان قرار گیرد.
ـ صداقت در گفتار ملاک باشد و از هرگونه دروغ مصلحتی برای ایجاد زمینه‌های وصلت جلوگیری شود.
ـ ملاک گزینش همسر، ایمان، تدین، صفا و همدلی باشد.
ـ شناخت کافی از خصوصیات اخلاقی، روحی و خانوادگی زوجین حاصل شود.
ـ سادگی، بی‌پیرایگی، قناعت، صبوری و محبت ستون‌های زندگی مشترک و زناشویی را تشکیل دهد.
‏در این صورت جغد طلاق، بر بام زندگی‌ها نخواهد نشست و باد خزان در بوستان‌های زندگی وزیدن نخواهد گرفت.
بهتر است برای ساماندهی به وضعیت زندگی کودکان و نوجوانان تک سرپرست که ناگزیرند زیر نظر پدر یا مادر خود زندگی کنند، «واحد مددکاران ویژه طلاق» تشکیل شود تا قبل از صدور حکم، پدران و مادران را در اعمال و رفتاری که باید بعد از طلاق با فرزندان خود داشته باشند توجیه کنند.
به پدران و مادران باید آموزش داده شود که از بدگویی و بازگویی عیوب و نقایص یکدیگر پیش فرزندان خود (بعد از اجرای حکم طلاق) احترازکنند و مظلوم‌نمایی نکنند، چون فرزند باید واقعیت جدایی پدر و مادر را به عنوان یک الزام و ضرورت زندگی پذیرا باشد و جایگاه حرمت متقابل پدر و مادر را حفظ کند.
تداوم ارتباط و تماس مددکاران ویژه طلاق با خانواده فرزندان تک سرپرست برای بررسی و حل مشکلات روانی ـ اجتماعی در سال‌های بعد از طلاق ضرورت دیگری است که از معضلات و نارسایی‌های احتمالی کودکان و نوجوانان جلوگیری می‌کند. بدیهی است گروه مددکاران ویژه طلاق باید دوره‌های کوتاه مدت روان‌شناسی کودک، روان‌شناسی خانواده و روان‌شناسی اجتماعی را بگذرانند و با مسائل بزهکاری و ناهنجاری‌های کودکان و نوجوانان آشنا شوند.

‏سایت تبیان

منبع : روزنامه اطلاعات