شیر سویا نوشیدنی محبوب چینی‌ها

گسترش محبوبیت شیر سویا از محل پیدایش در چین، به سایر نقاط جهان صورت گرفته است، از زمان‌های قدیم تا سال ۱۸۸۹قدیم‌ترین منبع شیر سویا مربوط به چین بوده است. در سال ۱۹۰۹ یک پزشک متخصص اطفال اولین فرمول غذای کودک را بر اساس شیر سویا و اولین سوسپانسیون شیر سویا را ارائه کرد. در سال ۱۹۱۷ اولین تولید تجاری شیر سویا تحت‌عنوان ”سری‌لاک“ در شهر نیویورک آغاز شد. به این ترتیب محصول سنتی چینی‌ها به‌طور ناگهانی به شکل جدید و مدرن ارائه شده به‌سرعت گسترش یافت و به کشورهای مشهور در شرق آسیا کشانده شد در سال ۱۹۶۶ سه دانشمند در دانشگاه ”کورنل“ عامل طعم شیر سویا متداول را که بسیاری از غربی‌ها آن را طعم لوبیا می‌نامیدند، شناسائی کرده و روش حذف این طعم را کشف کردند با غیرفعال کردن آنزیم لیپوکسیژنار سویا با استفاده از گرمای مطلوب شیر سویا بهبود داده شده را با طعم ملایم و بهتر تولید کردند. پیشرفت غیرمنتظرهٔ دیگر در سال ۱۹۹۷ در سنگاپور انجام شد. شیر سویا تولیدی را برای اولین‌بار در بسته‌‌بندی‌های رنگارنگ فراهم کرد. در سال ۱۹۷۰ این فاکتورها، برخی از شرکت‌های بزرگ غذائی را در شرق آسیا به تولید و بازاریابی شیر سویا هدایت کرد. در ابتدای سال ۱۹۸۰ مصرف شیر سویا به‌سرعت سراسر شرق آسیا را فرا گرفت. به‌طوری که تولید آن در بین محصولات دیگر سریع‌ترین رشد ناحیه‌ای را داشت. از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۰ تولید شیر سویا در ژاپن به‌طور متوسط در هر سال ۲ برابر شد و شیر سویا در رقابت با نوشیدنی‌های دیگر به‌عنوان یک نوشیدنی سالم و مغذی مطرح شد.
● عوامل توسعه شیر سویا در جهان
داشتن تکنولوژی و فرآیندهای جدید برای تولید شیر سویا با طعم مطلوب، موفقیت در تولید محصولات جدید و اثبات قابلیت تجاریشان در شرق آسیا، بازاریابی مناسب برای این محصول توسط اکثر شرکت‌های غذائی، توسعهٔ تولید لوبیای سویا در جهان، خصوصاً در یک‌سوم کشورهای جهان گسترش نیاز به پروتئین کم قیمت‌تر و استفاده مستقیم از زمین برای تولید شیر و همچنین گسترش مشکلات عدم تحمل لاکتوز و برخی از بی‌میلی‌ها برای مصرف شیر گاو خصوصاً در بسیاری از فرهنگ‌های غیراروپائی و از همه مهمتر قیمت کم‌تر شیر سویا نسبت به شیر گاو از مهم‌ترین عوامل گرایش به مصرف شیر سویا است.
● ارزش تغذیه‌ای شیر سویا
به‌طور کلی در دنیای کنونی، اکثر کشورها به علت رشد سریع جمعیت با بحران غذائی روبه‌رو هستند. برنامه‌های غذائی بسیاری از مردم دچار کمبود کالری، پروتئین و فاقد مواد مغذی مورد نیاز بدن است در این شیر سویا و دیگر فرآورده‌های آن در درجهٔ اول به‌عنوان یک مادهٔ غذائی پروتئین‌دار و در درجهٔ دوم به علت داشتن مواد مغذی دارای اهمیت است. مزایای زیادی برای شیر سویا از طرف متخصصان در این زمینه مطرح شده است که به ذکر تعدادی از آنها می‌پردازیم.
۱. شیر سویا در مقایسه با شیر گاو با دارا بودن درصد رطوبت و مواد جامد مشابه، دارای ۲۶۵۲ درصد پروتئین (از لحاظ پروتئین غنی‌تر از شیر گاو است) است. از این رو یک منبع عالی از پروتئین با کیفیت بالا محسوب می‌شود.
۲. شیر سویا فاقد قند (لاکتوز) است. برای کسانی‌که به‌علت عدم تحمل لاکتوز قادر به مصرف شیر گاو نیستند، جانشین مناسبی محسوب می‌شود. مطالعات معتبر نشان می‌دهد که بسیاری از مردم دنیا برای هضم محصولات لبنی مشکل دارند، در بدن انسان گاهی سیستم‌های هضمی قدرت تولید لاکتاز را از دست می‌دهند. (لاکتاز آنزیمی است که لاکتوز را می‌شکند فاقد لاکتوز محصولات شیری در بدن انسان قابل هضم شود) چون شیر گاو دارای لاکتوز است، افرادی که قادر به پذیرش لاکتوز نیستند، وقتی شیر مصرف می‌کنند، دچار اسهال دردهای معده و ناراحتی‌های عمومی می‌شوند از این لحاظ نیز مصرف شیر سویا به‌عنوان یک نوشیدنی فاقد لاکتوز مورد توجه قرار گرفته است.
۳. شیر سویا کلسترول خون را کم می‌کند. در واقع در پائین نگه داشتن کلسترول بد (LDL) نقش دارد. در حالی‌که روی کلسترول خوب (HDL) تأثیری ندارد. این کار توسط اسیدهای آمینه موجود در پروتئین سویا انجام می‌شود که قادر است سنتزومتابولیسم کلسترول را کنترل کند، به همین علت این ماده در پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های قلبی عروقی موردتوجه قرار گرفته است. طبق اعلام FDA (انجمن غذا و داروی آمریکا) پروتئین سویا به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب اشباع کم و فاقد کلسترول بودن، خطر حملات قلبی را کاهش می‌دهد این سازمان مصرف روزانه ۲۵ گرم از پروتئین سویا در وعده‌های غذائی‌ را توصیه می‌کند.
۴. شیر سویا منبع خوبی از ایزوفلاون‌ها است. وجود ایزوفلاون‌ها ویژگی منحصربه‌فرد شیر سویا است. (شیر گاو فاقد ایزوفلاون است) هر فنجان از شیر سویا حدود ۲۰ میلی‌گرم ایزوفلاون دارد. ایزوفلاون‌ها دارای فواید زیادی برای سلامتی انسان است. از جمله کاهش کلسترول، به تأخیر انداختن عوارض یائسگی (مانند گر گرفتگی، خشکی واژن، بی‌حوصلگی و ...) جلوگیری از پوکی استخوان و کاهش احتمال ابتلاء به سرطان‌هائی مثل سرطان سینه و سرطان پروستات است. احتمال ابتلاء به این سرطان‌ها در کشورهائی که مصرف محصولات سویا در آنها زیاد است، کمتر گزارش شده است. ایزوفلاون‌ها آنتی‌اکسیدان‌هائی هستند که از سلول‌ها و DNA آنها در مقابل اکسیداسیون محافظت می‌کند و قوی کردن سیستم ایمنی بدن را بر عهده دارند، به همین علت شیر سویا در محافظت از این بافت‌ها نقش اساسی دارد و مصرف این ماده برای زنان و دختران در تمامی سنین مفید است. همچنین فیتواستروژن‌های موجود در سویا کمک زیادی به جبران کاهش استروژن در دوران یائسگی دارد.
۵. شیر سویا بدون هورمون است. شیر گاو دارای هورمون‌های طبیعی از بدن گاو احیاناً دارای هورمون‌های سنتیک است که می‌تواند عملکرد بدن انسان را تحت‌تأثیر قرار دهد.
۶. این شیر دارای روغن است که عامل مؤثری در طعم محصولات گیاهی از جمله شیر سویا است.
۷. این شیر گیاهی به‌دلیل امکان تولید زیاد و میزان موردنظر و سادگی آن و ... دارای قیمت ارزان‌تری در مقایسه‌ با شیر گاوی است که امکان تغذیه اقشار مختلف جامعه را این مادهٔ ارزشمند فراهم می‌کند.
۸. همچنین این فرآورده‌ دارای فیبر است که این فیبر در جلوگیری از اختلالات روده‌ای و معده‌ای و جلوگیری از ابتلاء به سرطان‌های روده‌ای مؤثر است.
● انواع شیر سویا
شیر سویا در مقیاس صنعتی در بسته‌بندی‌های استریل عرضه می‌شود. این شیر به‌صورت طعم‌دار و همچنین به‌صورت غنی شده با کلسیم و ویتامین‌ها نیز عرضه می‌شود. متداول‌ترین طعم برای شیر سویا، طعم وانیلی و طعم شکلاتی است که باز هم با توجه به ذائقهٔ مصرف‌کننده در هر ناحیه‌ای، با طعم‌های مختلف عرضه می‌شود. همچنین این شیر به‌صورت پرچرب، کم‌چرب و بدون چربی عرضه می‌شود. در اوایل تولید این شیر دارای طعم خاصی (که به طعم لوبیای معروف است) بود. که البته این طعم موردپسند چینی‌ها بود ولی ذائقهٔ غربی این طعم را نمی‌پسندید، شناخت مزایای تغذیه‌ای شیر سویا همراه با طعم بهتر و متنوع، این محصول را امروزه در سطح جهان مورد پذیرش و استقبال مصرف‌کنندگان قرار داده است.
● تولید شیر سویا در ایران
خوشبختانه امروزه در کشورمان تکنولوژی تولید اینگونه محصولات غذائی و سالم و با صرفهٔ اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این محصولات شیر سویا است که با همت و تلاش متخصصان و کارشناسان صنایع غذائی در ایران به روش صنعتی انجام می‌گیرد و این ماده سالم و مغذی در اختیار مردم در داخل کشور نیز قرار می‌گیرد، ولی با توجه به اینکه در همه جای دنیا قیمت پائین‌تر شیر سویا نسبت به شیر گاو مزیتی برای افزایش مصرف این محصول محسوب می‌شود، قیمت این شیر در کشور ما جای تأمل دارد!!!

فاطمه احمدیان

منبع : مجله بهکام