ماهیگیری و تغییرات اقلیمی بلند مدت

تغییرات طبیعی بلند مدت در ذخایر آبزیان دریایی بیش از یك قرن است كه مورد بحث و توجه می باشد. محققین شیلاتی این نوع تغییرات بلند مدت را قبل از سایر دست اندركاران موردتوجه قرار دادند، اما باتوسعه ماهیگیری در جهان و با دسترس قرار گرفتن تدریجی آمار و اطلاعات صید در دوره های طولانی تر, تغییرات بلند مدتی كه ماهیگیری را تحت تاثیر قرار می داد توجه بخش ماهیگیری, سیاستگذاران, تصمیم سازان و به طور كلی عموم دست اندر كاران را به خود جلب نمود.اولین گزارش علمی از تغییرات هرینگ در سال ۱۸۷۹ انتشار یافت. این گزارش بر اساس بررسیهای انجام شده در قرن شانزدهم تنظیم شده بود و اكنون به آن گزارش " دوره هرینگ " می گویند. در واقع دوره هرینگ در فلات قاره بوسلان سوئد كه برای مدت زمانی بین ۳۰ تا ۶۰ سال بطول انجامید را توصیف می كند. از آن پس گزارشهای بسیاری در ارتباط با نوسانات بلند مدت ماهیگیری دریایی منتشر شده است.
با گسترش ماهیگیری در دنیا دلایل بسیاری مبنی بر نوسانات بلند مدت در ذخایر آبزیان پدیدار شده است. اقدامات زیادی در جهت ایجاد ارتباط بین سیكل ماهیگیری به علائم موجود در تغییرات بلند مدت اقلیمی به منظور شناسایی مكانیزم تاثیر گذاری بر نوسانات ذخایر آبزیان صورت پذیرفته است. در طی دو دهه گذشته, مطالعات زیادی بمنظور تحلیل و تشریح نوسانات بلند مدت بر ذخایر گونه های تجاری و نیز ارتباط احتمالی بین اقلیم اقیانوسی و اندازه جمعیت ذخایر آبزیان صورت پذیرفته است. سازمان خوارو بار و كشاورزی ملل متحد از انجام اینگونه مطالعات و تحقیقات كه در آن توجه ویژه ای به بهبود دانش ارتباط احتمالی بین" علل و سازوكارها " و همچنین استفاده احتمالی و كاربرد دانش بهینه برای برنامه های حفظ و توسعه ماهیگیری جهان شده است حمایت نمود.
●ماهیگیری و تغییرات اقلیمی بلند مدت:
ذخایر گونه های زیادی از آبزیان در بلند مدت از خود نوسانات نشان داده اند. گونه هایی همچون ساردین كالیفرنیا نشان می دهند كه با شاخص های جوی مرتبط اند. بررسی بلند مدت فراوانی ساردین ژاپنی و شاخص های جوی منجر به نشانه هایی مبنی بر اینكه نوسانات مرتب بلند مدت در صید ساردین ژاپنی را می توان با تغییرات سیكل جوی توضیح داد.اخیراً آمارهای موجود در فائو و دیگر منابع آماری در ارتباط با صید جهانی بمنظور بررسی ارتباط بین شاخص های مختلف جوی وصید گروههای خاصی از آبزیان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یك مدل سری زمانی بر اساس سیكل های شناخته شده جوی بمنظور پیش بینی روند احتمالی در صید گونه های تجاری برای مدت ۵ تا ۱۵ سال آینده ساخته شده است. در حالیكه چنین پیش بینی ای باید با احتیاط زیادی انجام شود.
نتایج آنها جالب و تحریك كننده تجزیه و تحلیل و توجه بیشتر به این موضوع است.این مقاله سعی دارد تئوریهای كلایاشتورین ( Klyashtorin) و یافته های آن را كه در ارتباط با شاخص فراوانی آبزیان, بطوریكه در ارتباط احتمالی بین صید سالانه و نوسانات جوی منعكس شده است توضیح دهد. در این مقاله عنوان تغییرات اقلیمی به اثرات بلند مدت در مقیاس بزرگ- یا انتقال از یك شرایط اقلیمی به شرایطی دیگر- كه پاسخگوی سیكل های اقلیمی تعیین كننده باشند اتلاق می شود تا مستقل از پدیده های جوی خاص همچون ال نینو( EL NINO), یا روندهای بلند مدت همچون گرم شدن كره زمین باشد.تجزیه و تحلیل مكانیزم تاثیر گذاری تغییرات بلند مدت نوسانات ذخایر توسط كلایشتورین هنوز روشن نیستو برخی از یافته ای او هنوز هم در سطح تئوری قابل طرح است. اگر چه علائم و روندها در شاخص های جوی و آمار صید كه در بررسیهای ایشان وجود دارد بسیار جالب است و ارزش مطالعه عمیق تری دارد. تا به این ترتیب بتوان مكانیزم حاكم بر تغییرات اقلیمی و نوسانات بلند مدت صید آبزیان را بهتر درك نموده و برای مدیریت ماهیگیری مورد استفاده قرار دهیم. بحثی كه در بسیاری از موارد مطرح می باشد اینست كه میزان توده زنده و میزان صید نهایتاً تحت تاثیر نوسانات اقلیمی می باشند. این در مقابل فهم مرسوم مدیریت ماهیگیری قرار می گیرد كه می گوید میزانتوده زنده و میزان صید به به فشار ماهیگیری بستگی دارد.
این موضوع قبلاً روشن شده است كه شدت آب ولینگ ( upwelling) با اثرات وسیع جوی مرتبط است كه نهایتاً تعیین كننده میزان انتقال مواد مغزی به لایه های بالایی ایوتروفیك ( Eutrophic) اقیانوس می باشد و بدینوسیله سبب تغییر در تولیدات اولیه و نتیجتاً تولید آبزیان می شود. هر چند به صورت تئوریك ارتباط بین جو و مواد مغزی موجود درست است لیكن هنوز شاهد مستقیمی در رابطه با مكانیزم آن وجود نداشته و نیز تا كنون تدوین مدل علت و معلولی قطعی برای آن امكان پذیر نشده است.تجزیه و تحلیل ذهنی سری زمانی درجه حرارت غیر متعارف جوی جهان ( dt), شاخص جریان جوی ( ACI) و طول روز ( LOD) از طریق بررسیهای مستقیم محاسبه شده است ( ۱۵۰ - ۱۱۰ سال) كه نشان دهنده تناوب ۵۵ تا ۶۵ سال می باشد. آنالیز سری زمانی بازسازی شده برای درجه حرارت هوابرای ۱۵۰۰ سال گذشته نیز نسان دهنده تناوب مشابه ۵۵ تا ۶۵ سال می باشد. بعلاوه برسیهای شاخص جریان جوی دو دوره جوی را نشان می دهد كه بر اساس انتقال توده هوای غالب بر حسب مقیاس نیم كره ای هر یك به مدت ۳۰ سال به طول انجامید. بدین ترتیب شاخص جریان جوی به عنوان شاخص مناسبی برای مطالعات تفضیلی تر در تغییرات مداوم بلند مدت در صید گونه های عمده تجاری مورد استفاده قرار گرفته است.
●ارتباط بین ماهیگیری و اقلیم:
دلائل ارتباط بین اقلیم و ماهیگیری از دو منبع اصلی ناشی می شود. تعداد كمی از شاخص های بلند مدت جوی و میزان ذخایر آبزیان برای مدت ۱۷۰۰ سال كه نشانگر الگوی سیكلی آنها می باشد و نیز ارتباط بین سری ها و نوسانات صید از ذخایر بسیاری از گونه ها كه از سال ۱۹۰۰ مورد بررسی قرار گرفته اند با شاخص های جوی در همان دوره مرتبط اند. ظاهراً سری های كوتاه مدت و بلند مدت هر دو دارای سیكل مشابهی هستند. بیشترین تناوب نوسانات بلند مدت در صید برای تمامی سری های زمانی ( بجز آنچوی ) از ۵۴ تا ۵۸ سال می باشد. سیكل های جوی مرتبط ( اندازه گیری شده و بازسازی شده هر دو) از ۵۰ تا ۶۵ ( با متوسط ۵۶ سال) متغیرند.
دیگر سیكل های نا مشخص تر ( ۱۳ تا ۲۰ سال نوسانات درجه حرارت تابستان) ممكن است جالب باشد, اما تا كنون ارتباط قابل اتكایی بین این سیكل ها و نوسانات صید گونه های تجاری پیدا نشده است. در میان سیكل های بلند مدت, تاریخچه ژاپن حاوی اطلاعات تاریخی در ارتباط با فراوانی ساردین ژاپنی برای ۴۰۰ سال گذشته می باشد. تغییرات ایجاد شده در فراوانی و وجود ذخایر ساردین منجر به از بین رفتن بسیاری از روستاها و توسعه روستاهای صیادی ساحلی شده است. متوسط هر سیكل حدود ۶۰ سال است و دوره فراوانی بالامقارن است با دوره آب و هوایی گرم.در آبهای دور از ساحل كالیفرنیا, شرایط آنیروبیك ( anaerobic) در لایه های رسوبی فصلی, فلسهای ماهی از ذخایر پلاژیك ریز را حفظ نموده است. دو سری زمانی شاخص فراوانی را می توان برای ذخایر ساردین و آنچوی را در ۱۷۰۰سال گذشته از این رسوبات بازسازی نمود.
اگر چه آنها نوسانات گسترده ای را نشان می دهند. اما جالب توجه است بدانیم كه این سری های زمانی تفاوت روشنی را بین دوره قبلی كه ماهیگیری بسیار كم بوده است و دوره اخیر كه بهره برداری قابل توجه شده است نشان نمی دهند. تحلیل تناوب نشان می دهد كه دو نوسان اصلی در سری های زمانی فراوانی ساردین یكی در هر ۵۴ تا ۵۷ سال و دیگر در هر ۲۲۳ تا ۲۷۳ سال اتفاق افتاده است. اولین این نوسانات مشابه آنیست كه از درجه حرارت هوا كه از فسیل یخی و توده ساردین اندازه گیری شده, بدست آمده و این امر را برای پیش بینی در ماهیگیری مهم ساخته است.دوره غالب نوسانات آنچوی حدود ۱۰۰, ۷۰, ۵۵ سال از نظر طول دوره بوده است. اگر چه علیرغم دیگر گونه های پلاژیك تجاری, دینامیك وابستگی مداوم جوی آنچوی پرو هر ۱۰ تا ۱۵ سال بوسیله ال نینوی قوی بمیزان قابل توجهی آشفته می گردد.بنابراین دینامیك صید آینده این گونه ها از منحنی متوسط, بخوبی قابل پیش بینی نیست.حدود ۵۷ تا ۷۰ درصد كل صید آنچوی در اقیانوس آرام, آنچوی پرو می باشد. افزایش ساردین و آنچوی ظاهراً مرتبط با دو جریان جوی ( منطقه ای مبدا نصف النهاری) دارد كه قبلاً به آن اشاره شده است نشان می دهد كه شرایط جوی متفاوت می توانند برای این دو گونه مساعد باشند.پذیرفتن اینكه صید آبزیان از نظر جوی ارتباط بیشتری با شاخص های منطقه ای دارند تا جهانی, امری منطقی است. اگر چه نتایجی كه تا كنون بدست آمده است نشان می دهد كه پویایی صید گونه های اصلی تجاری اقیانوس آرام ( سالمون آرام, ساردین ژاپنی, كالیفرنیای ویروسی, آلاسكاپولاك و جك مكرل شیلی) رابطه نزدیكتری با شاخص های جوی dt و ACI دارند تا شاخص های منطقه ای هنوز توضیحات قابل قبولی در این رابطه ارائه نشده است.
●پیش بینی احتمالات:
با فرض اینكه بررسی ارتباطات گذشته بین صید و نظام جوی در آینده نیز ادامه خواهد یافت. كلایشورین اقدام به پیش بینی میزان كل صید گروههای انتخابی گونه های مهم تجاری از طریق ثابت نگه داشتن دوره های سیكل در ۵۵, ۶۰ و ۶۵ سال ( بر اساس سیكل جوی) بجای محاسبه طول سیكل با استفاده از سری زمانی صید در دوره های كوتاه پرداخت. آنالیز ایشان نشان می دهد كه انتقالی بین دو جریان جوی اتفاق می افتد. بنابراین اگر همزمانی مشاهده شده بین آبزیان و دوره های جوی اتفاق بیفتد, تولید گروههای انتخابی گونه های مهم تجاری در دهه آینده در اقیانوس آرام شمالی كاهش خواهد یافت و در شمال اقیانوس اطلس افزایش می یابد.پیش بینی گونه های مهم تجاری برای ۳۰ تا ۴۰ سال آینده حساسیت چندانی به دوره های بین ۵۵ تا ۶۵ سال ندارند. انتظار می رود گونه هایی چون هرینگ اقیانوس آرام و اطلس, كاد اطلس و ساردین جنوب افریقا و آنچوی پرو و ژاپن طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ افزایش افزایش یافته و از آن پس كاهش یابند. در طی همین دوره, كل صید گونه هایی چون ساردین ژاپنی, پرویی, كالیفرنیایی و اروپایی, سالمون اقیانوس آرام, آلاسكاپولاك و جك مكرل شیلی محتملاً كاهش خواهد یافت و از آن پس افزایش می یابد. در این آنالیز صید گونه های مهم تجاری دنیا كه در اینجا یك سوم صید دریایی جهانی را به خود اختصاص می دهند. ۶ / ۵ میلیون تن تا سال ۲۰۱۵ افزایش خواهد یافت و از آن پس تا سال ۲۰۰۳ به میزان ۸ / ۲ میلیون تن كاهش خواهد داشت.
●سیاستگذاری
امكان پیش بینی تغییرات بلند مدت ماهیگیری و تولید آبزیان بر اساس شاخص های نوسانات بلند مدت بررسی شده, انتظارات و توجهات علمی, اقتصادی و سیاسی قابل قبولی را مطرح می نماید. فشار صیادی تاثیر قابل توجهی بر میزان تولید و اندازه ذخایر آبزیان داردو به این خاطر باور ایجاد شده است كه مدیریت صحیح می تواند متناسب با صید بالا ولی در حد قابل برداشت ذخایر را در سطح مناسبی حفظ نمایند. لیكن ضعف مدیریت موجب كاهش جمعیت و اندازه ذخایر و نهایتاً كاهش بازدهی خواهد بود. باید توجه داشت كه اثرات جوی بلند مدت بر روی ذخایر برخی گونه های خاص كه مورد توصیه بوده است نیاز به بررسیهای مجدد تحقیقاتی, بررسی و اصلاح اهداف و استراتژی مدیریت در ارتباط با صید آنها دارد. اقدامات مدیریتی در ارتباط با نوسانات كوتاه مدت این امر را باید موردتوجه قرار دهد كه نوسانات بلند مدت هم وجود دارد.اهداف بلند مدت مدیریتی كه عموماً شامل سیاستگذاری و توسعه امور زیر بنایی و اجتماعی می باشد نیز از توجهی كه به اثرات نوسانات جوی خواهد شد نفع می برند.به طور كلی اثرات نوسانات جوی بر روی افزایش یا كاهش ذخایر و صید آبزیان ظاهراً چندان مهم نیست. زیرا كه معمولاً كاهش ذخایر گروهی از آبزیان در یك منطقه با افزایش ذخایر گروه دیگیر از آبزیان د رمنطقه ای دیگر به تعادل می رسد. اگر چه این واقعیت كه تغییرات بلند مدت جوی دوره های افزایش در تولید آبزیان در بعضی از گونه ها در مناطق خاص می شود و این امر ممكن است موجب كاهش ذخایر گونه ای در منطقه ای دیگر گردد جای توجه و بررسی جدی دارد. زیرا كه میزان اثرات محلی و منطقه ای معمولاً بزرگترند. برای مثال, در حال حاضر بیشترین جریان آبزیان در بازارهای جهانی از مناطق در حال توسعه بداخل كشورهای توسعه یافته است ( از مناطق گرمسیری به شمال) , اما نوسانات تولید بین اطلس شمالی و اقیانوس آرام احتمالاً منتج به تغییر این جریان خواهد شد. چنین تغییری, اثرات قابل توجهی بر بازارهای ملی و منطقه ای خواهد داشت. هر چند كل میزان عرضه ثابت باقی بماند. تغییر در سرمایه گذاری و جریان شناورها ( قراردادهای ماهیگیری) نیز بیش از آن میزانی خواهد بود كه از كل صید جهانی نتیجه می شود. این آنالیز تغییرات تكاملی نوسانات جوی و اثرات احتمالی آن بر میزان تولید آبزیان را مورد توجه قرار نداده است. هر چند آمارهای موجود نشان می دهند كه تولید آبزیان و تغییرات آب و هوا با هم مرتبط اند و اینكه اثرات گرم شدن كره زمین و پیش بینی های مرتبط با آن باید مورد توجه قرار گیرد. نتایج گزارشات نشان می دهد كه تغییر در آب و هوا دارای اثرات مثبت و منفی بر بسیاری از گونه های تجاری مهم می باشند.

مترجم: سید محمد یزدانپرست
[e-mail]
منبع:
SOFIA ۲۰۰۲-Full Report
http://www.fao.org/fi/sofia/index_en.htm

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران